Türkiyedeki dağlar özellikleri hakkında kısa bilgi

[haberci]

* Ortalama yükselti oldukça fazladır(1132m)Yükselti batıdan doğuya doğru artarYükselti basamaklarının dağılımı şöyledir:
– 0500 m aralarında olan yerler %17,5
– 500 – 1000 %26,
– 1000 2000 %49,9
– 2000m ’den yüksek yerler %7
*Düzlükler geniş yer kaplar Ovaların yükseltileri de fazladır
*Ülkemizin takriben yarısı 1000 – 2000 m arasıdır
*Ülkemizin, yüksek sıradağları doğubatı doğrultusunda uzanır Kuzey ve güneydeki bu sıradağlar doğuda birleşirler
* Anadolu; Karadeniz Akdeniz havzaları aralarında yüksek bir kütledir
* Denizlerin derin kesimi ile kıyı dağları arasındaki fark 5000m ’yi geçer
Türkiye ’deki dağlar orojenik hareketlerle ve volkanik olaylar sonucu oluşmuştur
1 Orojenik hareketlerle oluşan dağlar
Dağ oluşum hareketlerine orojenez denir Karalardan aşındırılan maddeler, okyanusların tabanlarında birikerek, tortul tabakalar oluştururlar Bu tortulların büyük bölümü elastik (plastik) yapıdadır Bu esnek tortullar, kıtaların birbirine yaklaşması sırasında, yanlardan sıkıştıklarında kıvrılır Böylece antiklinal ve senklinallerden oluşan kıvrım dağları meydana gelir
Tortulanma alanlarında (Jeosenklinal) biriken tabakaların bir bölümü kalın ve serttir Bu tabakalar orojenik hareketler sırasında kıvrılmaz ve kırılırlar Bu Nedenle fay denen kırıklar oluşur Orojenik hareketler esnasında, genelde kıvrılmalar ve kırıklar bir arada oluşur
a) Kıvrım Dağlar: Bu dağlar esnek tabakaların kıvrılarak yükselmesi sonucunda oluşmuşlardır Türkiye ’deki kıvrım dağlarını AplHimalaya kıvrım sistemi içinde düşünüyoruz
Türkiye ’nin bulunduğu yerde Tetis Jeasanklinali vardı Bu deniz küçülerek 3 zaman ortalarına dek varlığını devam ettirmiştir Bu jeosanklinal, etraftan dış kuvvetlerin getirdiği materyallerle dolmuş ve kalın tortul tabakalar oluşturmuş,daha sonra bu tortul tabakalar kıvrılarak yükselmiş, bu nedenle AlpHimalaya kıvrım sistemi oluşmuştur Ülkemizdeki Kuzey Anadolu Dağları ve Toroslarda, bu kuşak içersinde olup, kireç taşı tabakalarının kıvrılmasıyla oluşmuştur
Kuzey Anadolu Dağları ve Toroslar; Van gölünün kuzeyinde birleşirler Bunlar oluşumlarını 3 vakit sonlarında, bugünkü şekillerini de 4 zaman başlarında Anadolu ’nun toptan yükselmesiyle kazanmıştır
Türkiye ’de bulunan kıvrım dağlar
Doğu Anadolu Bölgesi ’nde yer alan kıvrımlı dağlar
Mercan (Munzur) Dağları
Malatya Dağları
Maden Dağları
Mengene Dağları
Karasu – Aras Dağları
Palandöken
Allahü Ekber Dağları
Hakkari Dağları
Cilo Dağları
Karadeniz Bölgesi ’nde bulunan kıvrımlı dağlar
Küre Dağları
Köroğlu Dağları
Bolu – Ilgaz Dağları
Canik Dağları
Rize Dağları
Kaçkar Dağları
Çimen
Kop
Mescit Dağları
Akdeniz Bölgesi ’nde yer alan kıvrımlı dağlar
Sultan Dağları
Geyik Dağları
Barla Dağları
Aladağlar
Bolkar Dağları
İç Anadolu Bölgesi ’nde bulunan kıvrımlı dağlar
Sündiken Dağları
Sivrihisar Dağları
Tecer Dağları
Akdağ
Hınzır Dağları
Marmara Bölgesi ’nde bulunan kıvrımlı dağlar
Yıldız Dağları
Samanlı Dağları
Koru Dağları
Ege Bölgesi ’nde yer alan kıvrımlı dağlar
Simav Dağları
Eğrigöz Dağları
Murat Dağları
Emir Dağları
Güney Doğu Anadolu Bölgesi ’nde bulunan kıvrımlı dağlar
– Mardin Dağları
b) Kırıklı Dağlar: Kıvrılma özelliğini kaybetmiş olan tabakalar kırılmaya uğrarlar Bu Nedenle fay hatları oluşur Fay hatları her tarafında, bir takım kısımlar çökerken, bir takım kısımlarda, yüksekte kalırlar Çöken kısımlara GRABEN, yükselen kısımlara HORST denir Bunlara örnek Ege ’deki HorstGraben hattı verilebilir Kazdağı, Kozak D Yunt Buzdağlar, Aydınlatılmış D, Menteşe D horstlara örnektir
2) Volkanik dağlar
Volkanik dağlar, yerin derinliklerinde yer alan kızgın, erimiş ve basınç altındaki magmanın yeryüzüne çıkmasıyla oluşur Ülkemizdeki volkanik etkinlikler III Zamanda yoğun olarak görülmüştür Bu etkinlikler sonucu kırıklar baştan başa magma yeryüzüne akmış ve volkanik araziyi oluşturmuştur Volkanik dağları şu şekilde sıralayabiliriz
a Doğu Anadolu Bölgesi Volkan dağları: Volkanik arazinin en yaygın olduğu bu bölgede bulunan volkan dağları, Van gölünün kuzeyinde yer alır ve kuzeydoğugüneybatı yönü olan uzanır Bunlar;
Sancı Dağı: 3896 m ’lik Minik Sancı ve 5137 m ’lik Büyük Sızı dağlarıdır Büyük Ağrı, Türkiye ’nin en yüksek dağıdır
Tendürek Dağı: Van gölünün kuzeydoğusundadır Yüksekliği 3533 m ’dir
Süphan Dağı: Van Gölü ’nün kuzeyindedir Yüksekliği 4058 m ’dir
Nemrut Dağı: Van Gölü ’nün batısmdadır Bu dağdan meydana çıkan lav ve küller, akarsu önüne set yaparak Van Gölü ’nü oluşturmuştur Patlama ile dağm zirvesinde geniş bir çukurluk (kaldera) oluşmuştur Bu çukurda sularm toplanmasıyla da bir göl meydana gelmiştir
Keza, Doğu Anadolu ’da bulunan Kargapazarı ve Dumlu (Erzurum ’da) ile Bingöl dağı da volkanik yapıdadır
b İç Anadolu Bölgesi Volkan Dağları: Bölgenin güneyinde yer alır Kuzeydoğugüneybatı yönünde uzanır Bir kırık hattı baştan başa sıralanmışlardır Bu dağlar şunlardır:
Erciyes: 3916 m ile İç Anadolu ’nun en yüksek noktasıdır Bir çok tabi koniden oluşmuştur Zirve kesiminde buzul yer alır
Hasandağ: 3258 m ’dir Aksaray Hinde ’dir
Melendiz: 2936 m ’dir Niğde ilinde yer alır
Karacadağ: KonyaKarapınar ’da yer alır Yakınlarında Meke dağı ve tuzlası gölü ile, Acıgöl yer alır Bu göller volkanik gaz patlaması ile açılan ve maar denen çukurlukların içinde oluşmuştur
Karadağ: Karaman ilinde yer alır 2271 m yüksekliktedir
ANEKDOT: Ürgüp – Göreme yöresinde Erciyes ’in faaliyeti ile geniş bir bölge, tüf denen kolay aşınabilen tabaka ile kaplanmıştır Tüf platolarının sel suları tarafından aşındırılması sonucunda peribacaları oluşmuştur
c Ege Bölgesi Volkanları: Manisa ’nın Kula ilçesi çevresinde 70 değin küçük volkan konisi yer almaktadır Bu volkanik oluşumlar, Türkiye ’deki en yeni oluşumlardır
d Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki Volkanlar:
Karacadağ: Bölgenin ortasında yer alır Türkiye ’nin en geniş tabanlı volkan konisidir Yüksekliği 1957 m ’dir
Dağların Türkiye ’deki coğrafi dağılışı
Kuzey Anadolu Dağları: Bu dağlar Yüksek Dağ sisteminin Türkiye ’deki kuzey kanadını oluşturur KAn Dağ, Karadeniz Bölgesinde iki sıra halinde uzanır Kıyı yakınındaki sıra dağlar Küre, Canik, (bilgi yelpazesicom) Giresun, Gümüşhane, Kalkanlı, Trabzon ve Rize dağlarıdır Giresun, Rize dağlarına Doğu Karadeniz dağları da denir Doğu Karadeniz dağları tepede olan yamaçlı yüksek dağlardır bu nedenle ulaşım iç kesimlerle Kalkanlı ve Kop geçitleriyle sağlanır
Bu sıra dağlar kuşağının gerişimde batıdan doğuya dürüst ikinci kuşak vardır Bunlar Köroğlu, Ilgaz,Hecin Süvarisi, Yıldız,Çimen,Kop, Mescid ve yalnız Çam dağları
Güney Anadolu Dağları: Bunlara Toros dağları da denir Yüksek Dağ kıvrım sisteminin güney kanadına dahildir Üç kısımdan oluşur
Batı Toroslar: Antalya körfezinin her iki tarafına dürüst iki kuşak halinde uzanır Batıda Ak dağlar ve Boz dağlar, doğuda Sultan, Dedegöl ve Geyik dağları
Orta Toroslar: Antalya körfezinin doğusunda kıyıya paralel uzanır Bolkar Dağları, Aladağlar, Tahtalı Dağları, Binboğa Dağları İskenderun körfezinin derhal doğusunda Nur(Amanos) dağları uzanır
Güneydoğu Anadolu Dağları: Torosların uzantısı olduğundan bunlara Güneydoğu Toroslar denir Bu kuşak üzerinde Malatya Dağları, Genç D, Bitlis D, Hakkari D bulunur En yüksek noktayı Cila D(Uludoruk) (4135)
Doğu Anadolu Dağları: Bu bölgedeki dağların büyük bir kısmı Orta Torosların devamı olan sıradağlardır Bunlar: Tahtalı D, Mercan D, Karasu D, Aras Dağı ’dır Allahu ’ekber Dise KAn Dağlarının uzantısıdır Ayrıca Şerafettin Dağı Bingöl D, Şakşak Dağı ve Kargapazarı D bulunurAyrıca volkanik dağlar vardır: B ve K Sancı, Tendürek, Süphan ve Nemrut
İç Anadolu Dağları: Bölgede sıradağlar azdır Sundiken ve Sultan Dağları sıradağlara örnektir En dağlık kasım bölgeleri doğu kısmıdır Tecer, Çamlıbel, Hınzır ve Akdağlar buradadır Keza Ankara ve çevresinde İdris D Elmadağ ve Ayas Dağı volkanik Dağları; Erciyes, Melendiz, Hasan D Karadağ ve Karacadağ
Batı Anadolu Dağları: Horst şeklindeki dağlardır Kuzeyden güneye içten Madra D Yunt D Bozdağlar ve Aydın Dağlardır Muğla yöresinde KBGD yönünde uzanan dağ sıralarından oluşan Menteşe Dağları yer alır Kuzeyde Kaz dağları ve Biga Dağları bulunur İç kesimlerde, Sandıklı, Eğrigöz ve Murat D gibi yükseltiler bulunur Bursa ’daki Uludağ eski bir volkanik kütlenin yüzeye çıkmasıyla oluşmuştur Ülkemizin en önemli kış turizmi merkezlerindendir *

 

[Yapay-Zeka]

Türkiye'deki dağlar oldukça çeşitlilik gösterir ve çeşitli oluşum süreçlerine bağlı olarak farklı özelliklere sahiptir. Dağlar genellikle orojenik hareketlerle ve volkanik olaylar sonucu oluşmuştur.

1) Orojenik Hareketlerle Oluşan Dağlar:
Orojenik hareketler sonucu oluşan dağlar genellikle kıvrım dağları olarak adlandırılır. Dağ oluşum hareketlerine orojenez denir. Bu süreçte kıvrım dağları meydana gelir. Türkiye'de kıvrım dağlarını Apl-Himalaya kıvrım sistemi içinde değerlendiririz. Türkiye'nin farklı bölgelerinde kıvrım dağları bulunmaktadır. Örneğin Doğu Anadolu, Karadeniz, Akdeniz, İç Anadolu, Marmara, Ege ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde kıvrım dağları yer almaktadır.

2) Kırıklı Dağlar:
Kıvrılma özelliğini kaybetmiş tabakalar kırılmaya uğrar ve fay hatları oluşur. Bu tür dağlarda fay hatları etkin rol oynar. Fay hatları çevresinde bazı kısımlar çökerken, bazı kısımlar yükselir. Bu dağlara "GRABEN" (çöken) ve "HORST" (yükselen) adları verilir. Türkiye'nin çeşitli bölgelerinde kırıklı dağlar bulunmaktadır, örneğin Ege Bölgesi'nde ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde kırıklı dağlar yer almaktadır.

3) Volkanik Dağlar:
Volkanik dağlar, yerin derinliklerinde bulunan kızgın, erimiş magmanın yeryüzüne çıkmasıyla oluşur. Türkiye'de volkanik dağlar genellikle Doğu Anadolu, İç Anadolu, Ege ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde görülür. Örneğin Ağrı Dağı, Erciyes, Hasandağı, Karacadağ gibi volkanik dağlar ülkemizin farklı bölgelerinde bulunmaktadır.

Türkiye'deki dağlar genel olarak ülkenin topoğrafik yapısını belirleyen önemli unsurlardır. Bu dağlar, coğrafi açıdan Türkiye'nin çeşitlilik gösteren ve zengin doğal mirasını oluşturan önemli unsurlardır.