Mısır ve Mezopotamya sanatı nedir?

[zeberus]

Mısır ve Mezopotamya sanatı nedir?

MISIR SANATI

Dünyanın en eski uygarlıklarından biri olan Mısır, Mezopotamya uygarlığından biraz daha gençtir. Mısır sanatını ilk bakışta etkileyen en önemli neden dindir.Mısırlılar için öteki dünya büyük bir önem taşır.Hayat öldükten sonra da devam eder.Bu dünyadaki varlığını öteki dünyada da devam ettirebilmek için çeşitli uğraşlarda bulunmuşlardı.Ruhun vücutta uzun süre kalabilmesi için mumyalama yapmışlardır.Mısır mimarisinin yapımında pişmiş toprak ve taş kullanılır.Mısırda sınıflı bir toplum yapısı mevcuttur.Mısır sanatı da Mezopotamya sanatı gibi irrasyoneldir.Resim ve heykeller en belirgin özellikleriyle yapılır.Hayvanlar sembolik hayvanlardır, stilize edilir.Değişen yaşam koşullarına uygun yarar amaçlı sanat yapmışlardır.İnsan anatomisi ilk defa Mısır’da en belirgin şekliyle verilmiştir.Sert taştan yontulan heykel kütleleri vardır.Bu heykellerde yüz hatları daha belirgin ve gerçekçidir.Amaç kişinin iç dünyasını yansıtmaktır.Bunun için yüze çeşitli anlamlar katmışlardır.

Mezar Yapıları;

Mastabalar: Kenarları eğimli dikdörtgen prizma formunda bir ya da birkaç odalı mezarlardır.Bu odalara aşağı doğru uzanan çukurlarla geçilir.Piramitlerin ortaya çıkmasına da etken olmuştur.

Kademeli Piramitler: Mastabalar üst üste kaynak yapılır.Mastabaları herkes yaptırabilir.

Piramit: Bir mezar yapısıdır.Kral ve kraliçeler için yapılır.Piramitler tek başına bir yapı değildir.Bir yolla piramide ulaşılır.Bu yol vadidir.Burada bir tapınak vardır ve sfenksler mevcuttur.(Sakkara, Keops)

Tapınak mimarisi ikiye ayrılır; mezar tapınakları, pilon tapınakları.

Pilon Tapınakları: Avlu ve geçite sahiptir.Üç bölümden oluşur; Avlu, Hipostil, Kutsal bölüm.Arka arkaya sıralanan mekanlar giderek alçalır.

Karnak Amon Tapınağı: Pilon kapısının önünde obeliskler vardır.Firavunların tanrılaştırılmış heykelleri burada bulunur.Sütunlar, kabartmalar, resimlerle süslenmiş sütun başlıkları papirüs bitkisinden esinlenilerek yapılmıştır.Yapraklar ya açık ya kapalı bir biçimde tasarlanmıştır.


Mısır Heykel Sanatı

Heykeli yapılan kişinin naturalist özellikleri vurgulanmıştır.Mısır’da erkek heykelleri koyu kadın heykelleri ise açık renge boyanırdı.Bunun nedeni cinsiyet farkını göstermekti.Heykeller anlatımda heykeli yapılan kişi ne kadar zengin olursa olsun evrensel özellikleri daha fazladır.Tam tersi durumda ise daha doğal bir anlatım vardır.Daha içten ve doğaldır.

Kefren Heykeli: Sağ eli yumruk biçiminde sıkılmış, sol eli ayağının üstüne konmuş bir oturuşu vardır.Bu oturuş şekli firavunlara ait bir oturuş şeklidir.Firavunlara ait başlık, firavunların taktığı takma sakal, vücut hatlarıyla atletik insan görünümü verilmeye çalışılmıştır.O yüzden vücut şekli olduğu gibi değil, olması gereken şekliyle verilmiştir.Firavunun başının arkasında horozu temsil eden doğankuşu vardır.Kendi kabilesinin totemidir aynı zamanda bu horoz.

Mikerinos: Tek parça blok taştan oyularak yapılmıştır.İmparatorun sol ayağı önde, iki yumruğu sıkılıdır.Karısı evrenselleştirilmiş ve güzelleştirilmiştir.Yüz hatlarında ruh halleri yansıtılmıştır.İki heykelin arasında boşluk bırakarak heykellerin ayakta daha kolay durmaları sağlanmıştır.

Rohotop ve Karısı Nofret: Prens Rohop açık renkli, karısı koyu renkle boyanmış heykellerdir.Firavunlara göre daha ikinci plandadırlar.Bu heykeller firavun heykellerine göre daha doğal yapılmıştır.Göz boyası kullanılmıştır.İnsan anatomisi çok iyi yansıtılmıştır.

Katip Sekhenka: Yazı yazmak Mısır’da lonca sistemiyle yetiştirilen kişiler tarafından uygulanan bir meslektir.Bağdaş kurarak yazı yazdıkları heykellerinde gösterilmiştir.Kendi gelirlerine göre mezarlarını hazırlamışlardır.

Katip Kay: Daha realist anlayışla yapılmıştır.Göbeklidir ve yüzündeki ifade gayet sadedir.

Cüce Sarap ve Ailesi: Karısıyla kucaklaşarak tasvir edilmiştir.Çocuklarında heykelleri yapılmıştır.Natüralist bir biçimde verilmiştir.

Sehrubeled: Saçları kazılmış rahip heykeli.Kaaper ahşap kullanılmıştır.Soyutlamaya az yer verilmiştir.Gözlerde gerçekçi ifade kullanılmıştır.

Orta Krallık: Tanrı kral yerine bilge kral heykelleri acı çeken heykeller resim edilmiştir.

Sesotfis: Acı çeken bir firavun anatomik özellikleri belirgin bir biçimde verilmiştir.Bu ifade sadece orta krallık döneminde görülür.Yeni imparatorluk dönemine gelindiğinde de kadın heykeller ve erkek heykeller aynı boyda yapılmış.Ancak kısa bir zaman sonra tekrar eskiye dönülmüştür.

Tutankhomon: Tahtında tanrı ra karısıyla beraber vücuduna güzel kokular sürülmekte.Altın ve ahşap bir biçimde kullanılmış.Aşağı ve yukarı Mısır’ı simgeleyen işarettir.


Mısır Kabartmaları

En eski kabartma Namar pakti; aşağı ve yukarı yarısını birleştiren menes kabartmasında vardır.Firavun Menes’in başında uzun külahı, kıvrık sakalı, önünde ordusu alevleriyle ona eşlik etmekte; paketin öteki tarafında Menes durzünü kaldırıp saçlarından tuttuğu düşmanı öldüren sahne vardır.Kral daha büyük resim edilmiştir diğer kişilere göre.Yanında doğankuşu vardır.Doğan kuşu tanrı horosun simgesidir.Papirusların üzerine basmaktadır.İki inek başı vardır.Tanrı hotoru simgeler.Şehrin sur kapısı üzerinde kocaman bir boğa resim edilmiştir.Bu kralın tanrısal özelliklerini vurgulayarak, onu boğa şeklinde betimleyerek düşmanın kapısını nasıl kırdığını göstermektedir.

Mısır Resim Sanatı

Bazıları mezopotamya sanatından alınmıştır.Heykel sanatında olduğu gibi resim sanatı da mastaba ya da mezar tapınaklarında kullanılmıştır.Mezarı yapılan kişiye dünya üzerinde geçirdiği güzel günleri hatırlatmak için huzurlu bir ortam hazırlamak için yapılmıştır.Cepheden ve profilden gösterme teknikleri uygulanmıştır.Bazıları kabartma bazıları fresko denilen resimlerdir bunlar.Resmi yapılan kişi diğer kişilere göre daha kabarık gösterilir.Mezar sahibinin günlük yaşamını gösteren belgesel nitelikte resimler yapılmıştır.Açıklık daha önemlidir.Sanatçı biçimlerin neyi temsil ettiğine önem verir.
Eski krallıkta Murban Duis Totinin nil nehrinde papirüsten yapılmış sandalların içinde balık avlayıp güzel zaman geçirdiği bir ortamı göstermişlerdir.Diğerlerine göre daha büyük gösterilmiştir.Yardımcıları küçük gösterilmiştir.
Ortakrallık: Firavun Sesotris ifade ve abartı özellikleri ön plandadır.Eski krallıktan farklı yeni eğilim ve bakış açısı vardır.Kadın ve çocuk figürleri aynı boyda yapılmış ancak sonra eskiye dönülmüştür.
Mastabamual: Açarak gösterme özelliği kullanılmıştır.Tüm ayrıntılar gösterilmiştir.Karikatüre giden bir abartma vardır.Hafif göbekli yapılmıştır.
Yeni Krallık: Tutankhomonun mezarının altında yapılmış figürler ve birde Balçık kuşu vardır.Balçık kuşunun ayrıntıları çok titizlikle gösterilmiştir.




MEZOPOTAMYA SANATI

Mimaride Zigguratlar: Daha çok din etkili olmuştur yapımlarında.Din adamları tarafından yaptırılmıştır.Setler ve rampalardan oluşan formu, tanrı ve tanrıçaların zigguratı bir gökten yere iniş platformu olarak gördüğü için yapılmıştır.Malzeme olarak yapılan tuğlalar kullanılmıştır, dış kısım sırlı tuğlayla kaplanmıştır.Sırlı tuğla yapılmasının nedeni Dicle ve Fırat’tan taşan sel baskınıdır.İnsanlar burayı korunma amaçlı olarak da kullanmışlardır.Aynı zamanda astronomi ve astroloji, gözlem için kullanılmasının yanı sıra, büyüklüğü nedeniyle toplantılar için de kullanılmıştır.Sümerlerde Kafaje Oval Tapınağı, Yeni Sümerlerde Ur Zigguratı en önemli örneklerdendir.Yeni Sümerlerde mimari bilgi birikimi nedeniyle en üst düzeye ulaşmıştır.

Kazıma ve Resim: Bir tarım toplumu olan Mezopotamya’da keramiklerin üzerine yapılan resimlerle başlayan, Mezopotamya insanının ifade dili doğada görmüş oldukları birtakım hayvan, bitki ve birtakım doğal nesneleri kendi yarattıkları formlar üzerine, iyi bir gözlemlemeyle, zihinde yeniden yorumlayarak yapmaya başlamışlardır.Daha sonra kent kültürünün yerleşmesiyle beraber sanatta iktidarıneli etkili olmuştur.Buna örnek gösterecek olursak; Ur Sancağında gördüğümüz savaş ve barış konusu işlenmiştir.Kralın diğerlerinden büyük gösterilmesi sınıflı bir toplum olduğunu bize göstermektedir.Krallar, tacirler, askerlerin gösterilmesi buna örnektir.Ayrıca burada Sümerlerin günlük yaşamı ve kullandıkları aletler (savaş, kap-kacak...)gösterilmektedir.Tanrılara kurban törenlerini de ayrıca görmekteyiz.

Kabartmalar: Naramsin Stelinde;Kral Naramsin ve ordusunu yenme sahnesi gösterilmiş.Hammurabi Stelinde ise; Kral Hammurabi kanunlarını tanrı Şamaşa sunuyor.Kabartmalarda irrasyonel ve açarak anlatma söz konusudur.Kral ve tanrı diğer figürlere göre daha büyük gösterilmiştir.Kral kendine has elbiselerle tasvir edilmiş.

Heykeller: Genellikle önemli kişilerin heykelleri yapılmıştır.Kral, kraliçe, tanrı, tanrıça...Sümerlerde yapılan heykeller zigguratlarda bulunuyordu ve bunların adak ya da sunak olarak sunan kişi, kendi adına heykelin tanrıya dua edeceğine inanıyordu.Akadlarda bu heykellerin insan boyutunda olduğunu görmekteyiz.İrrasyonel bir anlatım söz konusuydu ve gözler kakma olarak değerli taşlardan yapılırdı.