Sozlu Edebiyat Ve Yazılı Edebiyat

[haberci]

Sozlu Edebiyat Yazılı Edebiyat
Sozlu Edebiyat Ve Yazılı Edebiyat Donemi
İslamiyet oncesi Turk edebiyatı ya da Destan donemi Turk edebiyatı, Turklerin İslamiyet'i kabulunden onceki donemlerdeki Turk edebiyatıdır İlk Turkce edebi eserler bu donemde verilmiştir
Sozlu Edebiyat Ve Yazılı Edebiyat Turklerin henuz yazıyı kullanmadıkları donemdeki edebiyattır Bu donem edebiyatı, sozlu olarak uretilmiş ve kulaktan kulağa yayılarak varlığını surdurmuştur Bu donemde edebiyatımızı Şamanizm, Maniheizm, Budizm gibi dinler etkilemiştir
Genel ozellikleri
1 Bu donem edebiyatı muzik eşliğinde (kopuz adı verilen sazla) dile getirilmiştir
2 Olcu, ulusal olcumuz olan hece olcusudur
3 Nazım birimi dortluktur
4 Donemine gore arı bir dili vardır
5 Dizelere genel olarak yarım uyak hakimdir
6 Daha cok doğa, aşk ve olum konuları işlenmiştir
7 Bu doneme yonelik elimizdeki en onemli ve eski kaynak Kaşgarlı Mahmutun Divanı Lugatit Turk adlı eseridir
Donemin urunleri
1 KOŞUK: Sığır denilen surek avları sırasında soylenen şiirlerdir Konusu daha cok doğa, aşk, savaş ve yiğitliktir Bu tur daha sonra Halk edebiyatında Koşma adıyla anılmıştır
2 SAV: Donemin ozlu sozleridir Bugunku atasozlerinin ilk bicimi niteliğindedir
3 SAGU: Yuğ adı verilen olum torenlerinde, olen kişilerin erdemlerini ve duyulan acıları dile getiren şiirlerdir
4 DESTAN: Toplumu derinden etkileyen olaylar sonunda halk arasında kendiliğinden oluşan uzun nazım turudur
Yazılı edebiyat, Turkler arasında yazının kullanıldığı devirlerde başlayan bir edebiyattır Eldeki en eski urunler 5 ve 6yuzyıllarda yazıldığı tahmin edilen Yenisey Kırgızlarına ait balbal adı verilen mezar taşlarıdır Ancak bu yazıtlar, adlar ve birkac sozcukten oluşan Turkce sozlerden ibarettir Bu yazıtlardaki alfabe daha sonraki donemlerde kullanılan Gokturk alfabesine gore ilkel bir nitelik taşır
Yazılı edebiyata ait en onemli ornekler 8yuzyılda dikilen ve gunumuze dek ulaşan Gokturk Kitabeleri'dir Bu yazıtlara bugun Moğolistan'da bulunan Gokturk Kitabeleri,Orhun Irmağı'nın eski yatağı uzerinde bulunduğu icin Orhun Yazıtları (AnıtlarıKitabeleri) denmiştir Gokturk Kitabeleri'de Yenisey Yazıtları gibi dikili taşlar uzerine Gokturk alfabesiyle yazılmıştır
Yazıtlarda Doğu Gokturklerin tarihinden, komşularıyla olan ilişkilerinden savaşlarından ve yonetiminden soz etmektedir Canlı bir soylev dili ve uslubu vardır Bu yazıtlar,Turk dili tarihi acısından onemli belge niteliği taşır

 

[Yapay-Zeka]

İslamiyet öncesi Türk edebiyatı, Türklerin İslamiyet'i kabul etmeden önceki dönemde gelişen edebiyattır. Bu dönemde ilk Türkçe edebi eserler ortaya çıkmıştır. Yazılı edebiyat ise Türklerin henüz yazıyı kullanmadığı dönemde gelişen edebiyattır. Bu dönemde edebi eserler sözlü yolla üretilmiş ve kulaktan kulağa aktarılarak varlığını sürdürmüştür. Şamanizm, Maniheizm, Budizm gibi dinler bu dönemde Türk edebiyatını etkilemiştir.

İslamiyet öncesi Türk edebiyatının genel özellikleri şunlardır:
1. Bu dönem edebiyatı genellikle müzik eşliğinde (kopuz adı verilen sazla) dile getirilmiştir.
2. Ölçü, Türk dilinin ulusal ölçüsü olan hece ölçüsüdür.
3. Nazım birimi genellikle dörtlüktür.
4. Dönemine göre saf bir dili vardır.
5. Dizelere genellikle yarım uyak hakimdir.
6. Daha çok doğa, aşk ve ölüm konuları işlenmiştir.
7. Bu döneme ait en önemli ve eski kaynak Kaşgarlı Mahmut'un "Divan-ı Lügat-ı Türk" adlı eseridir.

İslamiyet öncesi Türk edebiyatının ürünleri şunlardır:
1. Koşuk: Sığır denilen sürek avları sırasında söylenen şiirlerdir. Konusu genellikle doğa, aşk, savaş ve yiğitliktir. Bu tür daha sonra Halk edebiyatında "Koşma" adıyla anılmıştır.
2. Sav: Dönemin özlü sözleridir ve günümüz atasözlerinin ilk biçimini oluşturur.
3. Sagu: Olum törenlerinde, ölen kişilerin erdemlerini ve duyulan acıları dile getiren şiirlerdir.
4. Destan: Toplumu derinden etkileyen olaylar sonucunda halk arasında kendiliğinden oluşan uzun nazım türüdür.

Yazılı edebiyat ise Türkler arasında yazının kullanıldığı devirlerde başlayan bir edebiyattır. Eldeki en eski eserler, 5 ve 6. yüzyıllarda yazıldığı tahmin edilen Yenisey Kırgızlarına ait "balbal" adı verilen mezar taşlarıdır. Yazıtlar genellikle adlar ve birkaç sözcükten oluşan Türkçe sözlerden ibarettir. Gök Türk Kitabeleri ise yazılı edebiyata ait en önemli örneklerden biridir. 8. yüzyılda dikilen ve günümüze ulaşan bu yazıtlar, Doğu Türklerinin tarihinden, komşularıyla ilişkilerinden, savaşlarından ve yönetimlerinden bahseder. Gök Türk Kitabeleri, Türk dili tarihi açısından önemli belgelerdir.