Mesnevinin Bölümleri - Mesnevinin Bölümleri Nelerdir?
Mesnevilerde üç ana bölüm vardır: Giriş, konunun işlendiği bö-lüm ve bitiş. Bu ana bölümler de şu alt bölümlerden oluşur.
A- Giriş Bölümü Dibace (ön söz)
Tevhid: Allah'ın birliğinin anlatıldığı bölüm.
Münacaat: Allah'a yapılan yalvarış ve yakarışların dile getirildiği bölüm.
Naat: Hz. Muhammed'in övüldüğü bölüm.
Miraciye: Hz. Muhammed'in Recep ayının 27. gecesi Tanrı katına yükselerek onunla görüşmesinin anlatıldığı bölüm.
Medh-i Çehar-Yâr-ı Güzin: Dört halifenin övüldüğü bölüm.
Eserin sunulucaği kişiye övgü
Yazılış sebebi (sebeb - i nazm -ı kitab)
B- Konunun İşlendiği Bölüm
Hikayenin anlatımı (Âğaz-ı destan): Bu bölümde "ağâz-ı dâstân, ağaz-ı kıssa" gibi Farsça ya da "Leyla ile Mecnun" mesnevisinde olduğu gibi Türkçe alt başlıklarla asıl konu işlenir. Şairler genellikle konuyu monotonluktan kurtarmak için uygun yerlerde "gazel ve murabba"lara yer verebilir. Kahramanların konuşmalarını genellikle "gazel" mektuplarını "murabba" nazım biçimeyle ifade ederler.
C- Bitiş Bölümü
Genellikle "Hatime" başlığı altında ele alınan bu bölümde mesnevinin bittiği anlatılır. Hatime bölümünde duaya da yer verilebilir.
Mesneviler; aşk mesnevileri (Fuzulî, Leyla ile Mecnun), dinî-tasavvufî mesneviler (Süleyman Çelebi, Mevlid), öğretici mesneviler (Yusuf Has Hacip, Kutadgu Bilig), savaş ve kahramanlık konusunu işleyen gazavatnâmeler, bir kentin güzelliklerini anlatan şehrengizler ve mizahî mesneviler şeklinde gruplandırılabilir.
Olayların masal havasında anlatılması, olayların geçtiği yer ve zamanın belirsiz olması, konuda birlik sağlanmaması, bazı bölümlerin birbirine eklenmiş ilgisiz parçalar gibi görünmesi, çevre tasvirlerinin gerçeklere uygun olmaması, hikâye kahramanının olağanüstü davranışlarda bulunması, hikâyelerde; cinler, periler, cadılar, ejderhalar gibi masal motiflerinin sık sık işlenmesi, mesnevinin başlıca özelliklerindendir.
İran edebiyatında Genceli Nizamî'nin beş mesnevisinden oluşan Hamse'si, sonradan divan edebiyatı şairleri tarafından da örnek alınmıştır.
Divan edebiyatında roman ve hikâye gibi türler olmadığı için mesneviler bir bakıma bu türlerin yerini tutmuştur. Bu arada millî kimliğimizin oluşturduğu mesneviler de yazılmış: Muhammet Kuzubaşı'nın
"Mahzen-i Esrar ile Nefhatü'l-Ezhar Mukayesesi" adlı çalışması, mesnevilerimizin İran ve Arap kültüründen çıkarak yerli kaynaklara yönelmesi dikkat çekicidir.
Mesnevilerde üç ana bölüm vardır: Giriş, konunun işlendiği bö-lüm ve bitiş. Bu ana bölümler de şu alt bölümlerden oluşur.
A- Giriş Bölümü Dibace (ön söz)
Tevhid: Allah'ın birliğinin anlatıldığı bölüm.
Münacaat: Allah'a yapılan yalvarış ve yakarışların dile getirildiği bölüm.
Naat: Hz. Muhammed'in övüldüğü bölüm.
Miraciye: Hz. Muhammed'in Recep ayının 27. gecesi Tanrı katına yükselerek onunla görüşmesinin anlatıldığı bölüm.
Medh-i Çehar-Yâr-ı Güzin: Dört halifenin övüldüğü bölüm.
Eserin sunulucaği kişiye övgü
Yazılış sebebi (sebeb - i nazm -ı kitab)
B- Konunun İşlendiği Bölüm
Hikayenin anlatımı (Âğaz-ı destan): Bu bölümde "ağâz-ı dâstân, ağaz-ı kıssa" gibi Farsça ya da "Leyla ile Mecnun" mesnevisinde olduğu gibi Türkçe alt başlıklarla asıl konu işlenir. Şairler genellikle konuyu monotonluktan kurtarmak için uygun yerlerde "gazel ve murabba"lara yer verebilir. Kahramanların konuşmalarını genellikle "gazel" mektuplarını "murabba" nazım biçimeyle ifade ederler.
C- Bitiş Bölümü
Genellikle "Hatime" başlığı altında ele alınan bu bölümde mesnevinin bittiği anlatılır. Hatime bölümünde duaya da yer verilebilir.
Mesneviler; aşk mesnevileri (Fuzulî, Leyla ile Mecnun), dinî-tasavvufî mesneviler (Süleyman Çelebi, Mevlid), öğretici mesneviler (Yusuf Has Hacip, Kutadgu Bilig), savaş ve kahramanlık konusunu işleyen gazavatnâmeler, bir kentin güzelliklerini anlatan şehrengizler ve mizahî mesneviler şeklinde gruplandırılabilir.
Olayların masal havasında anlatılması, olayların geçtiği yer ve zamanın belirsiz olması, konuda birlik sağlanmaması, bazı bölümlerin birbirine eklenmiş ilgisiz parçalar gibi görünmesi, çevre tasvirlerinin gerçeklere uygun olmaması, hikâye kahramanının olağanüstü davranışlarda bulunması, hikâyelerde; cinler, periler, cadılar, ejderhalar gibi masal motiflerinin sık sık işlenmesi, mesnevinin başlıca özelliklerindendir.
İran edebiyatında Genceli Nizamî'nin beş mesnevisinden oluşan Hamse'si, sonradan divan edebiyatı şairleri tarafından da örnek alınmıştır.
Divan edebiyatında roman ve hikâye gibi türler olmadığı için mesneviler bir bakıma bu türlerin yerini tutmuştur. Bu arada millî kimliğimizin oluşturduğu mesneviler de yazılmış: Muhammet Kuzubaşı'nın
"Mahzen-i Esrar ile Nefhatü'l-Ezhar Mukayesesi" adlı çalışması, mesnevilerimizin İran ve Arap kültüründen çıkarak yerli kaynaklara yönelmesi dikkat çekicidir.