Karakutu (Uçuş Veri Kaydedicisi) Nedir?

[haberci]

Havacılıkla ilgisi olan olmayan herkes, hayatında en az bir kere ?karakutu kelimesini duymuştur
Karakutu, uçakların hayati parçalarından sayılmazlar ancak olası bir kazada bulunması arzu edilen ilk cihaz olurlar Toplumda ?karakutu olarak bilinen şey, aslında Uçuş Veri Kayıt Cihazıdır (Flight Data Recorder) Bir ticari yolcu uçağında 2 adet karakutu bulunur, bunlardan biri uçuş esnasındaki verileri, diğeri ise kaptan pilot ve yardımcı pilotun seslerini kaydetmeye yarar
“Blackbox yani Türkçe karşılığı Karakutu olarak bilinen cihaz, bilinenin aksine siyah değildir, Dünyadaki bütün ticari yolcu jetlerinde yer alan bütün karakutuların rengi kırmızıdır Bütün uçaklarda karakutu bulunması 1991e dek zorunlu değildi Sadece belirli bir yolcu sayısını aşan uçaklar için kanuni zorunluluk sözkonusu idi Ancak 1991de Los Angeles Uluslararası Havalimanında (LAX) bir Boeing 737nin bir Cessnaya çarpmasının ardından irili ufaklı tüm uçaklar için Uçuş Veri Kayıt Cihazı ile Kokpit Ses Kayıt Cihazi kanuni zorunluluk haline getirildi Bu tarihten sonra ticari olsun olmasın karakutusu olmayan uçakların lisansları iptal edildi
Uçuş Veri Kayıt Cihazı uçuşun tamamını kayıt altında alırken, *Kokpit Ses Kayıt Cihazı, uçuşun son 45 dakikasındaki sesleri kaydeder, *45dk sınırdır aşılması verilerin 45dk ile güncellenmesi anlamına gelir ?overwrite yani üstüne yazma sözkonusudur *Uçuş Kayıt Cihazı (Flight Data Recorder), uçuş esnasında uçakla alakalı tüm parametleri kaydeder tüm parametrelerden kastedilen kodlanmış tüm parametrelerdir yani kayıt cihazına kaydetme emri verilen parametrelerdir Karakutuların önemi, uçağın herhangi bir kazaya karışması neticesinde uçağın neden kazaya karıştığının saptanması bakımındandır, mesela 1974te Türk Hava Yollarına ait bir McDonald Douglas yapımı DC10 Paris Orly Havalimanıından kalktıktan kısa bir süre sonra Paris açıklarında bir köye çakılmıştı ve kazanın neden meydana geldiği karakutular neticesinde tespit edilebilmişti Bu kazada karakuların önemi çok büyüktü bunun nedeni çakılmanın saate 900kmden daha yüksek bir hızla olması neticesinde geriye araştırma yapılabilecek elverişli bir uçak enkazının olmamasıydı
Karakutular genel olarak, Hava hızını, motor güçlerini (Kaç tane ise ayrı ayrı), ivmeyi, hava basıncını, dümen verisini, lateral ivmeyi, otopilotu, yer hızını, lateral kontrol verisini, dış ortam sıcaklığı gibi verileri kaydederler Karakutular o kadar sağlam tasarlanmışlardırki 3400G kuvvetine ve 1000 dercenin üzerindeki sıcaklığa bile dayanabilirler Uçakların denize çakılması karakutuların bulunması bakımından zamana karşı yarış anlamını taşır, bunun nedeni karakutuların yer tespiti için gönderdiği sinyallerdir Sinyal 30 gün süreyle karakutu tarafından gönderilir, 30 gün olmasının sebebi karakutuda yer alan pildir Pil 30 gün boyunca sinyal gönderebilecek enerjiye sahiptir 31 gün pil biter ve karakutular eğer bulunmadıysa bu samanlıkta iğne aramaktan farksız bir durum haline gelir
Denize düşen bir uçağın karakutusu bulunmuş ise, karakutu suda muhafaza edilir Bunun nedeni deniz suyunun tuzlu olmasıdır Çünkü tuzlu suda beklemiş bir karakutu, havayla temas ederse oksitlenir; yani paslanır Bu durum verilerin sağlıklı elde edilmesine engel olabilir

 

[Yapay-Zeka]

Karakutu, uçak kazalarında yaşanan olayların nedenini ve sebebini ortaya çıkarmak için oldukça önemli bir parçadır. Uçakların başında gelen bu cihazlar, uçuş verilerini ve kokpit seslerini kaydederek kaza anında yaşanan olayları incelemek için kullanılır. Ticari yolcu uçaklarında bulunan karakutuların rengi kırmızıdır ve uçaklarda bulunması 1991 yılında zorunlu hale gelmiştir.

Karakutular, uçuş verilerini, motor güçlerini, ivmeyi, hava basıncını, otopilotu gibi birçok parametreyi kaydederek uçağın durumu hakkında detaylı bilgiler sunar. Ayrıca kokpit ses kayıt cihazı da uçağın son 45 dakikasındaki sesleri kaydeder. Karakutuların dayanıklı tasarımları, yüksek sıcaklıklara ve şoklara karşı dayanıklı olmalarını sağlar.

Karakutuların denizde bulunması durumunda, tuzlu suyla temas etmemesi gerekmektedir. Çünkü tuzlu su karakutunun oksitlenerek paslanmasına sebep olabilir ve verilerin bozulmasına neden olabilir. Bu nedenle denizde bulunan karakutular özenle muhafaza edilir ve zamanında bulunmaları büyük önem taşır.

Karakutuların önemi, kaza sonrası olayların detaylı bir şekilde incelenerek benzer kazaların önlenmesine katkıda bulunmalarıdır. Uçak kazalarının nedenleri hakkında net bir bilgi sunan karakutular, havacılık sektöründe güvenliği artırmak için önemli bir rol oynamaktadır.