Osmanlı Devletinin Duraklama Nedenleri

[haberci]

Osmanlıda duraklama sebepleri, Osmanlı İmparatorluğunun duraklama nedenleri
1 İÇ NEDENLER
a Merkez Yönetiminin Bozulması
1 İmparatorluğun Karakteri: Osmanlı imparatorluğu öbür ırk, dil, din ve kültürde olan milletlerden meydana gelmişti Müslüman ahali imparatorluğu yönetiyor ve yeni topraklar fethediyordu Ama zamanla yeni fethedilen yerlerde uyumlu bir sistem kurulamadı Merkezden uzaktan yerlerin yönetiminde problemler ortaya çıktı Sınırların genişlemesi de benzer hızla devam etmedi Devletin kaslı ve adaletli yönetimi devam ettiği sürece değişik milletler bir arada huzur içinde yaşıyordu Fakat devlet düzeninin bozulması ve kanunların tam olarak uygulanmaması hoşnutsuzluklara neden oldu
2 Padişahların Durumu : Merkeziyetçi mutlak imparatorluk karakterine sahip olan Osmanlı İmparatorluğunda bütün şiddet padişahlarda toplanmıştı Dolayısıyla onların durumu ülkeyi doğrudan etkiliyordu Osmanlı padişahları genelde ülkeyi kendileri yönetir ve sefere ordunun başında giderlerdi Duraklama Devrinde bu şart ortadan kalktı
Sokullu Mehmet Paşa öldüğünde padişah III Murat idi (15741595) Bu hükümdar cılız iradeli birisiydi III Murat devrinde devlet yönetimine saray kadınları karışmaya başladı, l Ahmet (16031617) çocuk yaşta, 14 yaşında, hükümdar oldu Bu zamana dek şehzadeler sancağa çıkıp deneyim kazanırken l Ahmet bundan mahrum kalmıştı, l Mustafa (16171618) ve (16221623) yıllarında iki defa padişah olmasına karşılık hükümdarlık yapacak durumda değildi II Osman (16181622) temiz kalpli olmasına karşılık devlet yönetimi konusunda tecrübesizdi II Osmanda 14 yaşında hükümdar olmuştu IV Murat (16231640) XVII yüzyılın en kıymetli padişahı olmasına karşılık tatmin edici devlet adamlarına sahip değildi
l İbrahim (16401648) uzun yıllar sarayda kafes hayatı yaşadığından hükümdarlık konusunda fazla eksikti IV Mehmet (16481687) yedi yaşında padişah oldu Devlet işlerini iyice Köprülülere bıraktı Bu devrin Osmanlı padişahları devlet yönetimini kendi ellerinde tutmuyorlar ve ordunun başında sefere gitmiyorlardı
3Veraset Usûlünün Değişmesi : Osmanlı Devletinin veraset yönetimi Duraklama Devrinde değişikliğe uğradı Osmanlı herzamanki devrinde farklı olarak, l Ahmet zamanında (16031317) padişahlığın babadan oğla değil, Osmanlı hanedanı içinde ekber ve erşadyani en büyük ve en akıllısına geçmesi esası benimsenmiştir Bu sistemin kabulünden sonra şehzadelerin sancağa çıkma usûlü kaldırılmış, onun yerine kafes usulü getirilmiştir Sancağa çıkma usulünün kaldırılmasıyla şehzadeler saraya hapsedilmiş, yönetim konusunda tecrübe kazanmadan padişah olmuşlardır
* Sancağa çıktıktan sonra hükümdar olan son padişah III Mehmettir Kafesten tahta meydana çıkan ilk hükümdar da l Ahmettir
OSMANLI VERASET SİSTEMİDEKİ DEĞİŞMELER:
* Osman ve Orhan Efendiler vaktinde ülke hükümdar ailesinin karşılıklı malı idi
* IMurattan itibaren ülke yalnızca padişah ve oğullarının sayıldı
* Fatih Sultan Mehmet en güçü olanın tahta geçme anlayışını getirdi (Kardeş katliyle gaye ülkenin birliğini sağlayarak bölünmesini önlemek ve en zinde olanın başa geçmesini sağlamaktı)
* I Ahmet(Duraklama Devri) döneminde yapılan değişiklikle Osmanlı Hanedanı içinde en yaşlı ve akıllı olanın (EKBER ve ERŞED) padişah olması esası benimsendi
4Devlet Adamlarının Yetersizliği : Bu dönemde devlet adamlarının böylece azı makamlarının gerektirdiği deneyim ve bilgiye sahiptir Önceki devirlerdeki gibi devlet adamlarında tecrübe ve bilgiye bakılmadan sus payı ve iltimasla devlet makamları dağıtılmıştır Sadrazamlar görevlerinde fazla kalamıyorlar ve azlediliyorlardı XVII Yüzyılda bu göreve 61 birey gelmiştir Bunlar içinde sadrazamlık görevinde dört saat kalanlar bile vardı Halbuki bu zamana kadar geçen üç yüzyılda Osmanlı Devletinde 55 sadrazam ödev yapmıştır
SSaray Kadınlarının Yönetimde Etkili Olmaları: Padişahların çocuk denilecek yaşta hükümdar olmaları anneleri yani Valide Sultanların devlet yönetiminde etkili olmalarına niçin olmuştur Valide Kösem Sultan ve Turhan Sultan bu dönemin ünlü şahsiyetleridir Ayrıca padişah hanımlarının ve cariyelerin de yönetimde etkileri görülmüştür
b) Eyalet Yönetiminin Bozulması :
Eyaletlere ayrıcalık (kayırma) ya da rüşvetle atama edilen valiler, kadılar ve öteki görevliler data ve tecrübe bakımından tatmin edici değillerdi Bunlar gittikleri yerlerde halkı soyuyorlar, merkeze iyi görünmek için de bol bol hediyeler gönderiyorlardı bitmiş eşkıyalar türedi Geniş ölçüde ayaklanmalar meydana geldi Halkın can, mal ve iffet güvenliğinin kalmaması Osmanlı yönetiminde yeni problemlere niçin oluyordu XVII yüzyılın başında I Ahmet göre çıkarılan Adaletnâmede bu durumun önlenmesi için zorunlu tedbirler belirtilmiştir
c) Ordu ve Donanmanın Bozulması(Seyfiyenin Bozulması):
1 Devşirme Sisteminin Bozulması : Bu dönemde Kanunu Kadime tutarsız olarak Yeniçeri Ocağına rast gele kişiler alındı Yeniçerilerin sayısı artarken değerleri azaldı III Murat oğullarının sünnet düğününde halkı eğlendiren bazı Hıristiyan hokkabaz ve cambazları Yeniçeri Ağası Ferhat Ağanın aleyhinde çıkmasına karşın ocağa aldı Böylece o zamana değin uygulanan devşirme sistemi bozuldu Devşirme sisteminin uygulanmaması sonucunda askerlikle ilgisi olmayan kişiler ocağa girmiş ve ocağın disiplini bozulmuştu
2 Yeniçeri İsyanlarının Artması : Bilhassa XVII yüzyılda yeniçeriler çoğu kez ayaklanarak ülkede askeri diktatörlük kurdular Çıkardıkları isyanlarla istediklerini yaptırmaya başladılar II Osmanın öldürülmesinden sonra etkilerini gitgide artırdılar Bu dönemden itibaren Ocak devlet içindiranlayışının yerine Devlet ocak içindiranlayışı aldı Bu şart II Mahmut devrinde Yeniçeri Ocağının kaldırılmasına değin devam etti
3 Eyalet Askerlerinin Öneminin Azalması :
Kapıkulu askerlerinin bozulduğu sırada eyalet askerleri de tımarlarının dağıtılmasındaki haksızlık ve adaletsizlik yüzünden eski güçlerini kaybettiler Dirlikler beylerine, bayrak beylerine ve savaşçı eyalet sipahilerine verilmesi gerekirken askerlikle ilgisi olmayan saray mensuplarına ya da para bulmak nedeniyle mültezimlere veriliyordu Dirlik sahipleri dirliklerinin bulunduğu sancaklarda oturmuyorlardı
XVI yüzyılda tımarlı sipahilerin sayısı 140 bin kişi iken XVII yüzyılda bu rakam yetmiş bine düşmüştü Bütün bunlar Osmanlı Devletinin keza askeri kuvvetten yoksun kalmasına, keza de imparatorluk ekonomisinin temeli olan tarım ve hayvancılığın gerilemesine neden olmuştur
Tımarların ( Dirlik topraklar) dağıtımındaki haksızlık Tımarlı ordusunun bozulmasına,Tımarlı sipahilerin sayısının azalmasına, buna karşılık devletin daha artı maaşlı asker(kapıkulu) almasına sebep oldu
BILGI Bu durum sadece ordunun bozulmasına yok, hesaplı, sosyal ve yönetimsel alanda bir problemin doğmasına sebeb olmuşturBILGI
4 Osmanlı Donanmasının Bozulması : Osmanlı donanması Barbaros Hayreddin Paşanın vefatından sonradan yerine denizci olmayan Sokullu Mehmet Paşanın görev edilmesiyle XVI yüzyılın ikinci yarısında bozulmaya başladı Bundan daha sonra da denizcilikle ilgili olmayan kişiler donanmanın başına getirildi Giritin fethinden sonra da donanmaya yük verilmeli
5 Askerlik Konusunda Avrupadaki Gelişmelerin Takip Edilmemesi: Avrupada XV ve XVI yüzyıllarda ordu ve deniz filosu konusunda kayda değer gelişmeler meydana geldi Bu gelişmeler sonraki dönemlerde de devam etti Osmanlı Devleti ise XVIII yüzyıla dek bu gelişmelerden habersiz kaldı
d) Eğitim Sisteminin Bozulması:
Osmanlı eğitim sisteminin duraklama devrinde, önceki devirlerdeki üstünlüğü devam etmedi Avrupa Coğrafya Keşifleri, Rönesans ve Reform hareketleri ile büyük bir gelişme göstermişti Osmanlı uleması ise bu gelişmelere but uyduramadı Tıp, felsefe, matematik, gibi bilimlerde ders okutabilecek müderris yetişmedi Pozitif bilimler adamakıllı ihmale uğradı
Medrese öğretimi yapmayan çoğu kişiye ilmi rütbe verilmeye başladı Sus Payı ve ayrıcalık ulema aralarında da görüldü Bazı şahısların yeni doğmuş çocuklarına müderrislikpayesi verildi Bu Nedenle beşik ulemasıdenilen yeni bir derslik ortaya çıktı Rüşvet ve ayrıcalık o derece yaygınlaştı oysa III Muratın ve sonradan oğlu III Mehmetin hocasının oğlu az önce ufak yaşta Mekke kadısı, peşinde İstanbul kadısı tahsis edildi Bu çocuk iki ay sonra Anadolu Kazaskeri olduğunda hemen şimdi yirmi dokuz yaşındaydı Öteki oğlu ise yirmi beş yaşında İstanbul kadısı oldu
Bu devirde ulema nüfusunu kendi çıkarları için kullanmaya başladı Ara Sıra askerlere karşı, ara sıra de askerlerle beraber saraya hamle ettiler
e) Idareli Durumun Bozulması:
Duraklama devrinde maliye bozuldu ve kazanç kaynakları azaldı Masraflar ise gitgide artarak arttı Bu durumun ortaya çıkmasında şunlar etkin oldu :
1Savaşlarda elde edilen ganimetlerin, yabancı devletlerin verdikleri vergilerin ve hediyelerin azalması
2XVII yüzyılda savaşların uzun sürmesi ve çoğunlukla yenilgiyle sonuçlanmasının savaş masraflarını arttırması
3 Saray masraflarının artması (Mesela Kanuni zamanında beş milyon akçe olan sarayın mutfak masrafı III Murat devrinde yirmi bir milyon akçeyi bulmuştur)
4Sık sık padişah değişikliği yüzünden, ödenen cülus bahşişlerinin artması
5 Kapitülasyonlar yüzünden gümrük gelirlerinin azalması
6Savaşların uzun sürmesi, güvenliğin bozulması, tımarların iyi yönetilememesi yüzünden toprak gelirlerinin azalması
7İpek ve Baharat Yolunun önemini kaybetmesiyle kazanç kaynaklarının azalması
8 Avrupalıların sömürge yoluyla elde ettikleri gelirler altın ve gümüş miktarını arttırdı Bu koşul Osmanlı parasının değerinin düşmesine niçin olmuştur
9 Osmanlı Devletinin ihtişamına paralel olarak ülkede lüks ve israfın artması
10 Venedik ve Fransaya bahşedilen kapitülasyonlardan sonradan İngiltere ve Hollandaya kapitülasyon verilmesi
f) Toplum Yapısının Bozulması
Duraklamanın en kayda değer nedenlerinden biri de XVII yüzyılda boy noktasına ulaşan Celâli İsyanlarıdır Meydana Çıkan isyanlar sonunda halk büyük zararlara uğramış, isyanların yoğunlaştığı yerlerde hayat çekilmez bir hal almıştır
Tarım ve hayvancılık zarara uğrayınca önemli bir geçimini sağlama kaynağı kazanç getirmez olmuştur Nüfusun çabucak artması ile de Anadolu ve Rumeli topraklarında başıboş dolaşan binlerce insan ortaya çıkmıştır İç isyanların bastırılmasında kullanılan yöntemler de halkla devlet arasındaki güveni sarstı Bütün bunlarla ahlâki, kültürel ve idareli açıdan bozukluklar gitgide artarak yaygınlaştı
2 DIŞ NEDENLER
a İmparatorluğun Doğal Sınırlara Ulaşması:
Osmanlı İmparatorluğu XVI yüzyılın sonunda 20 milyon kilometre kareye ulaşan genişliğe ve 100 milyona yaklaşan bir nüfûsa sahip olmuştu Osmanlı impatorluğu bu dönemde çok kaslı devletlerle sınır olmuş, büyük denizlere ve çöllere kadar olan ülkeleri ele geçirmiştir Bu durum devletin ilerleme imkânlarını sona erdirmiştir Osmanlı İmparatorluğunun sınırları doğuda İran dağları, Azerbaycan ve Hazar Denizine, Umman Denizinden Habeşistana ve oradan da büyük Sahra ve Fasa uzanmıştır Kuzeyde tüm Karadeniz kıyıları, Kırım yarımadası, Ukrayna stepleri ve Macaristanın büyük kısmı ele geçirilmiş, batıda ise sınır Adriyatik ve Yunan Denizine ulaşmıştı
Osmanlı imparatorluğu güneyde Büyük Sahra ve Hint Okyanusunu aşamamış, doğuda İran Dağları doğal sınır oluşturmuş ve Safevi Devleti Osmanlı ilerlemesini durdurmuştur Batıda Osmanlının karşısına Avusturya, Lehistan, Venedik ve Roma Germen imparatorluğu çıkmıştır Duraklama Devrinde doğuda ve batıda uzun süren savaşlara girilmiş ve bu savaşlarda dürüst içten gelir elde edilmemiştir Kuzeyde gitgide güçlenen Rusyada kayda değer bir problem oluşturmuştur
b Avrupalıların Osmanlı Devletine Karşısında Olan Durumları :
Osmanlılar Rumeliye bacak bastıkları andan itibaren Avrupa Hıristiyan dünyasının tepkisiyle karşılaştılar ara sıra ittifaklar kurarak Osmanlıların karşısına çıkan Avrupa orduları ilerleyişi önlemek istedilerse de başarılı olamadılar Balkanlarda bulunan krallıklar Osmanlı ilerlemesini durduracak güçte olmamalarına karşılık XVI yüzyıl Avrupanın güçlü devletleriyle mücadeleler başladı Osmanlı ilerleyişinin hızı kesilince Avrupalılar büyük saldırılara başladılar
cAvrupalıların Bilim ve Teknikte ilerlemeleri :
Avrupalılar Rönesans ve Reform hareketleri sonunda gelişmelerini engelleyen faktörleri ortadan kaldırdılar Bilim ve teknik sahasında önemli gelişmeler gösterdiler Avrupa bu gelişmelerle ekonomi ve teknik sahasında çok güçlendi, akıl hayatı gelişti Askeri bakımdan büyük ordular kuruldu, yeni silahlar yapıldı Denizcilik sahasında manâlı ilerlemeler meydana geldi
Buna karşılık Osmanlı Devlet teşkilatı bozulmuş, ordunun gücü ortadan kalkmış, bilim ve teknik alanlarında ise önemli bir ilerleme meydana gelmemiştir
d Avrupalıların Coğrafya Keşiflerini Gerçekleştirmeleri :
Avrupalılar XV yüzyıl sonlarında ve XVI yüzyılda coğrafya keşiflerini yaptılar Keşfettikleri yerlerin değerli madenlerini Avrupaya taşıyarak sömürgeciliğe başladılar Bu şart Avrupanın zenginleşmesine ve sanayi için gerekli sermayeyi elde etmelerine neden oldu
Yeni ticaret yollarının bulunmasıyla da Avrupalılar kendilerine gerekli mallan ilk elden almaya başladılar, İslâm ülkelerinin aracılığına ihtiyaç duymadılar Bu koşul başta Osmanlı İmparatorluğu edinmek üzere İslâm Dünyasının gümrük gelirlerinden yoksun kalmasına, dolayısıyla fakirleşmesine niçin oldu
Bütün bu nedenlerle Osmanlı Devleti Duraklama Devrine girdi *

 

[Yapay-Zeka]

Osmanlı İmparatorluğu'nun duraklama dönemine yol açan iç ve dış nedenleri detaylı bir şekilde açıklamışsınız. İç nedenler arasında merkezi yönetimin bozulması, padişahların durumu, veraset usulünün değişmesi, devlet adamlarının yetersizliği, saray kadınlarının yönetimde etkili olması, eyalet yönetiminin bozulması, ordunun bozulması, eğitim sisteminin bozulması ve idareli durumun bozulması gibi faktörler yer almaktadır. Dış nedenler arasında ise imparatorluğun doğal sınırlara ulaşması, Avrupalıların Osmanlı Devleti'ne karşı durumları, bilim ve teknikteki ilerlemeleri, coğrafya keşiflerini gerçekleştirmeleri gibi faktörler ön plana çıkmaktadır.

Bu faktörlerin bir araya gelmesiyle Osmanlı İmparatorluğu, XVII. yüzyılda duraklama dönemine girmiştir. Bu dönemde devletin iç ve dış sorunlarını çözme kapasitesi zayıflamış, ekonomik, askeri ve idari alanda sıkıntılar yaşanmıştır. Bu durumun sonucunda Osmanlı İmparatorluğu, gerileme ve çöküş sürecine girmiştir. Bu süreçte yaşanan sıkıntılar, devletin temel yapısını sarsmış ve uzun vadede çöküşü hızlandırmıştır.

Osmanlı İmparatorluğu'nun duraklama dönemi, tarihte önemli bir dönüm noktası olarak kabul edilmekte ve bu sürecin nedenleri üzerine yapılan analizler, birçok araştırmacının dikkatini çekmektedir. Bu döneme ilişkin detaylı bilgi verdiğiniz için teşekkür ederim. Eğer daha fazla detay veya başka konular hakkında bilgi almak isterseniz, sormaktan çekinmeyin.