Ülkemizde Kullanılan Enerji Kaynakları Nelerdir

[haberci]

Türkiyede kullanılan enerji türleri
Yurdumuzdaki enerji kaynakları neler
Kömür
Kömür havanın özgürlük oksijeni ile doğrudan doğruya yanabilen %55 ila %90–95
oranında karbon ihtiva eden organik kökenli kayaçtır
Enerji kaynaklarının belli başlılarından olan kömür, yardımsever özelliği yanına çevre
sorunları bakımından da insan sağlığına ve çevreye negatif etkileri hayli artı bir maddedir
Ama insan yaşamına olan katkısı dolayısıyla ve alınabilecek bir takım tedbirlerle zararlarının
azaltılması muhtemel olduğundan kömür önemini koruyabilmektedir
Türkiye ’de bulunmuş taşkömürü rezervi sınırlı bir havza içerisinde olup, imal
imkanları kısıtlıdır Buna karşılık linyit kaynakları, ülkenin her tarafına yayılmış durumdadır Genellikle düşük kalorili, karbon değeri düşük olan bu linyitler farklı alanlara yönlendirilmiş sektörlerde kullanılmaktadır
Türkiye ’de taşkömürü varlığı sadece Zonguldak havzasında bulunmakta olup takriben
7000 km²lik bir alana yayılmış şekildedir Toplam taşkömürü rezervi 2004 yılı başı
itibarıyla 550 milyon ton görünür, 425 milyon ton muhtemel ve 368 milyon ton olası
elde etmek üzere toplam 1,343 milyar tondur Isıl değerleri 5529–6725 kcalkg aralarında
değişmektedir Takvim tüvanan üretim 3 milyon ton civarındadır ve üretimin tamamı yeraltı
madenciliği ile yapılmaktadır Havzadaki kömür damarları yüksek gaz içeriklidir ve hem
kömür damarları bünyesi ile ast kayaçlarda kayda değer miktarda metan gazı mevcuttur
Ülkemizde yaklaşık 9,3 milyar ton linyit rezervi olup, ülkemiz toplam dünya
rezervinin yaklaşık %1,6 ’sını içermekte ve linyit açısından manâlı bir yere sahiptir bununla birlikte linyitlerimizin %79 ’unun, 2500 kcalkg ısıl değerin aşağı olması daha çok termik santrallerde kullanımını ön plana çıkartmıştır Üretimin % 85 ’i termik santrallerde tüketilmektedir Linyite dayalı termik santrallerimizin kurulu gücü 6549 Mw(megawatt)olup bu güç toplam kurulu gücümüzün %22 ’sine karşılık gelmektedir
Petrol
Petrol, eski kalıntı yakacak olarak tanımlanan gruba girer Bunun sebebi, yaklaşık olarak 300 –
400 milyon yıl önce ölmüş olan hayvanların fosillerinin, petrolün başlıca maddesini
oluşturmasıdır Geçen bu uzun zaman içersinde hayvan fosilleri, son derece yüksek bir ısıya ve basınca maruz kalırlar Bu Nedenle petrol meydana gelmiş olur Petrol günümüzde büyük kaya bloklarının içine sıkışmış olarak bulunur
Hızlı araba üretiminin başlaması, petrole olan talebi önemli oranda arttırdı Dünya
enerji tüketiminin %39 ’u petrole dayanıyor
Çiğ petrolün ölçü birimi varildir ve bir varil, 159 litreye eşit gelir Çiğ petrol
rafinerilerde işlenerek çoğu alt mahsul elde edilir ,Benzin akaryakıt, fueloil ve uçak yakıtı
petrolün işlenmesiyle elde edilen en manâlı akaryakıtlardır Petrol %70 oranında ulaşım
sektöründe kullanılmaktadır Petrol, akaryakıt kategorisi dışarıda, hap, gübre, kozmetik, boya gibi takriben 4000 civarında alanda daha kullanılmaktadır ve insan hayatının fazla önemli bir öğesidir Petrolün çevre kirliliği gibi çok kayda değer diğer taraftan olumsuz etkisi bulunmaktadır
Türkiye'de petrole ülkemizin değişik bölgelerinde rastlanmıştır ve ağırlıklı olarak
Güneydoğu Anadolu bölgesindeki sahalardan imal yapılmaktadır Güneydoğu Anadolu
bölgesinde Batman, Mardin, Siirt, Diyarbakır, Adıyaman ve Kilis illeri içinde bulunan
sahalardan ve ayrıca Trakya bölgesinde ufak sayılabilir 1–2 sahadan petrol üretimi
yapılmaktadır
Ülkemizde aşina petrol sahalarına göre yapılan teorik hesaplama ile 2003 yılı sonuna
kadar toplam 940,3 milyon ton rezerv olasılığı bulunmasına rağmen, üretilebilir petrol miktarı 162,4 milyon tondur Bu rezervin bugüne dek 119,6 milyon tonu yapılmış olup,
rezervuarda kalan 42,8 milyon tonluk petrolünde 2003 yılı imal miktarı baz alındığında 18 takvim bir üretimle tüketilmesi laf konusudur
1990–2003 yılları aralarında çiğ petrol üretimi takvim ortalama % 3,4 ’lük bir azalma ile
3,7 milyon ton ’dan 2,4 milyon ton ’a düşmüştür Üretimin aksine, aynı dönemde petrol
tüketiminde yıllık ortalama % 2,3 ’lük bir artış gerçekleşmiş olup, tüketim 22,7 milyon ton
seviyesinden 30,7 milyon ton seviyesine ulaşmış, 25,5 milyon ton olan nihai tüketim değeri ile de, Türkiye toplam nihai enerji tüketiminin % 41,3 ’nü oluşturmuştur
2003 yılında toplam elektrik enerjisi üretiminin % 7 ’si petrol yakıtlı tesislerden elde
edilmiştir Bu yılda da, geçmiş yıllarda olduğu gibi ulaştırma sektörü, petrolün en fazla
tüketildiği sektör konumunda olmuştur 1990–2003 yıllarında ulaştırma sektöründeki petrol tüketimi yıllık ortalama büyüme hızı % 2,7 olarak gerçekleşmiş ve tüketim 8,3 Mt ’dan 11,7 Mt ’a ulaşmıştır Karadeniz ve Akdeniz'de petrol ve özellikle doğal gaz aramaları bütçe elverdiğince
sürdürülmektedir Ülkemizde çıkarılan petrol ihtiyacı karşılamaktan uzaktır Bu sebeple petrolde dışa bağımlıyız
Doğal Gaz
Doğalgaz da petrol gibi karbon bazlı bir fosil yakıttır Oluşumu petrol ile aynıdır
Doğalgazın başlıca maddesi; renksiz, kokusuz ve nahoş bir madde olan metandır Başvuru
aşamasında, emniyet nedeniyle kokulandırılır
Petrol ve kömür ile karşılaştırıldığında, yanma hemencecik ortaya meydana çıkan sülfür, karbon ve
kül daha az olduğundan, çevreye verdiği hasar fazla daha düşük seviyededir Doğalgaz eski kalıntı
yakıtların en temizi olup içinde kükürt ya da kükürt bileşenleri yoktur Doğalgaz tam yanma
sağladığından nedeniyle yandıktan sonradan çevreye fueloilden % 30, kömürden % 45 daha az
karbondioksit verdiği için sera etkisinde önemli rol oynayan karbondioksit miktarında
azalma sağlar
Dünya enerji tüketiminin %22 ’si doğalgaza dayanmaktadır İşyerleri ve evler ısınma
amacıyla fazla yoğun bir miktarda doğalgaz kullanırlar Isınma, toplam doğalgaz
kullanımında %75 gibi bir orana sahiptir Bunun yanısıra elektrik üretiminde de doğalgaz
kullanılmaktadır Fakat %10 – 15 gibi düşük oranlarda kalmaktadır
Günümüzde doğalgazın dünyada tahmin edilen rezerv miktarının hemen şimdi %1415'i gibi
az bir bölümüne erişilip işletilebilmiştir Doğalgazın işletilebilen bu küçük bölümünün bile
dünya tüketimine takriben 70 yıl yeteceği vurgulanmaktadır Türkiye ’de şu anda
rezervuardaki doğalgaz miktarı 20,1 milyar m³, üretilebilir miktarı 14,1 milyar m³ olup,
bugüne kadar üretilen 6,2 milyar m³‘ten daha sonra 2003 yılı sonu itibariyle toplam rezerv 7,9
milyar m³ ’cins
Ülkemizin uzun dönemli enerji politikalarından biri de, “Doğunun zengin enerji
kaynaklarının batı piyasalarına taşınmasında Türkiye ’nin enerji koridoru işlevini
üstlenmesidir bununla birlikte doğalgazın en kayda değer enerji kaynaklarımızdan biri haline
geldiği açıktır Bu kapsamda doğalgaz boru hatlarının güvenliği ile verimli işletilmesi tartı
arz etmektedir Bilindiği üzere doğalgaz yakıtı, 6 sera gazlarından biri olan metanı minimum %
83 oranında, karbondioksiti ise en çok % 3 oranında içerir Doğalgaz iletim ve dağıtımında
kayıpların oluşmaması gerekmektedir
Ülkemizde İstanbul, Ankara gibi bükük şehirlerimizde doğal gaz enerjisinden ısınma
ve sanayide yararlanılmaktadır Ama doğal gazda, petrolde olduğu gibi dışa bağımlıyız
Doğalgaz ihtiyacımızı Rusya ve İran ’dan karşılamaktayız
Hidrolik (Hidroelektrik) Enerji
Enerji amacı dahil su kaynaklarının geliştirilmesi ve kullanımı olarak tanımlanabilir
Öteki bir açıklama ile suyun potansiyel enerjisinin kinetik enerjiye dönüştürülmesi ile sağlanan bir enerjidir Büyük nehirlere kurulan barajlar tamamen elde edilen elektrik manâlı enerji kaynaklarından biridir Ülkemizdeki mevcut yağış miktarları ve akarsularımızın durumu göz önüne alındığında bu enerji kaynağından güvenilir olarak bütün kapasite ile faydalanma oranımız fakat % 65 olabilecektir
Türkiye 433 milyar Kwh teorik hidroelektrik potansiyeli ile dünya hidroelektrik
potansiyeli içinde % 1 paya ve 126 milyar Kwh hesaplı olarak yapılabilir potansiyeli ile
Avrupa ekonomik potansiyelinin takriben % 16 civarında hidroelektrik potansiyele sahip
bulunmaktadır İşletmeye açılan 135 adet hidroelektrik santralin kurulu baskı kapasitesi
12579 Mw, yıllık ortalama enerji imal potansiyeli ise 45300 Gwh ’dır Türkiye ’de teknik
ve idareli yönden değerlendirilebilir hidroelektrik potansiyel 35540 Mw kurulu şiddet ile
yılda sıradan 126109 Gwh olarak belirlenmiştir Bu koşul, ülkemizde teknik ve hesaplı olarak değerlendirilebilir hidroelektrik potansiyelin oysa % 36 ’sının geliştirildiğini göstermektedir
Türkiye'nin 2003 yılı itibariyle kurulu şiddet toplamı 35587 Mw olup, bu kurulu gücün
12109 Mw ’ını hidroelektrik santraller oluşturmaktadır 1988 yılında ülkemizde toplam
elektrik üretiminde hidroelektrik santrallerin payı yaklaşık % 60 seviyesinde iken, bu oran 2003 yılında % 20 seviyesine değin düşmüş bulunmasının nedeni ise 1986 yılından itibaren doğalgazın elektrik enerjisi üretiminde kayda değer bir yakacak olarak kullanılmaya başlanmış olmasıdır
Elektrik
Elektrik enerjisi; termik (kömür), hidrolik (akarsu), jeotermal (doğal sıcak su) ve
nükleer kaynaklı olarak üretilmektedir Ülkemizde elektrik üretiminde termik ve
hidroelektrik santraller kullanılmaktadır
Odun, Hayvan, Bitki Artıkları
Odun, ateşin keşfi ile millet tarafından kullanılmaya başlanan en eski olağan enerji
kaynağıdır Karalar yüzölçümünün %30 ’unun orman alanı olduğu tahmin edilmektedir
Tezek, çoğu ülkenin kırsal kesiminde bir zamanlar beri tüketilen önemli bir enerji
kaynağıdır Gerekli önlemler alınmadığında tarım için son derece önemli olan gübrenin
ısınma amacıyla kullanılması devam edecek, bu da kazanç kayıpları sebep olacaktır
Keza, fındıkkabuğu, pirinç, gündöndü kabuğu, mısır koçanı gibi bitki artıkları ısınma
nedeniyle kullanılmaktadır
Türkiye ’nin ekonomisinde tarım ve hayvancılık ön sıradadır Ülkemiz ormanlar
yönüyle de zengindir
Bu sebeple ülkemizin kırsal kesimlerde halen tezek, bitki artıkları, odun ısınmada
kullanılan önemli enerji kaynağıdır Halen şehirlerimizde de odun ısınmada kullanılan önemli enerji kaynağıdır
Jeotermal Enerji
Yer kabuğunun dağıtılmış derinliklerinde birikmiş olan ısının oluşturduğu ve sıcaklıkları
atmosferik sıcaklığın üstünde olan sıcak su, buhar ve gazlar olarak tanımlanır
Sondajlar yoluyla yeryüzüne çıkarılan ve kaynama derecesinin üstünde sıcak,
çoğunlukla da buhar biçiminde olan kaynaklardan ise, bir buhar türbünü aracılığı ile elektrik enerjisi üretilmektedir Dünya jeotermal enerji rezervinin 5 x 10²º ton taşkömürüne eşdeğer olduğu varsayım edilmektedir
Türkiye'de 1962'den bu yandan MTA tarafından yapılan araştırmalar sonucunda,
Türkiye'nin zengin jeotermal enerji kaynaklarına sahip olduğu anlaşılmıştır Ülkemiz
jeotermal kaynak bakımından dünyada yedinci sırada yer almaktadır Bilhassa, Batı
Anadolu'da (Denizli Kızıldere, İzmir Seferihisar, Aydın Germencik, Çanakkale Tuzla,
Afyon Lüzum, Manisa, Balıkesir, KütahyaSimav) ve Orta Anadolu'da (Kızılcahamam
Kozaklı) dolaylarında enerji imkanı görülmüştür
Yüzey sıcaklığı 40 derecenin üzerinde olan 140 civarında kaynak mevcuttur Bu
kaynakların 136 tanesine merkezi ısıtma, sera ve konut ısıtılmasına ve endüstriyel kullanıma yerinde iken yalnızca 4 tanesinden teknik ve ekonomik açıdan elektrik enerjisinin elde edilebilmesinin mümkün olduğu belirlenmiştir
Biogaz ve Biomas
Biomas tabiri daha ziyade bitkisel ürünlerin, hayvan ve orman artıklarının, tropik
çayırların, büyük kasaba ve endüstri artıklarının çevrimi yoluyla enerji elde etme metodudur Bu
teknolojinin alt grubu olarak bazı ülkelerde tezekten biogaz elde edilmekte ve bu ısınmada ve aydınlatmada kullanılmaktadır
Biogaz metotları ülkemizde geçmiş yıllarda yeteri dek gündeme gelmemiştir Fakat
günümüzde alternatif enerji olarak gündeme taşınmıştır Hatta dağıtılmış işlemlerden geçirilerek, dizel otomobillerde mazotla karıştırılarak kullanılmaktadır
Çeşitli ülkelerde yapılan incelemeler neticesinde bir sığırın 10 kg tezeği olacağı ve
bundan günde 0,6 m³ biogaz elde edileceği ve biogazm metreküpünün 6,4 Kwh enerji
verebileceği dikkate alınırsa, bir hayvandan elde edilebilecek enerjinin 4 Kwh olacağı
hesaplanmıştır
Güneş Enerjisi
Güneşten gelen ve dünya atmosferi haricen şiddeti sabit ve 1370 Wm² olan ve yer
yüzeyinde 0–1100 Wm² değerleri aralarında değişen yenilenebilir bir enerji kaynağıdır
Isıtmadan soğutmaya ve elektrik üretiminde kontrollü olarak kullanılabilmektedir Ülkemizin takvim güneşlenme süresi sıradan olarak 2640 saattir En Fazla güneşlenme 362 saat ile temmuz ayında, en az güneşlenme süresi ise 98 saat aralık ile ayında görülmüştür
Güneşlenme süresi yönünden en varlıklı bölge Güneydoğu Anadolu bölgesi olup bunu
sırası ile Akdeniz, Ege, İç Anadolu, Doğu Anadolu, Marmara ve Karadeniz bölgesi
izlemektedir
Güneş enerjisi günümüzde, konutlarda ve iş yerlerinde, tarımsal teknolojide, sanayide,
ulaşım araçlarında, irtibat araçlarında, sinyalizasyon ve otomasyonda, elektrik enerjisi
üretiminde kullanılmaktadır
Rüzgar Enerjisi
İndirekt yani çevrime uğramış bir güneş enerjisi olarak tanımlanabilir Rüzgardan elde
edilecek enerji iyice rüzgarın hızına ve esme süresine bağlıdır
Ülkemizin geneli olmasa da rüzgar enerjisi yönünden varlıklı farzedilen yerleri
mevcuttur Dünyada ise 1990 yılında kurulu rüzgar santralleri gücü 2160 Mw iken bu rakam 1994 de 3738 Mw, 1995 de 4843 Mw, 1996 yılında ise 6097 Mw olmuştur Burada uyarı edilirse özellikle son yıllarda rüzgar enerji santrallerinde gözle görülür bir yükselme trendi olmasıdır
Rüzgar enerjisi her ne kadar kaynağı doğa olsa bile bedava bir enerji değildir Bu
enerjinin esas hammaddesi olan rüzgar her ne dek parayla alınmasa bile rüzgarın taşıdığı enerjinin tutularak enerjiye dönüştürülmesi için bir maliyet gerekir ABD ‘de 750 DolarKw olan maliyet Avrupa'da 1400 Dolar Kw olabilmektedir Ekonomik olması için 1000 Dolar Kw olması gerekmektedir Denizlere kurulan rüzgar türbünleri ise karadakilere oranla iki kat pahalıya mülk olmaktadır Çoğalan teknoloji ile bu rakamların yakın bir gelecekte fazla daha aşağılara çekilmesi beklenmektedir *

 

[Yapay-Zeka]

Türkiye'de kullanılan enerji kaynakları oldukça çeşitlidir. Bunlar arasında kömür, petrol, doğal gaz, hidrolik (hidroelektrik) enerji, elektrik, odun, hayvan ve bitki artıkları, jeotermal enerji, biogaz ve biomas, güneş enerjisi, rüzgar enerjisi gibi farklı kaynaklar bulunmaktadır.

1. Kömür: Ülkemizde taşkömürü ve linyit olmak üzere iki tür kömür rezervi bulunmaktadır. Linyit kaynakları genellikle düşük kalorili olup termik santrallerde yaygın şekilde kullanılmaktadır.

2. Petrol: Türkiye'de petrol rezervleri bulunmakta olup çoğunlukla Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde üretim yapılmaktadır. Petrol, ulaşım sektöründe ve diğer birçok alanda kullanılmaktadır.

3. Doğal Gaz: Karbon bazlı bir fosil yakıt olan doğal gazın Türkiye'de de önemli rezervleri bulunmaktadır. İstanbul, Ankara gibi büyük şehirlerimizde ısınma ve sanayide yaygın şekilde kullanılmaktadır.

4. Hidrolik (Hidroelektrik) Enerji: Türkiye, akarsularındaki hidroelektrik potansiyeli ile önemli bir enerji kaynağına sahiptir. Barajlar vasıtasıyla elde edilen hidroelektrik enerji, elektrik üretiminde kullanılmaktadır.

5. Elektrik: Türkiye'de termik ve hidroelektrik santraller aracılığıyla elektrik üretimi yapılmaktadır.

6. Odun, Hayvan, Bitki Artıkları: Odun, tezek, bitki artıkları gibi doğal kaynaklar da Türkiye'de yaygın olarak ısınma amacıyla kullanılmaktadır.

7. Jeotermal Enerji: Türkiye'nin zengin jeotermal enerji kaynakları bulunmaktadır ve özellikle Batı Anadolu ve Orta Anadolu'da enerji üretimine olanak sağlamaktadır.

8. Biogaz ve Biomas: Bitkisel ve hayvansal atıkların çevrimiyle elde edilen biogaz ve biomas enerjisi, alternatif bir enerji kaynağı olarak değerlendirilmektedir.

9. Güneş ve Rüzgar Enerjisi: Güneş enerjisi, ısınmada, elektrik üretiminde ve diğer alanlarda kullanılmaktadır. Rüzgar enerjisi ise rüzgar türbinleri aracılığıyla elektrik enerjisi elde edilmesini sağlar.

Bu enerji kaynaklarının çeşitlendirilerek kullanılması, enerji arz güvenliğini sağlamanın yanı sıra çevreye duyarlı ve sürdürülebilir bir enerji politikası oluşturulmasına da katkı sağlar. Aynı zamanda, enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı da önemli bir konudur.