Limanlar Ve Doklar

[haberci]

Limanlar ve Doklar
Liman, doğal halinde her türlü gemi, vapur ve tekneyi rüzgârdan, dalgalardan koruyan yerdir Limanın bu işlevi yerine getirebilmesi için, sığınacak en büyük gemileri barındırabilecek değin derin olması ve gemilerin demir taramayacakları bir tabanı bulunması gerekir İnsan yapısı limanlar ise, bunların yanı sıra, kıyıdan gemilere ve gemiden kıyıya yük ve gezgin nakliye olanaklarının bulunduğu yerlerdir
Doğal Limanlar;
Doğal limanlar genelde coğrafyanın bir ürünüyken, insan yapısı limanlar büyük iskelelere, doklara ve dalgakıranlara sahip, ulaşım ve haberleşme merkezleridir Hem büyük vinçler, önem taşıma servisleri ve göçmen büroları yer alır Büyük limanlardan bazıları, gemilerin onarıldığı kuru doklara sahiptir Buralarda, gemilere su, gıda, yağ ve kömür sağlama olanağı da vardır
Eskiçağda en büyük liman faaliyetleri ticaretin gelişmesi ve büyük imparatorlukların kurulması nedeniyle, Akdeniz ’de toplanmıştı Giritliler, Fenikeliler ve yunanlılar önce akşam olunca teknelerini karaya çekebilecekleri kumsallardan yararlandılar Bu dönemde snora doğal limanlar geniş ölçüde kullanıldı
Fenikeliler, MÖ XIII Yüzyıldan, Romalıların kartacayı ordan kaldırdıkları MÖ 146 yılına kadar, doğu Akdeniz ’in doğal limanlarından sayda ve suru kullandılar MÖ 332 ’de yapılan İskenderiye limanı, gelişmiş bir limanın ilk örneğidir Bu, yalnızca doğuya açık, doğal bir limandır ve doğuda, su düzeyine yakın bir kaya döküntüsünün koruyuculuğundan yararlanılarak, derin bir su iskelesi yapılmıştır
Gemilerin limana kolayca girmelerini karşılamak için, Darı Kralı Ptolemaios II MÖ 280 ’lerden sonraları dünyanın yedi harikasından biri olacak 135 m yüksekliğindeki faros fenerini yaptırdı
Ortaçağda Avrupa ’nın zenginleşmesi, Venedik ve Cenova Limanları yoluyla, yaygın bir ticaret yolunun gelişmesine yol açtı Bu limanlarda doklara ve gemi onarım olanakları bulunuyordu Cenova, Cebelitarık boğazı aracılığıyla batı Avrupa ’yla deniz bağlantısını sağlıyordu Venedik ise Uzakdoğu ülkeleriyle ticaretin odak noktasını oluşturan İstanbul ’a bağlanmaktaydı
İlkel inşaat mühendisliği tekniğiyle yapılmış ilk İngiliz limanları, hartlepool (MS 1250) ve arbroath ’tır (1394) buralardaki esas yapılar dalgakıranlardır Önceleri açık deniz kıyısında bir kent olan Dover, VIII Henry döneminde, taş ve keresteden çepeçevre bir dalgakıranla kapatılarak burada suni bir liman yapılmıştır
XIX yüzyılda sanayi devrimi ve İngiltere ile kuzeybatı Avrupa ülkelerinin gelişmesi, bu ülkelerin deniz trafiğinin önemli ölçüde artmasına yol açtı
XVIII yüzyıla değin limanların çoğu doğaldı İngiltere ’deki sanayi devriminden sonradan, John Smeaton (172492), Thomas Telford (17571834) ve John Rennie (17611821) liman mühendisliğini bir bilim dalı olarak geliştirdiler
Yakın zamanların en ünlü limanlarından biri de, müttefikler göre yapılan ve 1944 ’te normandy çıkarması esnasında kullanılan Mulberry limanıdır Prefabrike beton kalıpları önceden yapılan bu liman, Fransa kıyılarına kadar yüzdürülmüş ve burada askeri birliklerin gereksinmelerini karşılayacak biçimde, derhal yapımı tamamlanmıştır
Liman tipleri;
Doğal limanlar dört ana gruba ayrılırı Bunlar, körfezlerdeki limanlar, akarsu ağızlarındaki limanlar, iç limanlar ve açık limanlardır İnsan yapısı limanlar da dört türdür Bunlar, ticari ve askeri limanlarla, balıkçı ve yat limanlardır Dünyada çoğu doğal liman vardır, bunlar aralarında New York, San Franciscıo, Liverpool, Buenos Aires, Montevideo, Le Havre, Brisbane ve Sydney ’i sayabiliriz New York ’un 720 kmlik doğal demirleme yeri, 240 kmlik bir insan yapısı rıhtımı vardır İç liman yeterince derindir Bu derinlik gelgitlerde 1,7 mlik bir değişiklik gösterir Dış liman, Verazzano Boğazının dışındaki kum banları kadar korunur
Michigan Gölü kıyısındaki Chicago örnek bir iç limandır St Lawrence Körfezinden 3000 km uzaklıktadır, oysa bu körfeze bir kanalla bağlanır Bu kanal Huron, Detroit ve Erle göllerinden ve okyanusa çıkacak gemilerin geçtiği, 9 m derinliğinde ve 44 km uzunluğundaki Wellland Gemi Kanalına bağlanıp, ontario Gölüne ulaşır Montreal ve Ouebec ’den geçerek St Lawverce denizyolu her tarafında bir süre aktıktan daha sonra Atlantik ’e açılır
Limanların Bakımı;
Çay limanlarının (dünya limanlarının çoğu nehir limanıdır) bakımıyla ilgili en manâlı operasyon, nehir sularının taşıdığı alüvyonların çay ağzında oluşturdukları birikintilerin temizlenmesidir Büyük transatlantiklerin su kesimi çizgisi altında 1015 m dek derinlikleri vardır, böylece limanlar durmadan dipleri taranıp temizlenir Yeni büyük tankerler, 25 m ye dek bir derinlik gerektirdiğinden petrol limanları çok derin kanallara sahip edinmek zorundadırlar
1Çok işlevli bir limanda farklı alanlara yönlendirilmiş gemilerden öbür nesil mallar yüklenip, boşaltılabilir Sıradan bir şilep, tipik bir limanda malını boşalttığında, tartma vinçlerle alınır ve silolarda depolanır
2Modern limanların yük doldurup boşaltma kapasiteleri, o limanda vinç ve benzeri ağır mekanik gereçlere yapılan yatırımla doğru orantılıdır Raylar üzerinde kesik kesik geleneksel liman vinçlerin yanı sıra, kömür ve maden cevheri tahliye etmek için kepçeli vinçlerde kullanılır Dubalar üstüne yerleştirilen yüzer vinçler, fazla ağır ve büyük yükleri uyandırmak için kullanılmaktadır Son zamanlarda Rotterdam limanı diğer limanlara kadar, her sene büyüyen bir oranda yükleme ve boşaltma yapmaktadır Derhal arkasından New York ve Marsilya limanları kazanç Bu çizelgede, her vinç, her sene limanlara girip çıkan 25 milyon ton yükü göstermektedir Rotterdam limanı 268 milyon ton, New York 132 milyon, Marsilya 83 milyon, Antwerb 67 milyon, Londra 66 milyon ve Tokyo 46 milyon ton yükleyip boşaltmaktadır
3Liman yapımı dağıtılmış sorunların çözümlemesini gerektirir Yapının temeli fazla sağlam ve tuz suyun çürütücü etkisine aleyhinde dayanaklı olmalıdır Sabit rıhtımların su düzeyinden yüksek, beton bloklar üzerinde kaldırım taşı döşeli bir apronu vardır Aşağıda tarak dubaları bulunur Kazıklar üstüne yapılan rıhtımlarda apron ahşaptır: su düzeyinin üstündedir: beton kazıklar üzerinde oturur