Kurtuluş Savaşı Cepheleri

[SoruCevap]

Kurtuluş Savaşındaki cepheler
Kurtuluş savaşı cephelerinin isimleri

A) DOĞU CEPHESİ

a) Ermeni Meselesi
• Fatih zamanında İstanbul’da Ermeni Patrikliği kurulmuştur.
• Osmanlı’da Ermeniler, Millet-i Sadıka diye anılmıştır.
• Ermeni Meselesi ilk kez Berlin Antlaşması’nda ortaya çıkmıştır (1878).
• Ermeniler amaçlarına ulaşabilmek için Taşnak ve Hınçak cemiyetlerini kurmuşlardır.
• Ermeniler 19.yy sonlarında Van, Erzurum, Bitlis ve Sason civarında ayaklanmışlardır.
• Ermeniler, II.Abdülhamid’e suikast düzenlemişler, fakat başarılı olamamışlardır (1905).
• 1915’te Ermeniler Van ve Sivas’ta katliam yapmışlardır.
• 1915’te Tehcir Kanunu çıkarılmış ve Ermeniler Suriye’ye göç ettirilmiştir.
• General Harbord, Doğu Anadolu ile ilgili bir rapor hazırlamış, raporda Ermeniler’in yaşadıkları Osmanlı topraklarında Türk nüfusundan fazla olmadığı açıklanmıştır.
• 24 Eylül 1920’de Ermeniler saldırıya geçmiş, Türk Ordusu Misak-ı Milli sınırlarına kadar ilerlemiş ve Kars Zaferi kazanılmıştır.
Gümrü Antlaşması (3 Aralık 1920)
Ermeniler’in isteği üzerine Gümrü Antlaşması imzalanmıştır. Antlaşmaya göre:
1. Kars, Sarıkamış, Iğdır, Kağızman Türk Devleti’ne verilecek.
2. Doğu sınırı, Aras Nehri ve Çıldır Gölü’ne kadar uzanacak.
3. Ermenistan Hükümeti, Sevr Barış Antlaşması’nı tanımayacak.
4. Ermenistan, TBMM’nin aleyhine çalışmayacak.
5. Türkler’e saldırıda bulunan Ermeniler dışındakiler isterlerse 6 ay içinde Türkiye’ye dönebilecekler.
Önemi:
• Ermenistan TBMM’yi tanıyan ilk devlettir.
• Türk Devleti’nin ilk siyasi başarısıdır.
• Türk ordusu ilk başarısını Doğu’da Ermeniler’e karşı kazanmıştır.
• Kurtuluş Savaşı’nda kurtarılan ilk yer Kars’tır.
• Mondros’taki sınırlar ilk kez aşılmıştır.
• Batı ve Güney Cephesi güç kazanmıştır.
• Rusya’nın 5 Aralık 1920’de Ermenistan’ı işgal etmesiyle Gümrü Antlaşması uygulanamamıştır.
b) Gürcistan'la İlişkiler
• Gürcistan’la Batum Antlaşması imzalanmıştır (23 Şubat 1921). Buna göre;
• Batum, Artvin, Ardahan Türk Devleti’ne bırakılmıştır.

B) GÜNEY CEPHESİ

a) İtalya İle İlişkiler
• İtalyanlar İzmir’in Yunanistan’a verilmesi nedeniyle kırgındı, bundan dolayı Kuva-yı Milliye’yi desteklemişler ve bölge halkına iyi davranmışlardır. II.İnönü Savaşı’ndan sonra işgal ettikleri yerleri boşaltmışlardır (5 Temmuz 1921).
b) Fransa İle İlişkiler
• Fransızlar Mondros’tan sonra Adana, Osmaniye ve Mersin’i işgal etmiştir. (Ocak 1919).
• Paris Barış Konferansı’nda Suriye, Lübnan, Antep ve Maraş Fransızlar’a bırakılmıştır.
• Antep, Maraş ve Urfa Fransızlar tarafından işgal edilmiş ve Ermeniler Türkler üzerine kışkırtılmıştır.
• Sivas Kongresi’nde, Güneydoğu’da da Kuva-yı Milliye birlikleri kurulmasına karar verilmiştir.
• Kuva-yı Milliye’nin kurulmasıyla birlikt"e Fransızlar’a karşı mücadele başlamıştır.
Fransızlar’la şu savunmalar yapılmıştır:
Maraş Savunması : 20 Ocak-11 Şubat 1920
Urfa Savunması : 9 Şubat-10 Nisan 1920
Antep Savunması : 1 Nisan 1920-9 Şubat 1921
Adana Savunması : 21 Ocak 1920-20 Ekim 1921
• Fransızlar’la 30 Mayıs 1920’de ateşkes yapılmıştır.
• Fransa Moskova Antlaşması ile endişeye düşmüş, Eskişehir ve Kütahya Savaşları ile beklemeye geçen Fransa’nın, Sakarya Zaferi ile endişesi sona ermiş ve TBMM ile Ankara Antlaşması’nı imzalanmıştır.
Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921)
• İki taraf arasında savaş sona erecek.
• İki ay içinde Türk ordusu belirlenen hattın kuzeyine, Fransızlar ise güneyine çekilecek.
• İki taraf da kendilerine kalan topraklarda genel af ilan edecek.
• Hatay ve İskenderun için özel idare rejimi uygulanacak.
Önemi:
• İlk kez İtilaf Devletleri’nden biri, TBMM ile bir antlaşma yapmıştır
• Fransa TBMM'yi ve Misak-ı Milli'yi tanıyan ilk İtilaf Devleti olmuştur.
• Hatay hariç Suriye sınırımız belli olmuştur. Hatay'da özel bir yönetim kurulmuş ve burada yaşayan Türkler'e geniş haklar tanınmıştır.
• Doğu Cephesi’nden sonra Güney Cephesi de Batı’ya kaydırılmıştır.
• Fransa, özel idare rejimi olmasına rağmen Hatay ve İskenderun’un Türk Devleti’nin bir parçası olduğunu kabul etti.
• İtilaf Devletleri bloğu parçalanmıştır.
• Dünya kamuoyu Millî Mücâdele’nin Türkler’in başarısı ile sonuçlanacağını anlamıştır.
Not 1: Kurtuluş Savaşı'nda ilk silahlı mücadele Güney Cephesi'nde başlamıştır.
Not 2: Güney Cephesi’nde yalnız Kuva-yı Milliye Birlikleri mücadele etmiştir. Düzenli Ordu mücadele etmemiştir.
Not 3: TBMM 1973'te Maraş'a "Kahraman", Antep'e "Gazi", 1984'te ise Urfa'ya "Şanlı" ünvanını vermiştir.


C) BATI CEPHESİ
a) Düzenli Ordunun Kurulması

• Yunan işgaline karşılık Ayvalık, Denizli ve Salihli'ye bölgesinde Kuva-yı Milliye Cephesi oluşturulmuştur.
• Kuva-yı Milliye, Kurtuluş Savaşı'nın ilk savunma kuruluşudur.
• Kuva-yı Milliye'yi örgütlemek için Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri yapılmıştır.
• Fransız işgaline karşı Adana, Urfa, Antep ve Maraş civarında da Kuva-yı Milliye kurulmuştur.
• M.Kemal Paşa Sivas Kongresi'nde, Ali Fuat Paşa'yı Batı Cephesi Komutanlığı'na getirilmiştir.
• Ali Fuat Paşa, Gediz Taarruzu'nda başarılı olamamış ve Yunan orduları Dumlupınar'a kadar ilerlemiştir.
• Çerkez Ethem'in baskıları ve Ali Fuat Paşa'nın etkisiz olması nedeniyle Ali Fuat Paşa Moskova Büyükelçiliği'ne atanmıştır. Batı Cephesi ikiye ayrılmıştır.
• Albay İsmet Bey Batı Bölümü'ne,
• Albay Refet Bey ise Güney Bölümü'ne atanmıştır.
• Yunan taarruzu karşısında Kuva-yı Milliye başarılı olamamıştır
• Ordudan firarlar başlamış, İstiklal Mahkemeleri’nin çalışmaları ile firarlar sona erdirilmiştir.
• Düzenli ordunun kurulması ile Kuva-yı Milliye tamamen ortadan kaldırılmıştır (8 Ekim 1920).
• Düzenli orduya geçildiği sırada bazı Kuva-yı Milliyeciler isyan etmiştir (Çerkez Ethem ve Demirci Efe).
• Demirci Mehmet Efe İsyanı I.İnönü Savaşı'ndan önce, Çerkez Ethem İsyanı ise I.İnönü Savaşı'ndan sonra bastırılmıştır.
b) I.İnönü Savaşı (6-10 Ocak 1921)

Nedenleri:
• Yunanistan'ın; taarruzu devam ettirerek İngiliz Hükümeti’nden yardım sağlamayı,
• Çerkez Ethem Ayaklanması'ndan faydalanmayı,
• Eskişehir'i alarak demiryollarının önemli noktalarını kontrol altına almayı,
• Sevr Barış Anlaşması'nı TBMM'ye kabul ettirmeyi istemesi.
• Yunanlar, Çerkez Ethem'in isyanından faydalanarak Eskişehir'e ilerlemeye başlamıştır.
• İsmet Bey, ordusunu Çerkez Ethem'in karşısından çekerek Yunanlar'la çarpışmaya başlamıştır.
• Yunanistan geri çekilmek zorunda kalmıştır.
Sonuçları:
• Düzenli Ordu’nun ilk zaferidir.
• Halkın Düzenli Ordu’ya güveni artmıştır.
• Milletin zafere olan inancı güç kazanmıştır.
• İsmet Paşa generalliğe yükselmiştir.
• Çerkez Ethem İsyanı bastırılmıştır.
• Zafer sonrası Afganistan Hükümeti ile Dostluk ve Yardımlaşma, Rusya ile de Moskova Antlaşması imzalanmıştır.
• İlk anayasa olan Teşkilât-ı Esâsiye kabul edilmiştir (20 Ocak 1921).
• İstiklâl Marşı kabul edilmiştir (12 Mart 1921).
• İtilaf Devletleri yenilgi karşısında, durumu görüşmek üzere Londra'da bir konferans düzenlemişlerdir.
Londra Konferansı (23 Şubat-12 Mart 1921)

Nedenleri:
İngilizler'in, Rusya’nın TBMM ile Moskova’daki görüşmelerinden rahatsız olmaları.
İngilizler'in Musul ve Kerkük'te direnişle karşılaşması.
İngilizler'e karşı Revandiz'de ayaklanma çıkması.
I.İnönü Savaşı sonucunun İtilaf Devletleri arasında görüş ayrılığına neden olması.
Fransızlar'ın Güney Doğu Anadolu'da büyük bir direnişle karşılaşması.
İtalyanlar'ın işgal planlarından memnun olmaması

• İtilaf Devletleri İstanbul Hükümeti'ni konferansa davet etmiştir.
• M.Kemal veya onun gönderdiği birinin İstanbul Hükümeti’nin yanında gelmesini istemişlerdir.
• İtilaf Devletleri Bu hareketleriyle, TBMM'yi tanımadıklarını göstermişlerdir.
• İstanbul ve Ankara anlaşamadıklarından Londra Konferansı'na iki ayrı delege göndermişlerdir:
• İstanbul Hükümeti adına Sadrazam Tevfik Paşa,
• Ankara Hükümeti adına Bekir Sami Bey Londra'ya gönderilmiştir.
• Londra Konferansı; İstanbul Hükümeti, TBMM Hükümeti, İngiltere, Fransa, İtalya, Yunanistan arasında gerçekleşmiştir.
• İstanbul Hükümeti'ni temsil eden Tevfik Paşa, söz hakkını TBMM temsilcisine bırakmıştır.