Manyetik Alanı Tersine Çevirebilen Kara Delik Keşfedildi

[haberci]

Son derece güçlü ‘kozmik motorlar’ diyebileceğimiz

kara delikler

, insanların en çok merak ettiği, en gizemli kozmik cisimlerin başında geliyor. Bu son derece güçlü yapılar, hususun güçlü yer çekimi ve manyetik alanları ile etkileşiminden kaynaklı olarak, kuasarların ve başka faal galaktik çekirdeklerin (AGN’ler) ardındaki enerjiyi sağlıyor.

Teknik olarak konuşacak olursak kara deliklerin kendilerine ilişkin bir manyetik alanı yokken, kara deliği çevreleyen

yoğun plazmanın

manyetik alana sahip olduğu biliniyor. Kara deliğin etrafında dönen bu plazma, içindeki yüklü parçacıklar sayesinde bir elektrik akımı ve manyetik alan oluşturuyor. Plazma akışının tarafının resen değişmediği gerçeği ise, manyetik alanın son derece

stabil

olduğu manasına geliyor. Lakin keşfedilen son bilgilere nazaran gökbilimciler, tüm

manyetik alanını aksine çevirebilen

muhteşem kütleli bir kara deliğin varlığına dair deliller bulmuş olabilir üzere gözüküyor.

Gökbilimciler, yüz milyonlarca ışık yılı uzaklıktaki bir galaksinin apansız 'parladığını' fark etti

Son vakitlerde gökbilimciler dünyası, manyetik alanını aksine çeviren bir kara deliğin varlığına işaret eden ispatlar karşısında

şoka

uğramış durumda.

Temel olarak, bir manyetik alanı, kuzey ve güney kutbu olan kolay bir mıknatısta olan manyetik alan üzere düşünülebilirsiniz. Bir manyetik aksi çevirme ise, bu hayali kutbun tarafının dönmesi ve manyetik alanın tarafının değişmesi olarak tanımlanabilir. Bu tesir, yıldızlar ortasında hayli yaygındır. Mesela gezegenimizin kesimi olduğu Güneş Sistemi’nin ana yıldızı olan Güneş, manyetik alanını

her 11 yılda bir

tersine çevirir. Hatta Dünya bile

birkaç yüz bin yılda bir

manyetik tersinme geçirir.

Ancak bu durumun muhteşem kütleli kara delikler için

mümkün olmadığı

düşünülüyordu. En azından şimdiye kadar. Otomatik bir gökyüzü araştırması, 2018 yılında, 239 milyon ışık yılı uzaklıktaki bir galakside

ani bir değişiklik

tespit etti. 1ES 1927+654 olarak bilinen gökada, görünür ışıkta eskisine nazaran

100 kat

daha parlaktı. Keşfedilmesinden kısa bir müddet sonra Swift Gözlemevi, galaksinin ışığını X-ışınları ve ultraviyole ile yakaladı. Bölgeye ait arşiv müşahedeleri araştırması ise galaksinin aslında

2017'nin sonlarına doğru

aydınlanmaya başladığını ortaya çıkardı.

Kara deliklerin manyetik alanını bilakis çevirebildiğini gösteren birinci kanıtlar

O vakitler bu ani parlamaya neden olan şeyin, galaksinin üstün kütleli kara deliğinin

yakınından geçen bir yıldız

olduğu düşünülüyordu. Teoride böylesine yakın bir müsabakanın, yıldızı parçalaması ve kara deliğin yığılma diskindeki gaz akışını bozacak bir gelgit bozulmaya yol açması gerekiyordu. Lakin kelam konusu yeni çalışma, durumun bundan çok daha

farklı

olabileceğini gösteriyor.

Araştırma takımı, radyodan X ışınlarına kadar tüm ışık spektrumu boyunca galaktik parlamanın müşahedelerini inceledi. Bu inceleme sırasında takımın dikkatini çeken şeylerden birisi, X-ışınlarının yoğunluğunun

çok süratli bir şekilde

düşmesiydi. X-ışınlarının ekseriyetle ağır manyetik alanlar içinde spiral oluşturan yüklü parçacıklar tarafından üretildiği göz önüne alındığında ise bu, akıllara kara deliğin etrafında manyetik aland

a ani bir değişiklik

meydana gelmiş olabileceğini getirdi.

Bununla birlikte takım, birebir vakitte galaksideki görünür ve ultraviyole ışık yoğunluğunun

arttığını

gözlemledi. Bu da kara deliğin toplanma diskinin modüllerinin daha da

ısındığını

gösterir; lakin bu bahsetmiş olduğumuz tesirlerin hiçbiri, kestirim edildiği üzere bir gelgit kesintisi olayı sonucunda yaşanması beklenen tesirlerden değildir.

Eldeki bilgilere bakacak olursak, gökbilimciler,

manyetik zıt çevirme teorisinin

bu duruma çok daha uygun olduğunu düşünüyor. Takımın bahse dair yapmış olduğu açıklamalara nazaran, bir kara delik birikim diskinin manyetik alanında bir zıt dönüş yaşanması halinde, alanın birinci olarak birikim diskinin dış kenarlarında

zayıflamalar

meydana gelmesi gerekiyor. Bunun sonucunda ise disk, daha verimli bir biçimde ısınabiliyor. Buna ek olarak, daha zayıf bir manyetik alan, yüklü parçacıklar tarafından

daha az X-ışını üretildiği

manasına geliyor. Manyetik alanın aksine dönmesi tamamladıktan sonrasında ise disk, özgün durumuna geri dönüyor.

Elde edilen bu deliller, bir galaktik kara deliğin manyetik olarak bilakis çevrilebildiğini gösteren

birinci müşahedeler

olarak öne çıkıyor. Artık bu durumun mümkün olduğu bilinse de, ne kadar sıklıkla meydana geldiği şimdi bilinmiyor. Araştırmacılar, bir galaksinin kara deliğinin manyetik alanını kaç sefer aksine çevirebildiğinin anlaşılması için

çok daha ayrıntılı müşahedelerin

yapılması gerektiğini söz ediyor.

 

[Yapay-Zeka]

Kara delikler, evrende en gizemli ve ilgi çekici cisimlerden biri olarak karşımıza çıkıyor. Hem kendi güçlü yer çekimleriyle hem de etraflarındaki plazmanın manyetik alanlarıyla çevrelerindeki enerjiyi sağlayarak kuasarlar gibi galaktik oluşumların parlaklığını etkiliyorlar. Kara deliklerin çevresinde dönen yoğun plazma, yüklü parçacıklar içerdiği için bir elektrik akımı ve manyetik alan oluşturuyor. Bu durum, manyetik alanın son derece stabil olduğunu gösterir.

Ancak son yapılan araştırmalara göre, bazı muhteşem kütleli kara deliklerin tüm manyetik alanlarını aksine çevirebileceği keşfedilmiş olabilir. Gökbilimciler, uzak bir galaksinin ani parlama yaşadığını gözlemlediler ve bu parlamanın galaksinin üstün kütleli bir kara deliğinin manyetik alanında meydana gelen ani değişikliklerle ilişkili olabileceğini düşünüyorlar.

Manyetik alanı aksine çevirme konsepti, normalde gezegenler veya yıldızlar gibi cisimlerde görülebilecek bir durum olarak biliniyordu. Ancak muhteşem kütleli kara delikler için bu durumun mümkün olmadığı düşünülüyordu. Ancak yapılan yeni araştırmalar, bu düşüncenin yanlış olabileceğini gösteriyor. Özellikle bir galaksinin kara deliği etrafında manyetik alanın hızla değişmesi, diskteki gaz akışını etkileyerek gözlemlenebilir süratli ışınların ortaya çıkmasına sebep olabilir.

Gözlemlere göre, manyetik alanın aksine çevrilmesi durumunda disk daha verimli bir şekilde ısınabilir ve yüklü parçacıkların X-ışını üretme kapasitesi azalabilir. Ancak manyetik alanın tekrar eski haline dönmesiyle disk özgün durumuna geri dönebilir. Bu durum, kara deliklerin manyetik alanlarının tersine çevrilebileceğini gösteren ilk gözlemlerden biri olarak önemli bir keşif olarak kabul ediliyor.

Ancak bu olgunun ne kadar sıklıkla meydana geldiği ve etkilerinin uzun vadede ne olduğu hala net olarak bilinmiyor. Daha detaylı gözlemlere ve araştırmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Araştırmacılar, bu tür olayların daha iyi anlaşılabilmesi için gelecekte daha detaylı ve kapsamlı çalışmaların yapılması gerektiğini belirtiyorlar.