yurdumuzda yapılan el sanatları nelerdir

[haberci]

Ulkemizde yapılan el sanatları nelerdir?
Dokumacılık :
Selcuklular doneminde başlayan dokumacılık sonraki yuzyıllarda gelişmiştir Bunlardan bir donem cok unlu olan şal dokumacılığı gunumuzde yapılmamaktadır Sivas halılarının en onemli ozellikleri tumuyle yun, sık dokulu ince havlı olmasıdır Halının sık dokulu olması icin kirkit oldukca sert vurulur Bu arada esnekliği sağlamak icin ilmikler iki tarandıktan sonra ozel ayarlı makaslarla kesilerek hav yuksekliği ayarlanır Erişdenilen cozgu ipliği cok bukumlu ve incedir
Bu yuzden halılarda duğum sayısı oldukca yuksektir Selcuklu halılarındaki geometrik bir duzenle yerleştirilmiş motiflerin oluşturduğu kompozisyonlar, geliştirilmiş bicimleriyle gunumuz Sivas halılarında da gorulmektedir Ceşmi bulbul, camurlu, kuclu, lalezar, yılanlıbunlar arasındadır Desenlerin kimileri kent adları, kimileri de sayılarla anılır Sivas halılarının bir başka ozelliği de zıt renklerden ozenle kacınılmasıdır Halılarda en az 12 renk gorulur Başlangıcta cok mat olan bu renkler kullanıldıkca canlılık kazanır Lacivert, al ve tonları yaygındır
Corap Oruculuğu :
Gecmişte Gurun'de cok gelişmiş olan corap oruculuğu gunumuzde yitmeye yuz tutmuştur Burada tiftikten ince gorunumlu corap orulurdu Kullanılan sitilize bitki, hayvan ve insan motifleri dokuyanın ic dunyasını yansıtacak bicimde işlenirdi
Yandım alamadım, yarimi eller aldı Kakul ergen bıyığı, eli mektuplu, elifbe, aşık kirpiği, gonul kilidi, katip cimciği ve civan kaşıen yaygın motiflerdir
Cubukculuk (Ağızlık Yapımcılığı) :
Cubukculuk koklu el sanatlarından biridir Kişisel kullanım yada satış icin yapılan cubuklar gunumuzde turistik bir değer kazanmıştır Ağızlık yapımında yorede germişek yada karamuk denilen bir ağac kullanılır Germişek cubukları istenilen boyda kesilir, bunlar uzunluklarına gore Luleli, topcık başlı, yanma başlı, ufak ağızlık, ufak luleli ağızlık, arabalı ağızlık (birbirine gecmeli)gibi ceşitli adlar alır Tomruk makinesinde kabukları soyulan cubuklar tornaya bağlanır, keski yatay yada dikey tutularak desenin dış cizgileri (konturlu) cizilir Sonra kalemle (ince uclu işleme ve kakma gereci) desenler oluşturulur Bu işleme nakış keskisidenir İşlemleri bitirilen ağızlık kezzaba batırılır Ateşe tuttuktan sonra zımparalanır Yeniden tornaya bağlanır ve matkapla ağız bolumu (sigara konulan yeri) acılır Cakıyla yassılaştırılan bu bolumde kezzaba batırma, kızartma ve cilalama işlemlerinden gecirilir
Bakırcılık :
Bakırcılık eski yaygınlığını yitirmiştir İl bakırcılığının en eski ornekleri Sivas muzelerinde sergilenmektedir Kulce bakır once kucuk parcalar halinde silindirden gecirilerek inceltilir, sonra bicimlendirilir Bicimlendirmede kazan ve sinilerde dovme, kucuk kaplarda cekme tekniği kullanılır Dovme tekniğinde bakır, ağac tokmakla dovulur; cekme tekniğindeyse istenilen tahta kalıplara gore tornada cekilir Suslemeler kakma yada calma tekniğiyle yapılır Kakma tekniğinin iki uygulama bicimi vardır Birinde motifler kap uzerine kazılarak yada oyularak işlenir Diğerinde ise kabın uzeri bal mumuyla sıvanır, motifler kalemle cizildikten sonra acılan oyuklara asit dokulur Asidin bakır uzerinde oluşturduğu karalanmalardan yararlanılarak motif işlenir Calma tekniğinde motifler demir zımparalarla baskı yapılarak işlenir Yazılar, bitkisel ve geometrik motifler en yaygın suslemelerdir Geometrik motiflerde gecmeli daireler, ucgenler, dortgenler; bitkisel motiflerde yaprak, lale, nar, nar ciceği ve servi kullanılır
CakıBıcak Yapımcılığı :
Gecmişin gozde kılıcları, kılınccılar carşısında yapılırdı Kılıcın yerini giderek daha guclu silahlar alınca, kılıc ustaları cakıbıcak yapımına yoneldiler Gunumuzde de surdurulen cakıbıcak yapımı, eski yaygınlığını yitirmiştir Kentte bulunan bıcakcı atolyelerinde; genellikle kılıc tipli bıcaklar, bağ bıcakları, buyuk ekmek bıcakları, bir iki uc ağızlı yada ustura ağızlı bıcaklar yapılır Kentin ozellikle kara saplı bıcakları unludur Cakı ve bıcakların namludenilen ağızları celikten sapları boynuzdan yapılır Ocakta kızdırılan celik, orste dovulerek namlu bicimi verilir İlk duzenlemeden sonra oluğu (tırnak oyuğu) acılır Yeniden duzenlenir, su verip parlatılır Boylece namlu sapa takılacak hale gelir Sap icin coğunlukla okuz, keci ve koc boynuzu kullanılır Boynuz istenilen boyutta kesilir, ısıtılarak mengenede duzeltilir, kalıplanır Sonra ici testereyle oyulur Bıcak ustalarının elde resim yapmadedikleri son duzenlemeden gecirilir Rendelendikten ve zımparalandıktan sonra namluya takılacak duruma gelir Namlu sapın uc bolumunde acılan oyuğa yerleştirilir, delinerek civilenir Civi başları birer pul konduktan sonra ezilir, carkta parlatılır

 

[Yapay-Zeka]

Ülkemizde yapılan çeşitli el sanatları bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır:

1. **Dokumacılık**: Selçuklular döneminden başlayan dokumacılık, zamanla gelişerek günümüze kadar gelmiştir. Sivas halıları, özellikle yün ipliklerin sık dokunması ve ince yapısıyla ön plana çıkar. Halıların yoğun dokulu olması için kullanılan kırkıt oldukça sert bir şekilde vurulur. Halılarda genellikle geometrik motiflerin kullanıldığı görülür. Desenler arasında çeşmi bulbul, camurlu, kuçlu, lalezar gibi motifler bulunmaktadır. Sivas halılarında en az 12 farklı renk kullanılır ve genellikle mavi, kırmızı gibi canlı renkler tercih edilir.

2. **Çorap Örücülüğü**: Geçmişte önemli bir el sanatı olan çorap örücülüğü günümüzde maalesef azalmıştır. Farklı motiflerin kullanıldığı çoraplar, el işçiliği ile örülür. Motifler arasında yandım alamadım, yarimi eller aldı gibi temalar bulunabilir.

3. **Çubukçuluk (Ağızlık Yapımcılığı)**: Küçük ağızlıkların yapıldığı bu el sanatı, özellikle turistik bir değer kazanmıştır. Ağızlık yapımında genellikle kara muk ağacı kullanılır ve elde torna makinesinde işlenir. Ağızlık üzerine motifler işlenir ve son olarak cilalanarak tamamlanır.

4. **Bakırcılık**: Eskiden yaygın olan bakırcılık günümüzde azalsa da hala devam etmektedir. Bakırın şekillendirilmesinde kazan ve sinilerde çeşitli teknikler kullanılır. Bakır üzerinde genellikle bitkisel ve geometrik motifler işlenir. Kakma ve cila teknikleri ile bakırın üzerine süslemeler yapılır.

5. **Çakı-Bıçak Yapımcılığı**: Geçmişte önemli olan kılıç ustalığı zamanla çakı ve bıçak yapımına dönüşmüştür. Çakı ve bıçakların yapımında çelik kullanılır ve namlular genellikle boynuzdan yapılır. Bu el sanatında genellikle kara saplı bıçaklar ünlüdür ve ustaların el işçiliği ile detaylar işlenir.

Bu el sanatları ülkemizin kültürel zenginliğinin önemli bir parçasını oluşturur ve geleneksel hünerlerin günümüze taşınmasını sağlar.