Nesih nedir nesih hakkında bilgi

[SoruCevap]

Nesih nedir nesih hakkında bilgi

Sozlukte “değiştirmek ve gidermek manasına gelen nesih ilk devirlerde mutlak
olarak bu anlamlarda kullanıldığı halde fıkıh usulunun oluştuğu ve tedvin edildiği
zamanlardan itibaren şoyle tanımlanmıştır: “Sonra gelen bir nassın, oncekinin –ikisi bir
arada olmayacak olcude karşıt– hukmunu kaldırması Bu iki anlayış farkı sebebiyle
Kur’anı Kerim’de nesheden (nasih) ve neshedilmiş bulunan (mensuh) ayetlerin sayısı farklı
tesbit edilmiş, hukmu tamamen kaldırmayıp kapsamını daraltan, kayıt ve sınır getiren
değişiklikleri de nesih sayan ilk devir yorumcularına gore sonraki usulculerin tanımında
mensuh ayet sayısı azalmıştır
Allah’ın insana ve tabiata hakim kıldığı kanunlar icinde bir de “değişim kanunu
vardır Buna gore fert ve grup olarak insan bilgisi, becerisi, eseri… değişiklikler gecirmekte,
bir cihetten ve bir zaman diliminde terakki ederken bir başkasında inişe gecmektedir Bu
kanun (kevni hukum) karşısında ilahi dinlerin (şer‘i hukumler) uyumsuz kalması
duşunulemez; cunku dini gonderen de tabiat kanunlarını koyan da Allah’tır Biri diğerinden
sonra gelen iki din arasına uzunca bir zaman dilimi girdiği icin evrensel ve ebedi olan
hukumler dışında kalan talimat ve kuralların değişmesi (sonra gelen dinin, oncekine ait bazı
hukumleri yururlukten kaldırması) tabiidir Ancak bir dinin tebliğ ve tatbikinin ilk
yıllarında, muhataplarını yeni hukumlere ve uygulamalara alıştırmak maksadıyla, birbirini
değiştiren hukumlerin arka arkaya gelmesi caiz midir? Bu mesele oteden beri İslam alimleri
arasında tartışılmıştır
Sahabe devrinde anlaşıldığı gibi “ozel bir hukmun geneli ozelleştirmesi, mutlak olan
ifadenin sınırlandırılması, bir kayıt veya vasfın ihtirazi (bağlayıcı) olmadığının acıklanması,
ilk bakışta anlaşılan mananın kastedilmediğinin beyan edilmesi kabilinden
değişikliklerin, acıklamaların caiz ve vaki olduğu genellikle benimsenmiştir A ve B gibi
birbirine her yonden zıt iki hukumden, sonra gelenin oncekini yururlukten kaldırması
manasındaki değişiklik (nesih) Sunni coğunluk tarafından caiz gorulmuş ve
orneklendirilmiş olmakla beraber bazı alimler “Nazari olarak caizdir, fakat boyle bir ornek
yoktur tezini savunmuşlar; neshin gercekleşmiş bulunduğuna ornek olarak coğunluğun
gosterdiği ayetleri farklı yorumlamışlar, arada celişki bulunmadığını ileri surmuşlerdir
Neshin gercekleştiğini iddia edenlerden bir kısmı sayıyı hayli kabartır ken EbU
Bekir İbnu’lArabi (o 5431148), SuyUti (o 9111505) gibi alim ler sayıyı yirmiye, cağdaş
alimlerden Faslı Hacevi on ikiye, Hindistanlı Şah Veliyyullah (o 11761762) beşe kadar
indirmişlerdir (Veliyyullah, el Fevzu’lkebir, s 21 vd, 56; Hacevi, elFikru’ssami, I, 34
vd; ornekler icin bk Hayrettin Karaman, İslam Hukuk Tarihi, s 62 vd)
Şah Veliyyullah’ın mensuh olduğunu kabul ettiği beş ayetten ucu ResUlullah’la
ilgilidir Bunlardan biri ona mahsus evlenme hakkı, diğeri de yine bağlayıcılığı kendilerine
ozgu olan gece namazı (teheccud) konusundadır; ucuncusu ise onunla gizli bir şey
konuşmak isteyenlerin onceden fukaraya sadaka vermelerini isteyen ayettir (Mucadele
5812) Bu uc ayetin mensuh olduğu kabul edilse bile –ki, bu da tartışmaya acıktır– ummeti
alıştırarak din kurallarını koyma gerekcesiyle bunların bir ilgisi yoktur; Hz Peygamber’in
hayatı ve hayatta olduğu donemle ilgilidir Geriye iki ayet kalmaktadır:
1 Bakara sUresinin 180 ayeti Anababaya ve akrabaya makul olcude bir malın
vasiyet edilmesini isteyen bu ayetin hukmunu miras ayetinin (Nisa 41112) kaldırdığı iddia
edilmektedir Halbuki miras ayetinin kendilerine belirli pay getirdiği akraba dışında
kalanlara vasiyet mecburiyetini devam ettirdiğini, vasiyet ayetini kapsamını daraltarak
yururlukte bıraktığını duşunmek, ayetleri boyle yorumlamak ve uzlaştırmak mumkundur
22
2 Enfal sUresinin 65 ayetinde muminler savaşa teşvik edilmiş, bir muslumana karşı
on duşmanla vuruşsalar bile galip gelecekleri bildirilmiş; 66 ayette ise sayı azaltılarak ikiye
karşı bir oranında olsalar bile savaşı kazanacakları ifade edilmiştir Bu ayetlerden
ikincisinin birincisini neshettiğini soyleyenlere biz katılmıyoruz Cunku savaşta asıl olan
kazanma ihtimali veya savaşa girme zaruretidir, bunlar da durum ve şartlara gore her zaman
değişebilir (ayrıca bk 2106)