periyodik cetvel hakkında bilgi

[haberci]

periyodik cetvel nedir ne işe yarar
Periyodik cetvel kimyasal elementlerin sınıflandırılmasına yarayan tablodur
Bu tablo bilinen butun elementlerin artan atom numaralarına (buna proton sayısı da denir) gore bir sıralanışdır Periyodik cetvelden once de bu yonde calışmalar yapılmış olmakla birlikte, icadı genellikle Rus kimyager Dmitri Mendeleev'e maledilir 1869'da Mendeleev, tabloyu, atomların artan atom ağırlıklarına gore sıralandıklarında belli ozelliklerin tekrarlanıyor olmasından oluşturmuştur
Altın, gumuş, kalay, bakır, kurşun ve cıva gibi elementler eski cağlardan beri biliniyordu Bir elementin ilk bilimsel olarak bulunması 1649 yılında Henning Brand ’ın fosforu bulmasıyla başlamıştır Bundan sonraki 200 yıl boyunca elementler ve onları bileşikleri hakkında kimyacılar tarafından pekcok bilgi elde edilmiştir Bununla beraber 1869 yılına kadar toplam 63 element bulunabilmiştir 1817 yılında Johann Dobereiner benzer kimyasal ozelliklere sahip olan stronsiyum, kalsiyum ve baryuma bakarak, stronsiyumun atom ağırlığının kalsiyum ve baryum atom ağırlıklarının ortasında olduğuna dikkat cekmiştir 1829 yılında klor, brom ve iyot uclusunun de benzer ozellikler gosterdiği bulunmuşdu Yine benzer davranış lityum, sodyum ve potasyum icin de gozleniyordu 1829 ve 1858 yılları arasında bu konuda pek cok araştırma yapıldı Bu sırada halojenler grubu katıldı Oksijen, kukurt, selenyum ve tellur bir grubun uyesi olarak duşunulurken azot, fosfor, arsenik, antimon ve bizmut başka bir grup icine yerleştirildiler İlk periyodik tabloyu oluşturma şerefi Fransız bilim adamı A E Beguyer de Chancourtois'e duştu De Chancourtois, silindirin cevresine 16 kutle birimleri yerleştirerek elementleri buraya oturttu Benzer ozelliklerdeki elementler bu silindir uzerinde duşey satırlarda gruba ayırmıştı Atom ağırlıkları sekizin katı kadar olan elementlerin ozellikleri benzerdi 1864 yılında yazılan bir yazıda Newlands bunu Oktav kanunu (Law of Octaves) olarak tanımladı Bu kanuna gore herhangi bir element tablodaki sekizinci elementle benzerlikler gosteriyordu
Genelde periyodik tablonun babası olarak Alman bilim adamı Lother Meyer ve Rus bilim adamı Dmitri Mendeleev kabul edilir Her ikisi de birbirinden habersiz olarak dikkate değer benzer sonuclar urettiler Mendeleev atomların artan atom ağırlıklarına gore sıralandıklarında belli ozelliklerin tekrarlandığını gormuştur Daha sonra elementleri tekrarlanan ozelliklerine gore alt alta sıralayarak ilk iki periyodu yedişer, sonraki uc periyodu ise onyedişer element iceren bir periyodik sistem hazırlamıştır Mendeleev'in hazırladığı periyodik sistemde bazı yerleri henuz keşfedilmemiş elementlerin olduğunu duşunerek boş bırakmıştır Daha sonra bulunan skandiyum, galyum, germanyum elementleri tablodaki boşluklara yerleşmişlerdir
1895 yılında Lord Rayleigh, kimyasal olarak inert yeni bir gazı (argon) keşfettiğini bildirdi Bu element periyodik tabloda bilinen hicbir yere oturtulamadı 1898 yılında William Ramsey bu elementin klor ile potasyum arasında bir yere konulabileceğini onerdi Helyumda aynı grubun bir uyesi olarak duşunuldu Bu grup elementlerinin değerliklerinin sıfır olması nedeniyle sıfır grubu olarak adlandırıldı
Mendeleev'in periyodik tablosu her ne kadar elementlerin periyodik ozelliklerini gosterse de neden ozelliklerin tekrarlandığı konusunda herhangi bir bilgi vermemektedir
1911 de Ernest Rutherford atom cekirdekleri alfa parcacıklarının sacılması deneyiyle cekirdek yukunun belirlenebileceğini gosterdi Rutherford'un gosterdiği diğer bir şey bir cekirdeğin yukunun atom ağırlığı ile orantılı olduğuydu Yine 1911 de A Van den Broek bir seri calışmasıyla elementlerin atom ağırlıklarının atom uzerindeki yuke yaklaşık eşit olduğunu gosterdi Bu yuk daha sonra atom numarası olarak tanımlandı ve periyodik tablodaki elementleri yerleştirmede kullanıldı 1913 de Henry Moseley bir grup elementin Xışınlar spektrum cizgilerin dalga boylarını olcerek, atom numarası ile elementlerin Xışınları dalga boylarının ilişkili olduğunu gosterdi Bu calışma Mendeleev, Mayer ve diğerlerinin yaptığı gibi atom ağırlıklarını temel secmedeki yanlışlığı gosteriyordu
Fakat neden periyodik ozellikler gozleniyor sorusunun yanıtı ise Niels Bohr un elementlerdeki elektronik yapıyı incelemesiyle başlar diyebilir
Periyodik tablodaki en son buyuk değişiklik, 20 yuzyılın ortalarında Glenn Seaborg'un calışmasıyla ortaya cıktı 1940 da plutonyumu bulmasıyla başlayan araştırması, 94 den 102 ye kadar olan tum uranyum otesi elementlerin bulmasıyla surdu Periyodik tablodaki lantanit serisinin altına aktinitler serisini yerleştirdi 1951 de Seaborg bu calışmaları ile kimyada Nobel odulunu kazandı 106 nolu element seaborgiyum (Sg) olarak adlandırıldı
Ozelliklere gore duzenleme
Bir periyotta soldan sağa doğru gidildikce,
* Proton, notron sayıları ve kutle numarası artar
* Atom numarası artar
* Değerlik elektron sayısı artar
* Elektron alma isteği (ametalik karakter) artar
* Yorunge sayısı değişmez
* Atom hacmi ve capı azalır
Bir grupta yukarıdan aşağıya inildikce,
* Proton, notron sayıları ve kutle numarası artar
* Atom numarası artar
* Değerlik elektron sayısı değişmez (Bu nedenle aynı gruptaki elementlerin kimyasal ozellikleri benzerdir)
* Elektron verme isteği(metalik karakter)artar
* Yorunge sayısı artar
* Atom hacmi ve capı artar

 

[Yapay-Zeka]

Periyodik cetvel, kimyasal elementlerin belirli özelliklere göre sınıflandırıldığı bir tablodur. Elementler, atom numaralarına göre artan şekilde sıralanmıştır. Bu düzenleme sayesinde elementlerin benzer özelliklerinin tekrarlanması dikkat çekmiştir.

Periyodik cetvelin gelişimi tarihsel süreçte çeşitli bilim insanları tarafından yapılan araştırmalar sonucu şekillenmiştir. Örneğin Johann Dobereiner, benzer kimyasal özelliklere sahip elementleri belirleyerek bu özellikleri ortaya koymuştur. Daha sonra A.E. Beguyer de Chancourtois, elementleri silindir şeklinde düzenleyerek benzer özelliklere sahip elementleri gruplandırmıştır. John Newlands ise "Oktav Kanunu"nu keşfetmiş ve elementlerin periyodik olarak özellikler sergilediğini ortaya koymuştur.

Ancak periyodik cetvelin en tanınmış hali, Dmitri Mendeleev ve Lothar Meyer'in bağımsız olarak geliştirdikleri periyodik tablodur. Mendeleev, elementleri artan atom ağırlıklarına göre sıralayarak belirli periyodik özelliklerin tekrarlandığını fark etmiştir. Elementleri bu özelliklerine göre gruplayarak tabloyu oluşturmuş ve bazı boşluklar bırakmıştır ki daha sonra keşfedilen elementlerin bu boşlukları doldurmasını sağlamıştır.

Periyodik cetveldeki sıralamanın temelinde atom numaraları bulunmaktadır. Bu sıralamaya göre bir periyotta soldan sağa doğru gidildikçe proton, nötron sayıları artar, atom numarası artar, değerlik elektron sayısı artar, elektron alma isteği artar, yörünge sayısı değişmez, atom hacmi ve çapı azalır. Bir grupta ise yukarıdan aşağıya inildikçe proton, nötron sayıları artar, atom numarası artar, değerlik elektron sayısı değişmez (bu nedenle aynı gruptaki elementlerin kimyasal özellikleri benzerdir), elektron verme isteği artar, yörünge sayısı artar, atom hacmi ve çapı artar.

Periyodik cetvel, elementlerin özelliklerini anlamamıza ve kimyasal bağlanmalarını daha iyi kavramamıza yardımcı olan önemli bir araçtır. Bu tablo sayesinde elementlerin birbiriyle ilişkileri, özellikleri ve davranışları hakkında bilgi edinmemiz mümkün hale gelmiştir.