Merhamet ve Ruh Sağlığımız

[SoruCevap]

Merhamet nedir, ne değildir? Merhametsizlik nedir?

Kavramlar; niyetlerimizin ve inançlarımızın lisana getirilmesini sağlayan mana haritalarıdır. Bu sebeple insanoğlu, kendini kavramlarla izah etmektedir. Yaşananları tanımlamayı kolaylaştırmak için öncelikle kavramlara hâkim olmamız gerekmektedir.

Üstat Necip Fazıl “Merhamet hava üzere su üzere muhtaç olduğumuz iksir. Baş aşağı bir cemiyeti baş üst edecek bir kuvvet” diyerek kalpleri yumuşatacak merhametin ehemmiyetine vurgu yapmıştır.

İnsan sevgidir, insan merhamettir, insan ümittir, insan ahlaktır, insan fazilettir. İnsan kendisini beşerde tanır, insan insanın yurdudur, insanın ruhu yükseldikçe nefsi alçalır, merhameti yükselir.

Merhamet; yaratılışımızda işlenmiş bütün ahlaki faziletleri kuşatan, kalbin katılığını ve kasvetini ortadan kaldıran, kalbi yumuşatan, ruha-bedene-insana şifa veren, en kıymetli ve en değerli hazinemizdir.

Merhamet; katılaşmış kalpleri yumuşatan, nefretin üzerine sevginin yerleşmesini sağlayan ahlaki bir fazilettir. Merhamet zekâyı aydınlatan, kalbi ısıtandır.

Merhamet; şefkattir, hissetmektir, önemsemektir, güvenmektir, itimat vermektir, paylaşmaktır, fedakârlıktır, sevgidir, hürmettir, anlamaktır, anlaşılmaktır, empatidir, yardımseverliktir, gözyaşıdır, müsamahadır, sabırdır, adalettir, sorumluluktur, alçakgönüllülüktür, duyarlılıktır, dünyanın feryatlarını duymaktır, kalbi yumuşatandır…

Merhameti kar yağdıktan sonra doğayı saran o pak ve beyaz örtüye benzetebiliriz. Merhamet ile kendimizden başkasına, etrafa, tabiata attığımız her adımda yanımıza sevgimizi ve şefkatimizi alarak o beyaz örtünün her yeri tertemiz ettiği üzere biz de ruhumuzu temizler, kötülükleri örter, kendimizin ve oburlarının ruhuna düzgün geliriz.

Merhamet ‘ne değildir’ den bahsedecek olursam merhamet; acımak değildir, zayıflık değildir, daima nazik olmak değildir, sorunlar karşısında susak değildir, ıstıraba katlanmak değildir, her denilene evet demek ya da her denileni yapmak değildir, kendini yok saymak ya da unutmak değildir, karşındakine sınırsız özgürlük vermek değildir, yapılan yanlışı olmamış saymak değildir…

Merhametsizlik; huzur noksanlığıdır, sevgisizliktir, bencilliktir, ilgisizliktir, anlayışsızlıktır, hoşgörüsüzlüktür, hasettir, kindir, hırsa yenik düşmektir, kibirdir, suizanda bulunmaktır, dostu yarı yolda koymaktır, verdiği kelamı tutmamaktır, mevti unutmaktır, uygunluk yapmamaktır ancak en acısı merhametsizlik kalbin vefatıdır. İnsan evvel kendisine merhamet etmelidir. Merhametsizliğin evvel kendisine, sonra etrafına ve dünyaya ne kadar ziyan verdiğini en kıymetlisi de dünyayı nasıl kirlettiğini fark etmelidir insan.

Merhamet için kendimizden bir şeyler veririz; vakit, dikkat, sabır, sadakat, sevgi, ilgi vb… Merhamet içinde hareketlilik vardır. Merhamette başkasının acısıyla harekete geçme, onun acısıyla yerinde duramama, o acıyı dindirmek için uğraş içine girme vardır. Merhamette insanın can gözüyle bakabilmesi vardır.

Kendisine uzanan ele, elinden geldikçe yardım eden kendini daha yeterli hisseder. Paylaşabilen, ötekine koşan, ötekinin sızısını kendi sızısı bilen; yani merhamet eden bu hayatı daha manalı ve huzurlu yaşar. Merhamet evvel merhamet gösterebilen kalbe güzel gelir, merhamet gösterenin ruhu şifa bulur.

Mevlana’nın şu satırlarına kulak verelim:

Şefkat ve merhamette GÜNEŞ üzere ol

Diğerlerinin kusurlarını örtmede GECE üzere ol

Cömertlik ve yardım etmede AKARSU üzere ol

Hiddet ve asabiyette MEYYİT üzere ol,

Tevazu ve alçakgönüllülükte TOPRAK üzere ol

Hoşgörüde DENİZ üzere ol,

YA OLDUĞUN ÜZERE GÖRÜN YA DA GÖRÜNDÜĞÜN ÜZERE OL

Merhamet hissinin çocuklara öğretilmesi ve toplumda yaygınlaşması için neler tavsiye edersiniz?

Bizi bir ortada tutan, bağlantılarımızı başlatıp devam ettiren, ömrümüzü daha manalı ve yaşanılır kılan, kalbimizi, ruhumuzu ve yolumuzu aydınlatan, berbatlığın sesini kısan merhamettir,

Elimizde ve yaratılışımızda olanın değerini bilemeliyiz. Sahip olduğumuzu kaybetmek üzere olunca ya da kaybetmekle karşı karşıya kalınca değerini fark ederiz.

Örnek vermek gerekirse sahip olduğumuz suya ulaşma imkânımız kısıtlanırsa o suyun değerini daha güzel anlarız. Bir öbür örnek vermek gerekirse her hangi bir uzvumuza ziyan geldiğinde ya da kaybettiğimizde varlığının kıymet biçilemez oluşunu anlarız.

Bu üzere somut durumlara birçok örnek verebiliriz. Birde somut olmayan, lakin varlığını bildiğimiz ve varlığını ile hayatımızı güzelleştiren faziletler vardır. Merhamet, adalet, tevazu, cömertlik üzere. Bu faziletleri canlı tutmalıyız. Bizlere emanet edilen evlatlarımızda bu hislerin gelişmesi ve güçlenmesi için biz yetişkinlere büyük vazifeler düşüyor. Her adımda merhameti kuşanan ebeveyn merhametli evlat yetiştirir.

Geleceğimizin emanetçileri evlatlarımıza bilhassa merhameti aşılamalıyız. Biz yetişkinlerin geleceğe göndermek istediği bir notu varsa o notu taşıyacak ve yaşatacak olan evlatlarımızdır.

Geleceğin şekillendiricisi olan evlatlarımıza ilgimiz ve sevgimizle yaklaştıkça merhametli bir toplum inşa edebileceğimizi unutmayalım.

Biraz da çocuğun doğuştan getirdiği merhameti beslemede ebeveyne düşenler rollerden bahsetmek istiyorum. Merhametli davranışlar sergileyerek çocuğun merhametli davranmasını öğretebiliriz. Çocuk ömrün birinci yıllarında gözlemleyerek, duyarak öğrenir.

Öncelikle eşler birbirine, etraflarına, canlılara ve tabiata merhametli davranmalı, ebeveyn çocuk ile bir kadro yardım faaliyetlerinde ve ziyaretlerde bulunmalı, ebeveynden yardım isteyen bir el olursa evladı ile o ele uzanarak paylaşmanın lezzetini çocuğuna tattırmalı, çocuğun sokakta yaşayan canlılara yiyecek-su vermesi sağlanmalıdır. Yetişkin ömründe bu üzere ufak görünen adımlar çocuğun dünyasında sanılandan çok daha büyük kıymete sahiptir. Çocuğun merhametini geliştiren her süreç onun ruhsal dünyasına ve ruhsal sağlamlığına olumlu katkılar sunar.

Merhametli davranışların içinde beklenti yoktur, bunun bilhassa çocuklara yeterli anlatılması gerekir. Son olarak ecdattan bize kalan bir mirası da yeri gelmişken hatırlatmak isterim. “İyilik yap denize at, balık bilmezse halik bilir.”

MERHAMETİN RUH SIHHATİNE KATKILARI NELERDİR?

Vücut sıhhatine çok kıymet verirken; vücut sıhhatini ve ruhsal düzgün oluş halini ruh sıhhatinin belirlediğini unutuyoruz. Vücut rastgele bir müdahalemiz olmadan doğal akışı içinde gelişir ve bu gelişime karşı koyamayız. Bunun tam bilakis ruhun gelişmesi için yatırım yapmamız gerekir.

Ruhun bağışıklık sistemini güçlü tutarsak vücudun bağışıklık sistemi de güçlü olacaktır. Ruhsal sağlamlığın temelinde merhametini fark eden kalp vardır. Merhamet ruh sıhhatini ruhsal uygun oluşu besleyen temel erdemlerdendir. Merhamet ile kendine, etrafa ve tabiata yaklaşan insan kendisiyle, etrafıyla ve tabiatla daha güzel anlaşır ve tatmin edici bir hayat yaşar.

Merhamet ruhun şifasıdır. Ruhun lisanını çözmeye çalışmalıyız. Merhametimizin kuvvetlenmesi ve ruhsal sağlamlık için uygunluğu tercih etmemiz gerekir.

Sahip olduğumuz tüm faziletleri manalı kılan içlerindeki merhametin varlığıdır. Hayatımızdaki tüm hislerin içinde merhamet vardır. Merhamet doğuştan getirdiğimiz, hayat yolunda yaş aldıkça üzerine kattıklarımızla kuvvetlenen bir histir. Yaratılışımızda var olan merhameti beslemez ve merhametten yoksun kalırsak ruhumuz canlılığını yitirir. Canlılığını yitiren ruh hayatın tam manasıyla hakkını veremez, insani ilgilerde tatmin yaşayamaz, kendi için var olan şifa kaynaklarından uzak kalır.

İnsan kalbine dönmeli, kendinden uzak kalmamalı, kendini tanımalı ve sevmelidir. İnsan tanımadığını sevmez, ilgilenmez, yatırım yapmaz. Ruhsal sermayenin de temelinde merhamet kadar kıymetli olan kişinin kendini tanıması vardır. Yolun sonunda yaşadığımız ve yaşattığımız hayatın, bıraktığımız âlâ ya da berbat izlerin hesabını evvel kendimize vereceğiz.

İnsan hayatı kendi gözüyle, kendi aklıyla deneyim etmelidir. Görünmek için değil; görmek için, uzanan el olmak için yaşamalı insan.

İnsan ömründe beynin, kalbin katılaşmamasında da merhametin işlevi hayatidir.

Merhamet kalbin aklı ve yakıtıdır. Kalp merhametini kaybederse kör olur. Gören gözlerin kör olmadığı yerde göğüsteki kalp körleşebilir. Kalbin körleşmemesi, katılaşmaması ve huzur noksanlığı yaşamaması için merhamet duygumuza yatırım yapmamız gerekir. Merhamet hayatımızı ve dokunduğumuz her şeyi güzelleştirir.

İNSANIN KENDİNE MERHAMETSİZLİĞİ

İnsan evvel kendine merhamet etmeyi bilmelidir. Fakat görüyoruz ki insan en keskin merhametsizliği kendisine gösteriyor. Kendine merhamet etmek demek, kendine anlayışlı davranmak demektir. On üzerinden puanlandığında oburunun yaptığı yanılgıya iki puan verip, tolere edebiliyorken; tıpkı yanılgıyı insan kendisi yaptığında on üzerinden sekiz-dokuz puan vererek, kendine önemli acımasız davranabiliyor.

Gerek düzgün günde gerek makûs günde kendini sevmek, kendinle yeterli anlaşmak ve kendine merhamet etmek gerekir.

İnsanın kendine karşı merhametli olması manalı ve değerli olur. Kendine karşı merhameti olmayanın kendi dışındakilere merhameti kâfi ya da gerçek olmaz.

BAŞKASINA MERHAMET

Merhametli bir kalbe sahip olan insan; yalnızca beşere değil, yerdeki karıncadan gökteki kuşa varana dek tabiata, canlıya, kâinata her an, her yerde merhamet nazarı ile bakar.

Merhametli insan kendi dışındakilerin yani kendi mahallesinden olmayanların da çığlıklarını duyar ve kendi isteği ile bir şeyler yapmak ister.

Merhamet ile attığı her adımda ruhunu doyurur ve ruhunu şifanladır. Görünürde başkasına yardım ediyor olsada; merhamet eden merhameti ile attığı her adımda evvel kendi ruhunun şifalardır.

Toplumların da merhameti vardır. Merhametli her birey merhametli toplum inşacısıdır. Toplumların tersliklerinin ya da acımasızlıklarının önüne geçmekte en büyük faziletlerden biri merhamettir.

MERHAMETTEN MARAZ DOĞAR MI?

Dünyaya gelen her canlı kalbinde merhamet tohumları ile yaratılmıştır. Kimimiz bu tohumları fark etmiş, sevgi ile büyütmüş, kimimiz ise bu tohumların varlığını fark edemeyerek tesirini soldurmuştur. Ama kimsenin ümitsizliğe düşmemesi için şöyle de bir ayrıntıdan bahsetmek isterim. Solan bir çiçeğe özverili davranılması sonucu o çiçek bir vakit sonra nasıl yeşerir ise insan da merhametine yatırım yaptığında merhameti canlanacaktır.

Bu satırları okuyan tüm okurlarımız bugün bir karar alsın ve “merhametten maraz doğar” kanısını zihinlerinden uzaklaştırabildikleri kadar uzaklaştırsınlar, hatta bu inancı yok etmeye karar versinler isterim.

Merhametten maraz doğmaz. Unutmayalım maraz doğacaksa şayet bizim gösterdiğimiz merhametten değil, karşımızdaki kişinin merhametsizliğinden maraz doğar. Merhametsiz kalp düzgünlüğün katledicisidir.

Kalp içimizdeki manevi merkezi simgeler, kalbin yaratılışında merhamet ve uygunluk vardır. Berbat davranışta ısrar kalbi karartır, kalbi kararan insan merhametini kaybeder, merhametini kaybeden insanın kalbi hastalanmıştır Kalbi hastalanan insan merhametin verdiği huzuru tadamaz. Merhamet; hislerin, fikirlerin ve faziletlerin tamamlayıcısıdır. Düzgünlük, şefkat, tevazu, adalet ve daha niceleri…

Kişinin; her canlıya ve tabiata karşı olan olumlu tavır ve davranışları onun yüreğinde çağlayan merhamet pınarının yansımasıdır. Tam da bu noktada sizlere Akrep ile Dervişin kıssasından bahsetmek istiyorum.

Akrep İle Dervişin Öyküsü

Derviş suya düşen akrebi kurtarmak ister. Onu kurtarmak için elini suya daldırdığında akrep elini sokar.

Derviş biraz vakit geçtikten sonra tekrar akrebi çıkarmayı dener ve akrep tekrar elini sokar.

Bunu görenler uygunluk yapmak istediğin halde sana ziyan veren bu akrebe neden yardım ediyorsun diye söylenirler. Dervişin yanıtı manidardır.

-“Akrebin fıtratında sokmak var, benim fıtratımda ise yaratılanı sevmek, merhamet etmek var. Akrep fıtratının gereğini yapıyor diye ben fıtratımı mı değiştireyim”

Şunu müşahedeler oldum. Güya bir yanımız güzel davranmaktan, uygunluk yapmaktan, merhametli ve yumuşak kalpli yaşamaktan korkuyor ve bazen güzellik yapmaktan uzak durmaya çalışıyor. Lakin unutmamak gerekir ki varlığındaki hislerden uzak durmaya çalışmak yalnızca insanın kendisine ziyan verir, hayatını eksiltir. Makus muameleye uğrarım fikri ile uzak duruyoruz tahminen de yeterlilik yapmaktan, merhametimizi göstermekten. Lakin unutmayalım! Zulme, yanlışa, berbat muameleye uğramayayım diye susmak ve uzak durmak zalimin merhametsizliğine ses etmemek ve desteklemek demektir. Biz mazluma zülüm eden zalimin merhametsizliğine karşı dik durmak zorundayız ve şunu da eklemem gerekir; olur ki direkt şaşar, birine merhametsizliğimiz ile ziyan verirsek tüm insanlığa ziyan vermiş oluruz.

Üstat Necip Fazıl Kısakürek’in Reis Beyefendi isimli yapıtından birkaç pasaj ile yazıma son vermek isterim.

Suçsuz mahkûm şunu söyler:

- “Reis bey! Siz ağlayamazsınız! Ağlayabilseydiniz, anlayabilirdiniz. Siz merhametten, acıma hissinden yalnız kötülük doğacağına inanmışsınız. Yerine nazaran haklısınız. Ancak ondan ne büyük düzgünlük doğacağını unuttuğunuz için, en büyük hakkı kaybediyorsunuz! Merhamet kaldırılmış sizin kalbinizden! Buz çölünde yol alıyorsunuz! Reis bey! Mühürlü kalbinizin açılmasını dilerim. ”

…

Reis Beyefendi:

-“İnsandaki kötülük iktidarını döve döve pekiştirmek yerine, hohlaya hohlaya yumuşatmak. Merhamet! Hava üzere, su üzere muhtaç olduğumuz iksir... Baş aşağı bir cemiyeti, baş üst edecek bir kudret. Zalimce idama götürdüğüm çocuk; bana "Buz çölünde yol alıyorsunuz." demişti. Hepimiz, bütün insanlık buz çölünde yol alıyoruz! Aldığımız nefesler bile, sipsivri kayalar biçiminde donuyor. Bakarken gözle bıçaklıyor, dinlerken kulakla zehirliyoruz! Damak kirletiyor, el donduruyor! Bütün bunların kanunlarını bilmiyoruz da, kanun çıkarmaya kalkıyoruz! Olur mu hiç? Sen kaplanı yetiştir, besle, sonra pençe atıyor diye kement at, ipe çek! Yazıktır kaplana, günahtır kaplana, merhamet!

Hakim:

-O hâlde ceza ölçüleri, hak, adalet ve kanunlar gereksiz o denli mi?

-Reis Beyefendi:

O denli değil! Bunlar, tabibin deva bulamayınca bütün bir uzvu budamaya mecbur kalması üzere, iç tedavi üstünde önlemler...

Savcı:

-Efendim. Merhamet ekmek olsa da bütün insanlığa dilim dilim dağıtılsa hissesine hiçbir şey düşmeyecek lanetli budur!

Elbette şafak gecenin sonunda atar. Merhamet ve ümidimizi kaybetmeyelim. Merhametli bir ömür dilerim.