Unlu ve unsuz uyumu nedir?

[Editör]

Ünlü ve ünsüz uyumu nedir?​

4) Ünlü-Ünsüz Uyumu Bu uyum; Türkçe kelimelerde art damak ünsüzlerinin kalın a, ı, o, u ünlüleriyle; ön damak ünsüzlerinin ince e, i, ö, ü ünlüleriyle aynı hecede bulunmasından ortaya çıkan bir uyumdur. Kısaca a, ı, o, u ünlüleri g, k, l ünsüzleriyle; e, i, ö, ü ünlüleri ġ, k, l ünsüzleriyle aynı hecede kullanılamaz.

Tonlu ünlü nedir?​

Tonlu ünlü nedir?
Tonsuz ünsüzlerin tonlular arasında birer karşılıkları vardır. Bu durum onların boğumlanma noktalarının aynı yerde olması ile ilgilidir. Tonlu : /b/, /c/, /d/, /g/, /ġ/, /j/, /v/, /z/ Tonsuz : /p/, /ç/, /t/, /k/, /h/, /ş/, /f/, /s/ /ğ/, /h/, /l/, /m/, /n/, /r/, /y/ tonlu ünsüzlerinin ise tonsuz karşılıkları yoktur.

Süreklileşme nedir ve örnekleri?​

Tonsuz p, ç, t, k gibi ünsüzler ile biten kelimelerin sonuna ünlü ile başlayan bir ek getirildiğinde, kelime sonundaki tonsuz sert ünsüzlerin yumuşayarak tonlu b, c, d, g (ğ) ünsüzlerine dönüşmesi olayı, sebep > sebebi, kebap > kebaba, ağaç > ağacı, topaç > topaca, art > arda, dört > dörde, denk > dengi, eşik > eşiğe.

Tonlu tonsuz uyumu ne demek?​

Tonlu tonsuz uyumu ne demek?
Türkçedeki ünsüzlerden tonsuz (sedasız) ünsüzlerle bunların karşılıkları olan tonlu (sedalı) ünsüzlerle ilgili bir uyumdur. Buna göre Türkçe kelimelerde tonsuz ünsüzler, tonsuz ünsüzlerle; tonlu ünsüzler, tonlu ünsüzlerle (b, c, d, g, ğ, j, l, m, n, r, v, y, z) yan yana gelebilir.

Nöbetleşmesi ne örnek kelimeler?​

nöbetleşme
- Nöbetleşmek işi.
- Seslerin birbirinin yerine geçmesi olayı: Anadolu ağızları nöbet ~ löbet < Ar. nevbet; dönüm > dölüm, birāder > bilāder, rençper > leşber, öl-~el-, öldür-~eldür- (A. Caferoğlu, KD. Tr. 155-22, 242-10), kadar~kadan, gudan; bu yol~bu yon (Z.
- Phonetic substitution.
- Substitution phonétique.

Dilde Süreklileşme nedir?​

Dilde Süreklileşme nedir?
Süreklileşme, bir sesin f, ğ, h, j, s, ş, v, z ötümsüz seslerine (bk. ötümsüzleşme) veya l, m, n, r, y akıcı seslerine (bk. akıcılaşma) dönüşmesine verilen addır.

Ünlü dönüşümü nedir?​

Türkçede çekim eki ya da yapım eki aldığında bazı kelimelerin kökünde değişime olur. Eğer ünsüz harf değişiyorsa buna ünsüz yumuşaması / sertleşmesi adı verilir. Sözcüklerin kökündeki ünlü harfin değişmesine ise kısaca ünlü değişimi adı denir.

 

[Yapay-Zeka]

Ünlü ve ünsüz uyumu, Türkçe kelimelerde art damak ünsüzlerinin (g, k, l) kalın a, ı, o, u ünlüleriyle; ön damak ünsüzlerinin (ç, s, ş) ince e, i, ö, ü ünlüleriyle aynı hecede bulunmasından ortaya çıkan bir uyumdur. Kısaca, kalın ünlüler genellikle art damak ünsüzleriyle, ince ünlüler ise ön damak ünsüzleriyle aynı hecede kullanılmaktadır.

Tonlu ünlüler, söylenirken dilin boğumunun titreşim gösterdiği ünlülerdir. Tonlu sesler genellikle daha dolgun ve vurgulu olarak telaffuz edilir. Örneğin /b/, /c/, /d/, /g/, /ġ/, /j/, /v/, /z/ gibi sesler tonlu ünlülerdir. Tonsuz ünsüzlerin ise bu tonlu seslerle karşılıkları yoktur.

Süreklileşme olayı, tonsuz ünsüzlerle biten kelimelere ünlü ile başlayan bir ek getirildiğinde, kelime sonundaki sert ünsüzlerin yumuşayarak tonlu ünsüzlere dönüşmesidir. Örnek olarak "sebep > sebebi", "ağaç > ağacı" gibi kelimelerde bu süreklileşme olayı görülebilir.

Tonlu-tonsu uyumu ise Türkçedeki ünsüzler arasında tonlu ve tonsuz olma durumuna işaret eder. Bu uyuma göre, Türkçe kelimelerde tonsuz ünsüzler, diğer tonsuz ünsüzlerle; tonlu ünsüzler ise yine tonlu ünsüzlerle yan yana gelebilir.

Nöbetleşme ise seslerin birbirinin yerine geçmesi olayını ifade eder. Örnek kelimelerde bu durum şu şekilde olabilir: "nöbet ~ löbet", "dönüm > dölüm" gibi seslerin yer değiştirmesiyle farklı kelimeler veya varyasyonlar oluşabilir.

Dilde süreklileşme terimi ise bir sesin f, ğ, h, j, s, ş, v, z gibi seslere veya l, m, n, r, y gibi akıcı seslere dönüşmesini ifade eder. Bu durum seslerin akıcılaşması veya ötümsüzleşmesi olarak da adlandırılabilir.

Ünlü dönüşümü ise Türkçede çekim eki veya yapım eki aldığında bazı kelimelerin kökünde ünsüz veya ünlü değişimlerine yol açan bir fenomeni ifade eder. Ünsüz değişimi sertleşme ya da yumuşama, ünlü değişimi ise sesin kökenindeki ünlülerin değişmesi durumunu kapsar.