Vida Nedir - Vida Ceşitleri Nelerdir - Vida Hakkında Bilgi

[SoruCevap]

Vida Nedir Vida Ceşitleri Nelerdir Vida Hakkında Bilgi

Bir dik ucgenin uzun dik kenarı bir silindir cevresine tabanı boyunca sarıldığı zaman ucgenin
hipotenusu silindir uzerinde bir helis (eğri) cizgi oluşturur Bu helis cizgi boyunca silindir uzerine ucgen, kare, trapez vb şekillerde eşit aralıklarla kanal acılırsa meydana gelecek profile vida denir Vidalar bilhassa bağlantı elemanlarının dişli kısımlarını oluşturan bolumler olarak her alanda gunluk hayata girmiş makine elemanlarıdır Vidalar gordukleri işlevin onemi bakımından ceşitli profillerde yapılmaktadır Profillerine yani diş bicimlerine gore vidalar;

a) Ucgen Vidalar
b) Trapez Vidalar
c) Kare Vidalar
d) Testere Vidalar
e) Yuvarlak Vidalar

olmak uzere 5 ana gruba ayrılır Bunların dışında bir de değişik profillerde ağac ve sac vidaları vardır Ancak bu cıvatalar elle yapılmayıp ozel makinelerde otomatik olarak uretilmektedir

a) Ucgen Vidalar
Ucgen vida, adından da anlaşılacağı gibi diş profili ucgen şeklinde olan vida demektir Ucgen vidaların dişlerini meydana getiren ucgen acıların buyuk, helis acıları kucuktur Helis acılarının kucukluğune bağlı olarak vidaların helis adımları ve diş yukseklikleri kucuk olur Ucgen vidaların bu ozelliklerde yapılması daima sıkılı konumda bulunması zorunluluğundandır Yani bir vida ile yapılan bir bağlantının kendiliğinden cozulmeden sıkılı kalması gerekliliği ( Bu duruma Oto blokajlık denir ) kucuk adımlı ucgen vidaları cıkarmıştır Ucgen vidalar metrik ve whitworth olmak uzere iki ceşittir Bu iki tipi birbirinden ayıran en onemli ozellik vidaların acılarıdır Metrik vidanın ucgen acısı 60° whitworth vidaların ucgen acısı 55° ’ dir O halde metrik vidanın dişleri bir eşkenar ucgen withworth vidanın dişleri ise bir ikizkenar ucgendir

Vidanın adımı vidanın en onemli elemanıdır Bir vida adamı ile ifade edilir Bir adım bir diş diş dolusu, bir diş boşluğundan oluşur Adım metrik vidalarda milimetre olarak, whitworth vidalarda ise bir parmak uzunluğunun diş sayısına bolunmesi ile ifade edilir Her iki tip vida dilişlerinin butun elemanları adıma gore hesaplanır Metrik vidalarda dişin uc kısmı duz kesilmiş, taban kısmı yuvarlatılmıştır Whitworth vidalarda ise hem dişin ucu hem de dişin tabanı yuvarlatılmıştır Vidalarda diş diplerinin yuvarlatılmış olması vidanın imalatını kolaylaştırmak ve dayanımını arttırmak icin yapılmıştır Bu tanımlamalardan anlaşılacağı gibi vidanın diş yuksekliği, diş ustu ile diş dibi arasındaki mesafedir

Helis acısı vidanın adımını meydana getiren acıdır Yukarda bahsedildiği gibi ucgen normal vidaların helis acıları kucuktur Helis acısının kucuk olması vidanın oto blokajlığını arttırır Bu yuzden ucgen vidalar yani bağlantı vidaları iyice sıkıldıktan sonra gelecek darbelerin etkisi ile kendiliğinden kolay kolay cozulmez Vidaların bu ozelliliğini daha da arttırmak icin gerek metrik vidalar olsun gerekse whitworth vidaları olsun ince diş ve normal diş olarak iki şekilde yapılmaktadır Vidalar metrik ise metrik ince diş, whitworth ise whitworth ince diş denir Helis acısı buyuk olan vidalarda da vardır Fakat bunlar bağlantı vidaları değil hareket vidalarıdır

b) Trapez Vidalar
Trapez vidaların diş bicimi şekilde gorulduğu gibi kesik ucgen şeklindedir Bu yuzden vida ve somun dişleri birbirine boşluksuz olarak kavrar Bu ozelliğinden dolayı trapez vidalar genellikle hareket vidası olarak kullanılır

Trapez vidalarda dişlerin kesik ucgen biciminde olması hem boşluksuz bir hareket iletimi hem de gerektiğinde kolay cozulebilen sıkma kuvveti sağlar Bu yuzden sık sık bağlanıp cozulmesi gereken yerlerde trapez vidalar tercih edilir ( Orneğin talaşlı uretiminde kullanılan mengene vidaları ) Trapez vidaların uc acıları 30 olarak metrikiso trapez vida adı altında TS61 23 ve DIN 103 ile normlaştırılmıştır Bu norma gore yapılan normal trapez vidaların olculeri Tablo 1′ de verilmiştir Trapez vidalar “Tr 24*5 “ şeklinde gosterilir Bu ifadede Tr vidanın trapez olduğunu, 24 sayısı vidanın dış capını, 5 sayısı ise vidanın adımının 5 olduğunu gosterir

Yukarıdaki acıklamalar ozetlenirse trapez vidaların helis acıları buyuktur ve uc acıları kucuktur Bu yuzden dişler arasında meydana gelen surtunme kuvveti de kucuk olur Bu sebeplerden dolayı trapez vidalar hareket vidası olarak kullanılır Bağlantı vidası olarak kullanılmazlar

c) Kare Vidalar
Kare vida şekilde gorulduğu gibi eksenine paralel olarak alınan kesitinde diş profili kare biciminde olan vida demektir Kare vidalar ucgen vidalar gibi bağlantı vidaları olmayıp sadece hareket vidası olarak kullanılır cunku kare dişlerinin yanal yuzeyleri vida eksenine dik konumda olduğundan yeterli derecede sıkma kuvveti sağlayamazlar ayrıca kare vidalarda dişlerin yuzeyleri dağa kısadır bu yuzden diş yuzeyleri arasında surtunme az olur

Şekilden de anlaşılacağı gibi vidanın adımı bir diş dolusu bir diş boşluğundan oluşmakta olup p ile ifade edilmektedirKara vidaların helis acısı vidaların oto blokajlığı icin onemlidirHelis acısı buyuk olursa vida sıkılı konumda kalamazKendiliğinden veya kucuk bir darbe tesiriyle cozulurHelis acısı kucuk olursa vida sıkılı durumda kalabilirFakat yine de darbe veya sarsıntı tesiriyle kolay cozulebilir

Kare vidalar hareket vidası olarak kullanıldığından yerine gore tek ağızlı veya cok ağızlı olarak yapılır

Vidanın adımı bir diş dolusu ve bir diş boşluğundan oluştuğu icin diş kalınlığı adımın yarısı kadardırKara vidalarda somunun diş ustu ile vidanın diş dibi arasında 0103 mm kadar kucuk bir boşluk vardırBu vidanın rahat calışmasını sağlarKare vidalar normlaştırılmamıştırBu yuzden diş ustu caplarıyla adımları arasında bir bağlantı yokturFakat yinede vidanın adımı diş ustu capına uygun duşmelidir