Üstün Zekalı Çocuklar

[SoruCevap]

Geçen hafta üstün zekalı çocukların tarihî süreçteki değeriyle ilgili bilgiler vermiştim. Bu haftaki yazımı bu çocukların gelişimine ayıracağım. Üstün zekalı çocuklarda gelişim basamakları çocuktan çocuğa değişmekle birlikte, akranlarına nazaran bariz farklılıklar göstermektedir. Bu çocukların gelişim basamaklarını bilip, çocuğu bu basamaklara uygun olarak yetiştirmek onun örselenmesini engelleyecek ve geleceğe daha yaratıcı bakmasını sağlayacaktır.

Üstün yetenekli bebeklerin davranışları incelendiğinde dört temel karakteristik özellik gözlenmiştir. Bunlardan birincisi görsel uyaranlara karşı ilgilerinin varlıklı ve geniş olmasıdır. Görsel bir uyaran kullanıldığında ağlamayı bırakır. Eline verilen yeni bir nesnede, gözlerini nesne üzerine odaklayarak, öne ve geriye hareket ettirmek suretiyle faal olarak elindekini keşfetmeye çalışır. Yani ona görsel bir uyaran verildiğinde olumlu reaksiyon belirir. İkinci değerli belirti olağan gelişim gösteren bebeklere nazaran kol-bacak kaslarını çalıştırmasının daha düşük düzeyde olmasıdır. Ayrıyeten ebeveyn tarafından bebeğin beden hareketlerinde yapılmak istenen değişikliğe karşı da direnç gösterebilirler. Üçüncü belirti olarak, olağan gelişen daha büyük bebeklerde görülen manalı bakışlar ve şaşkın yüz tabirleri bu bebeklerde daha erken periyotta belirir. Son olarak, uyaranlara yetişkinin reaksiyonu beklenmeden, bağımsız olarak kendi kendine reaksiyonlarda bulunabilme yeteneğine sahip olmalarıdır. Yataklarında yatarken görüş alanındaki objeleri kucaklarına alma isteği duymadan, kendince yansılarda bulunma eforu gösterdikleri gözlenmiştir. Tıpkı vakitte bebekliğin ilerleyen periyotlarında eline verilen objeleri uzun mühlet incelediği, öğrenme ortamlarında tahlil için kararlı haller gösterdikleri ve bundan hoşlandıkları gözlenmiştir.

Fizikî ve motor gelişimlerine bakıldığında; genel sıhhat durumlarının yaşıtlarına oranla çok besbelli farklılıklar göstermediği görülmüştür. Lakin bir kısmının yaşıtlarından daha uzun ve ağır olduğu, daha erken diş çıkardıkları, beslenme için daha erken ses çıkardıkları saptanmıştır. Bu çocukların birçoklarında el-göz uyumu, lisan kazanımı, bilişsel süreçler ve etkinlik durumlarının, duruşla ilgili ve yer değiştirmeye dönük hareket kazanımlarının erken ortaya çıktığı belirlenmiştir. Terman isimli araştırmacının 30 yıl süren genetik araştırmalarının sonucunda,üstün yetenekli çocukların ailelerinde erkek çocuk sayısının daha fazla olduğu, birinci doğanlarda üstün yeteneğe daha sık rastlanıldığı, ailelerin daha üst sosyokültürel düzeyde olduğu, doğum tartısının daha yüksek olduğu ve emzirilen çocuklarda bu durumun daha sık görüldüğü anlaşılmıştır.

Bilişsel olarak yaşıtlarına nazaran duyu-motor zekalarının en az 2 ay evvel azamî düzeye ulaştığı görülmüştür. Ayrıyeten görsel, uzamsal aktivitelerde (resimli kareleri eşleştirme, iç içe geçen kutular vb.) çok düzgün performans gösterdikleri görülmüştür. Algılama, ayırt etme, geri çağırma üzere bilişsel işlevleri da eksiksiz çalışmaktadır. Bu çocuklarda her şeyin içinde olma, merak ve istekleri çok fazladır. Hatta aileler bir müddet sonra çocuklarına yetişemediklerini tabir eder. Misal formda lisan gelişimleri de yaşıtlarına nazaran daha erken periyotta olur.

Son olarak toplumsal ve duygusal gelişimlerine bakacak olursak; bu çocuklar yaşıtlarına nazaran daha erken gelişim gösterdikleri için aile ve okul etrafında öğrendikleri onun gelişimine yetersiz kalır. Bu nedenle isteksizlik, depresif belirtiler, davranış sorunları ve dert sorunlar sık görülür. Erken rehberliğin üstün zekalı çocukların yönetiminde kıymetli bir rolü vardır. Rehberlik sayesinde, kendini beğenmiş davranışlardan, davranışsal meselelerden, husus bağımlılığı ve riskli hareketlerden korunmuş olunur. Üstün yetenekli çocuklar tahlil odaklı olmaları, düzgün bir mizah gücüne sahip olmaları, değişikliklere çabuk adapte olmaları sebebiyle toplumda daha kolay kabul görürler. Bunun yanı sıra spor faaliyetleri, fotoğraf, müzik üzere çalışmalara katılmaktan hoşlandıkları, sorumluluk hissine sahip oldukları ve küme içinde liderlik durumunda oldukları saptanmıştır.

Üstün zekalı çocuklar öteki çocuklara nazaran daha az uyur. Daha hareketli olduklarından ötürü bu durum dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ile karıştırılabilmektedir. Bu teşhisin ayrımı çocuğun geleceği açısından çok değerlidir.

Haftaya görüşmek üzere, sağlıcakla kalın…