Türkiyede Soyu Tükenen Kuş Türleri
Orman Tavuğu
Hubara Kuşu
Yılan Boyun
Orman Tavuğu (Gallus gallus)
Sülün keklik ve bıldır*cınların yakın akrabası olan ormantavukları iri yapılı hızlı ama kısa süre uçabilen av kuşlarıdır. Avrasya ile Kuzey Amerika'nın orta ve kuzey kesimlerinde yaşarlar. Gagaları kalın ve küt bacakları kısa kanatları kısa ve yuvarlak bacakları ve burun delikleri tüylerle örtülüdür. Üreme mevsimlerinde açık alan*larda yaptıkları gösterilerle dikkat çekerler. Başlıca besin kaynaklarını tohumlar tomur*cuklar ve üzümsü meyvelerin yanı sıra bazı böcekler oluşturur.
Ormantavuklarının en irisi olan çalıhorozu ya da ormanhorozu (Tetrao urogallus) Avras*ya'nın orta ve kuzey kesimlerindeki iğneyapraklı ormanlarda ayrıca Pirene Dağları'nda yaşar. 18. yüzyılda avlanarak tümüyle yok edildiği İskoçya'ya 1837'de ***ürülerek yeni*den üremesi sağlanmıştır. Uzunluğu 86 santi*metreye ulaşan erkeklerin kuyrukları genişgöğsü parlak yeşil siyah parıltılıdır. Ayrıca gözlerinin üzerinde parlak kırmızı bir deri parçası bulunur. Dişilerin kahverengi ve be*yaz tüyleri benekler ve çizgilerle bezelidir. Üreme mevsimi boyunca çeşitli gösteriler yapan erkeklerin yüksek perdeden ötüşü kavga eden kedilerin ya da şişeden çekilen mantarın çıkardığı seslere benzer.
Kur Gösterileri
Kara ormantavuğu (Tetrao tetrix) İskoçya ve Orta Avrupa'dan Asya'nın kuzey kesimlerine kadar uzanan bölgede yaşar. Erkekleri par*lak siyah tüyleri kanatlarının üzerindeki be*yaz şeritleri parlak kırmızı tepeliği ve yanlara doğru açılarak lir biçimini alan kuyruklarıyla gösterişli kuşlardır. Dişiler ise çalıhorozunun dişisine benzer.
Erkekler üreme mevsiminde sabahın er*ken saatlerinden başlayarak açık alanlarda toplanır ve dişilere güzelliklerini sergilerler. Tüylerini kabartıp alttaki beyaz tüylerini gös*termek için kuyruklarını açar kanatlarını yerde sürükleyereköne arkaya koşup havaya sıçrarlar. Ayrıca öne doğru fırlayarak birbir*lerine saldırıyormuş gibi yaparlar ama ender olarak gerçekten dövüşürler. Gösteri sırasın*da çıkardıkları sesler gıdaklamaya ve karga sesine benzer. Dişiler genellikle biraz uzakta durur ve çevrelerinde olup bitenle pek ilgilen*mezler. Erkekler aynı üreme döneminde bir*den çok eş edinebilir. Dişiler yuvaya sarımsı desenli 10 kadar yumurta bırakır. Kafkas kara ormantavuğu (Tetrao mlokosiewiczi) kara ormantavuğuna çok benzeyen bir türdür. Kafkasya'daki dağlarda Türkiye'de Rize ve Art*vin'in yüksek kesimlerinde yaşar. Ormantavuklarının Türkiye'de rastlanan bu tek türü de kur yapma davranışları gösterir.
Kuzey Amerika'da çahtavuğu (Centrocercus urophasianus) ve keskin kuyruklu orman*tavuğu (Pedioecetes phasianellus) güzel kur gösterileri ile dikkati çeker. İki türün erkekle*ri de aynı üreme mevsiminde birçok dişi ile çiftleşir. Çalıtavuğunun erkeği kuyruk tüyleri*ni yelpaze gibi açarak kur yapmaya başlar sonra boynundaki iki parlak turuncu renkteki hava kesesiyle birlikte boynunu ve göğsünü çevreleyen "yaka" tüylerini şişirir. Kurun doruk noktasında keseler başın bir et ve tüy topu içinde kaybolmasına neden olacak ölçü*de büyür. Şişinerek dolaşan erkek bir yandan da kabarttığı kanatlarının titreşimleriyle des*teklenen çeşitli sesler çıkarır.
En tanınmış Kuzey Amerika türü olan yakalı ormantavuğu (Bonasa umbellus) ağaç*lık alanlardaki açıklıklarda ve çalıların arasın*da yaşar. Bu türün yanı sıra daha kuzeydeki ormanlarda yaşayan ladin ormantavuğunun (Canachites canadensis) ve Kayalık Dağlar'da yaşayan mavi ormantavuğunun (Dendrago-pus obscurus) erkekleri yalnızca tek bir dişi ile eşleşir.
Öbür Ormantavukları
İki türden oluşan çayırtavukları çayırlarda ve ormanlık bölgelerdeki açıklıklarda yaşayanKuzey Amerika'ya özgü kuşlardır. Büyük çayırtavuğu (Tympanuchus cupido)bodur meşelerin bulunduğu yerlerde yaşayan küçük çayırtavuğundan (Tympanuchus pallidicinc*tus) daha iri ve yaygındır. Her iki türün erkekleri kur yaparken hava keselerini kulla*nır. Çayırtavuklarının sayılarıotlakların tar*lalara çevrilmesiyle çok azalmıştır.
Kuzey Kutbu'na yakın bölgelerde ve Kuzey Amerika'nın yüksek dağlarında yaşayan üç ormantavuğu türü kartavuğu adıyla tanınır. Bunlardan biri olan bayağı kartavuğu (Lago-pus mutus) mevsimlere göre üç ayrı renk ve desendeki tüylerle bezenerek değişen çevreye uyum sağlar. Kışın hemen tümüyle beyaz olan tüyleri ilkbahar ve yazın kahverengi üzerine benekli sonbaharda ise bozdur.
Orman Tavuğu
Hubara Kuşu
Yılan Boyun
Orman Tavuğu (Gallus gallus)
Sülün keklik ve bıldır*cınların yakın akrabası olan ormantavukları iri yapılı hızlı ama kısa süre uçabilen av kuşlarıdır. Avrasya ile Kuzey Amerika'nın orta ve kuzey kesimlerinde yaşarlar. Gagaları kalın ve küt bacakları kısa kanatları kısa ve yuvarlak bacakları ve burun delikleri tüylerle örtülüdür. Üreme mevsimlerinde açık alan*larda yaptıkları gösterilerle dikkat çekerler. Başlıca besin kaynaklarını tohumlar tomur*cuklar ve üzümsü meyvelerin yanı sıra bazı böcekler oluşturur.
Ormantavuklarının en irisi olan çalıhorozu ya da ormanhorozu (Tetrao urogallus) Avras*ya'nın orta ve kuzey kesimlerindeki iğneyapraklı ormanlarda ayrıca Pirene Dağları'nda yaşar. 18. yüzyılda avlanarak tümüyle yok edildiği İskoçya'ya 1837'de ***ürülerek yeni*den üremesi sağlanmıştır. Uzunluğu 86 santi*metreye ulaşan erkeklerin kuyrukları genişgöğsü parlak yeşil siyah parıltılıdır. Ayrıca gözlerinin üzerinde parlak kırmızı bir deri parçası bulunur. Dişilerin kahverengi ve be*yaz tüyleri benekler ve çizgilerle bezelidir. Üreme mevsimi boyunca çeşitli gösteriler yapan erkeklerin yüksek perdeden ötüşü kavga eden kedilerin ya da şişeden çekilen mantarın çıkardığı seslere benzer.
Kur Gösterileri
Kara ormantavuğu (Tetrao tetrix) İskoçya ve Orta Avrupa'dan Asya'nın kuzey kesimlerine kadar uzanan bölgede yaşar. Erkekleri par*lak siyah tüyleri kanatlarının üzerindeki be*yaz şeritleri parlak kırmızı tepeliği ve yanlara doğru açılarak lir biçimini alan kuyruklarıyla gösterişli kuşlardır. Dişiler ise çalıhorozunun dişisine benzer.
Erkekler üreme mevsiminde sabahın er*ken saatlerinden başlayarak açık alanlarda toplanır ve dişilere güzelliklerini sergilerler. Tüylerini kabartıp alttaki beyaz tüylerini gös*termek için kuyruklarını açar kanatlarını yerde sürükleyereköne arkaya koşup havaya sıçrarlar. Ayrıca öne doğru fırlayarak birbir*lerine saldırıyormuş gibi yaparlar ama ender olarak gerçekten dövüşürler. Gösteri sırasın*da çıkardıkları sesler gıdaklamaya ve karga sesine benzer. Dişiler genellikle biraz uzakta durur ve çevrelerinde olup bitenle pek ilgilen*mezler. Erkekler aynı üreme döneminde bir*den çok eş edinebilir. Dişiler yuvaya sarımsı desenli 10 kadar yumurta bırakır. Kafkas kara ormantavuğu (Tetrao mlokosiewiczi) kara ormantavuğuna çok benzeyen bir türdür. Kafkasya'daki dağlarda Türkiye'de Rize ve Art*vin'in yüksek kesimlerinde yaşar. Ormantavuklarının Türkiye'de rastlanan bu tek türü de kur yapma davranışları gösterir.
Kuzey Amerika'da çahtavuğu (Centrocercus urophasianus) ve keskin kuyruklu orman*tavuğu (Pedioecetes phasianellus) güzel kur gösterileri ile dikkati çeker. İki türün erkekle*ri de aynı üreme mevsiminde birçok dişi ile çiftleşir. Çalıtavuğunun erkeği kuyruk tüyleri*ni yelpaze gibi açarak kur yapmaya başlar sonra boynundaki iki parlak turuncu renkteki hava kesesiyle birlikte boynunu ve göğsünü çevreleyen "yaka" tüylerini şişirir. Kurun doruk noktasında keseler başın bir et ve tüy topu içinde kaybolmasına neden olacak ölçü*de büyür. Şişinerek dolaşan erkek bir yandan da kabarttığı kanatlarının titreşimleriyle des*teklenen çeşitli sesler çıkarır.
En tanınmış Kuzey Amerika türü olan yakalı ormantavuğu (Bonasa umbellus) ağaç*lık alanlardaki açıklıklarda ve çalıların arasın*da yaşar. Bu türün yanı sıra daha kuzeydeki ormanlarda yaşayan ladin ormantavuğunun (Canachites canadensis) ve Kayalık Dağlar'da yaşayan mavi ormantavuğunun (Dendrago-pus obscurus) erkekleri yalnızca tek bir dişi ile eşleşir.
Öbür Ormantavukları
İki türden oluşan çayırtavukları çayırlarda ve ormanlık bölgelerdeki açıklıklarda yaşayanKuzey Amerika'ya özgü kuşlardır. Büyük çayırtavuğu (Tympanuchus cupido)bodur meşelerin bulunduğu yerlerde yaşayan küçük çayırtavuğundan (Tympanuchus pallidicinc*tus) daha iri ve yaygındır. Her iki türün erkekleri kur yaparken hava keselerini kulla*nır. Çayırtavuklarının sayılarıotlakların tar*lalara çevrilmesiyle çok azalmıştır.
Kuzey Kutbu'na yakın bölgelerde ve Kuzey Amerika'nın yüksek dağlarında yaşayan üç ormantavuğu türü kartavuğu adıyla tanınır. Bunlardan biri olan bayağı kartavuğu (Lago-pus mutus) mevsimlere göre üç ayrı renk ve desendeki tüylerle bezenerek değişen çevreye uyum sağlar. Kışın hemen tümüyle beyaz olan tüyleri ilkbahar ve yazın kahverengi üzerine benekli sonbaharda ise bozdur.