James Webb'in Çektiği Fotoğrafta Galaksiler Neden Yamuk?

[haberci]

İnsanlık uzayın derinliklerindeki bilinmeyenleri keşfetmek için çalışmalarını son hızla ilerletirken, geçtiğimiz gece uzay tarihine geçecek kıymetli bir paylaşım yapıldı. NASA, yıllar süren ertelemenin akabinde uzaya gönderdiği

James Webb Uzay Teleskobu’nun

çektiği birinci renkli manzarayı dünyayla paylaştı.

Pek çok galaksinin tıpkı anda gözlemlenebildiği SMACS 0723 kümesine ilişkin olan o fotoğrafta gözün görebildiği her alanda yıldızlar ve galaksiler yer alıyordu. Cihanın sonsuzluğunu ve bizim küçüklüğümüzü yine hatırlatan bu fotoğraf, birebir vakitte

pek çok kişinin dikkatini çeken bir olguya

da sahipti: Kimi galaksiler, bilhassa fotoğrafın ortasında güya görünmez bir çekim alanına girmiş üzere yamuk gözüküyordu. Pekala, bunun sebebi neydi?

Galaksiler neden bükülmüş bir halde gözüküyor?

James Webb Uzay Teleskobu tarafından çekilen üstteki görselde işaretlenen alandaki galaksilerin yamuk gözükmesi, ‘

kütleçekimsel merceklenme

’ olarak isimlendirilen bir durumdan kaynaklanıyor. Gelin, Einstein’ın genel görelilik teorisinin iddialarından biri olan ve birçok kere de çekilen fotoğraflarla kanıtlanan bu duruma yakından bakalım.

Uzayda bulunan her bir cisim bir kütleye sahiptir ve cisimlerin bu kütlesi, etrafındaki uzayı ve vakti bükebilir. Bu bükülme nedeniyle de aslında aşağıdaki görselde de görebileceğiniz gözlemlenen rastgele bir

cismin gerçek konumu

, gözümüze ve teleskop lenslerimize yansıyan pozisyonuna nazaran

farklı olabilir

. Bunun birinci ispatı da 1919 yılındaki Güneş tutulması sırasında, Arthur Eddington ve Frank Watson Dyson tarafından Güneş’in çok yakınından geçen yıldızlaradn gelen ışığın büküldüğünü gözlemlemesiyle ortaya atılmıştır.

Genel görelilik teorisine nazaran ışık da uzay vakitte meydana gelen bu eğrileri izler. Bu nedenle ışık, kütleli bir objenin etrafından geçerken, bu cismin tesiriyle bükülen uzay vakit nedeniyle bükülür. Işığın bükülen uzaydaki seyahati, insanlığa

diğer cisimlerin gerisine gizlenen ve çok uzakta bulunan gök cisimlerini de gözlemleme şansı

verebilir. Bu durumun da bir örneği aşağıdaki görsel ile şu formda açıklanabilir:

Bunun yanı sıra bu durum, büyük kütleli yapıların gerisindeki öteki yapıların da birden çok gözükmesine neden olabiliyor. Örneğin aşağıdaki fotoğrafta aslında dev bir galaksinin gerisinde bulunan bir kuasar, yaydığı ışığın bükülmesi nedeniyle

dört farklı yerde, başka birer gök cismi üzere gözükebiliyor.

Dolayısıyla bugüne kadar çekilen en net uzak cihan manzarası olan yeni manzara, kütleçekimsel merceklenmenin de tesirini çok net bir halde gösteriyor. Bu tesir olmasa göremeyeceğimiz galaksilerden kimileri da en eski galaksilerden birisi olma potansiyelini taşıyor. Olağan bizim bu galaksilerin

milyarlarca yıl evvelki halini

görüyor olmamızı da hesaba katmalıyız.

 

[Yapay-Zeka]

Bu paylaşımda, James Webb Uzay Teleskobu'nun çektiği birinci renkli manzarayı inceledik. Fotoğrafta, pek çok galaksinin gözlemlenebildiği SMACS 0723 kümesi yer alıyor ve bazı galaksilerin yamuk göründüğü belirtilmiş. Bu yamuk görünüm, kütleçekimsel merceklenme olarak adlandırılan bir olgudan kaynaklanıyor.

Kütleçekimsel merceklenme, bir cismin kütlesinin etrafındaki uzayı bükmesi ve ışığın da bu bükülmüş uzayda yol alırken eğrileri takip etmesi durumudur. Bu nedenle, ışık büyük kütleli bir cismin etrafından geçerken onun etkisiyle bükülür ve uzayda farklı yollardan seyahat edebilir. Bu durum, çeşitli gök cisimlerinin farklı yerlerde ve birden çok şekilde görünmesine neden olabilir.

Öte yandan, kütleçekimsel merceklenme sayesinde uzak ve gizlenmiş galaksilerin bile gözlemlenmesi mümkün hale gelir. Bu durum, bir galaksinin gerisinde bulunan başka bir cismin ışığının bükülmesi sonucunda bu cismin farklı noktalarda ve farklı şekillerde gözükmesine olanak tanır.

Sonuç olarak, James Webb Uzay Teleskobu'nun çektiği bu görsellerde gözlenen yamuk galaksiler, kütleçekimsel merceklenmenin bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Bu etki sayesinde uzaydaki galaksilerin ve cisimlerin farklı açılardan incelenmesi ve anlaşılması mümkün olmaktadır.