ilk 20 elementin kullanım alanları ve özellikleri

[SoruCevap]

birincil 20 elementin başvuru alanları

1 Hidrojen (H):
Ticari gübrelere azot bağlanmasında, katı ve akışkan yağların doyurulma işleminde (hidrojenasyon), metanol, amonyak ve hidroklorik asit gibi bileşiklerin eldesinde kullanılır Kaynak yapımında, hidrojen balonlarını şişirmede ve petrolün işlenmesinde kullanılmasının yanında, şimdilik daha çok roketlerde edinmek üzere yakacak olarak da kullanılır
Hidrojen Yakıt Gözeleri, hidrojen gazından elektrik enerjisi eldesi için geliştirilmekte olan bir teknolojidir Çevre dostu hidrojen, doğal gaz ve benzine alternatif olarak kabul edilmesinin yanında, kimyasal işlemlerde, metalürjide ve rafinerilerde de kullanılabilecek niteliktedir Döteryum ve trityum izotopları da, nükleer fisyon ve füzyon işlemlerinde kullanılmaktadır
2 Helyum (He):
Zeplin ve balon gibi hava taşıtlarını şişirmede kullanımıyla aşina helyum gazı; kaynakçılıkta, germanyum ve silisyum kristallerinin yapımında, titanyum ve zirkonyum eldesinde, süpersonik rüzgar tünellerinde ve derin dalış tüplerinde de kullanılır Hem, düşük sıcaklık araştırmalarında ve nükleer enerji santrallerinde "soğutucu" olarak da önemlidir Tüm elementler aralarında, en az erime ve kaynama sıcaklıkları helyuma aittir Makro ölçüde bile atomik özelliklerini göstermesi sebebiyle "kuantum sıvısı" olarak da adlandırılan ve ısı iletkenliği olağanüstü derecede yüksek olan akışkan helyum, manyetik rezonans görüntülemede (MRI) ve kanser teşhisi için MRE'de de kullanılır Yakın zamanda, değişken roket yakıtı sıkıştırmada da helyumdan faydalanılmaya başlandı
3 Lityum (Li):
Seramik ve sırça yapımında, pil üretiminde, yağlayıcı ve alaşım sertleştirici maddelerin bileşiminde, A vitamini sentezinde, nükleer santrallerde soğutucu görevinde ve roketlerde baskı sağlamada kullanılır Katı elementler içinde en yüksek özgül ısı kapasitesine sahip olması nedeniyle, ısı iletiminde kullanılan sıvıların bileşiminde yer alır Ama, su ya da asit gibi çözücülerle karşılaştığında yüksek bir patlama veya parlama özelliğine sahip olması ve bilhassa sinir sistemi için zehirli etki göstermesi nedeniyle, tedbirli kullanılması gerekir Bazı lityum bileşikleri, beyin rahatsızlıkları ve psikolojik hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçların içeriğinde yer alır
4 Berilyum (Be):
Yüksek oranda ısı emebilme özelliği nedeniyle, hava ve uzay taşıtlarında, iletişim uydularında, nükleer santrallerde ve füze yapımında kullanılır Hem, hafif metal alaşımlarında, Xışını tüplerinin pencerelerinde ve saat zembereklerinin yapımında da kullanılır Yüksek bir erime noktasına sahip olması, hafifliği ve çelikten fazla daha esnek bir metal olması sebebiyle, bilgisayar parçaları yapımında, jiroskoplarda ve inşaat sektöründe sık seçim edilen bir elementtir Berilyumun bakır alaşımı da, kaynak yapımında, elektrik bağlantılarında ve elektrotlarda kullanılır Zümrüt ve akuamarin, berilyumun değerli kristal formlarıdır Berilyum ve tozları, zehirli olmalarının yanında, özellikle akciğerlerde kansere yol açabilmektedirler
5 Bor (B):
Biçimsiz bor, ayırt edici yeşil rengi için pirotekni (fişekçilik) alanında ve ateşleyici olarak roketlerde kullanılır Tenis raketlerinin, nükleer santrallerde kullanılan regülatörlerin ve ısıya dayanıklı sırça ürünlerinin yapımında da siklet taşır Borun en önemli ticari bileşiği, izolasyon amaçlı sırça elyafının ve bir ağartıcı olan sodyum perboratın yapımında kullanılmaktadır Diğer bor bileşikleri de, borosilikat camların yapımında kullanılır Dokuma alanında siklet içeren bir öteki bor bileşiğiyse, borik asittir Elektriğe kaşı yalıtkan davranırken, bir metalinkine benzer ısı geçirgenliği belirten boron nitrit bileşiği, bununla birlikte, karıştırıldığı herhangi bir maddeyi elmas sertliğine getirici özelliktedir Titanyum ve tungsten ile birlikte kullanımı sonucunda, ağırlığı düşük ama ısıya karşı dayanıklı alaşımlar elde edilir Boron10 izotopu, nükleer santrallerde ortamdaki nötronları hızla emerek tepkimeleri yavaşlatmak ya da durdurmak için, nükleer radyasyona karşı kalkan olarak ve nötron belirleyici aletlerde kullanılır Yakın zamanda artrit (eklem iltihabı) tedavisinde kullanılmaya başlanan bor bileşikleri de umut taahhüt ediyor Göz dezenfektanlarının bileşiminde de bor bulunuyor
6 Karbon (C):
Bütün organik bileşiklerin yapısına giren karbon, akışkan yağların dehidrasyonunda (sudan arındırılmasında), hem demir ve alaşımlarının işlenmesinde kullanılır Çelik yapımında, nükleer tepkimelerin kontrolünde, lastiklerin renklendirilmesinde, plastik sanayinde, badana pigmentlerinin eldesinde ve yağlayıcı maddelerin yapımında da bu elementten yararlanılır Kurşun kalemlerde kullanılan grafit formu ve elmas formu, karbon elementinin iki önemli allotropudur Karbon14 izotopu da, radyoaktif yaş tayininde kullanılır Karbonun "fulleren" denen küre biçimli ya da "nanotüp" denen silindir biçimli molekülleri de, son yıllarda özellikle elektronik ve nanoteknoloji alanlarında devrimsel ilerlemeler sağlamaktadır
7 Azot (N):
Standart sıcaklık ve basınç aşağı son derece istikrarlı olan ve atmosferin %78'ini oluşturan azot gazı, besinlerin ve kimyasalların saklanmasında kullanılır Fazla soğuk olan (196°C) istikrarsız azotsa, çok düşük sıcaklıklarda gerçekleştirilmesi gereken dondurma işlemlerinde kullanılır Sperm bankalarında spermlerin dondurularak saklanması, değişken azotla gerçekleştirilir Ticari olarak en fazla değerinde taşıyan azot bileşiği amonyaktır (NH3) Güçlü bir çözücü olan amonyak, gübrelerin bileşiğinde yer alan ve plastik endüstrisinde de kayda değer yeri olan "üre" maddesinin eldesinde kullanılır Azot, proteinler ilk olarak elde etmek üzere, organik bileşiklerin yapısında yer alan çok kayda değer bir elementtir Azotun bütün bileşikleri, ya oksitleyici özelliktedirler, ya da enerjik birer reaktiftirler böylece de, yerinde koşullarda şiddetli tepkimeler verirler Bunların arasında TNT (trinitrotoluen), ve amonyum nitrat sayılabilir
8 Oksijen (O):
Bitkilerin ve hayvanların yaşamlarını devam ettirebilmeleri, solunum gazı olan oksijenin (O2) varlığına bağlıdır Atmosferin %21'i, oksijen gazından oluşmaktadır Hastanelerde, solunum rahatsızlıkları bildiren hastaların tedavisi için de oksijen gazı çoğu kez kullanılır Keza çelik üretiminde, kaynak yapımında, suyun saflaştırılmasında ve beton eldesinde de oksijen kullanılır Paslanma da, oksijenin varlığında gerçekleşir
9 Flor (F):
Flor ve bileşikleri, uranyum ilk kez edinmek üzere, fazla sayıda ticari kimyasalın üretiminde kullanılır Hidroflorik asit, yakma ampullerinin camları üzerine yazı yazılması işleminde kullanılırken; son yıllarda ozon tabakası üzerindeki zararlı etkilerinden nedeniyle üretimi ve kullanımı sınırlandırılmaya çalışılan kloroflorokarbon gazları (CFC) havalandırma ve soğutma aygıtlarında kullanılır Teflon içeriğinde de flor yer alır Diş macunları içeriğinde bulunan florit, belirtilen bir oranın altında olduğu sürece, diş çürüklerinin oluşumunu önler Element halindeki flor, yüksek özgül itici gücü sebebiyle, roketlerde itici şiddet sağlamak nedeniyle denenmektedir
10 Neon (Ne):
Akla gelen birincil başvuru formu alanı renkli aydınlatmaları olsa da; yüksek voltaj göstergelerinde, paratonerlerde, dalga metre tüplerinde ve televizyon tüplerinde de neon kullanılır Gaz lazerlerinin yapımında, helyumla birlikte kullanılır Değişken neon, günümüzde ticari olarak elde edilebilmekte ve soğutucu olarak kullanılmaktadır
11 Sodyum (Na):
Eczacılık, tarım ve fotoğrafçılık alanlarında sıkça kullanılır Sokak aydınlatmalarında, pillerde, sırça yapımında ve sofra tuzu (NaCl) eldesinde kullanılan önemli bir bileşendir Sıvı sodyum, nükleer santrallerde soğutucu görevinde de kullanılmaktadır Dünya kabuğunun %26'sını yaratıcı sodyum, dünyada en bol bulunan altıncı elementtir ve alkali metaller arasında da en bol bulunanıdır Buna karşın, doğada element halinde rastlanmaz ve kuru sodyum kloridin (NaCl) elektrolizi yoluyla elde edilir Metal hali, esterlerin (oksijenli asitler ve alkollerin tepkimesi sonucu oluşan maddeler) ve çeşitli organik bileşiklerin eldesi için önemlidir Değişik alaşımların yapılarının kuvvetlendirilmesinde ve dökme metallerin saflaştırılmasında kullanılır NaK alaşımı, önemli bir ısı ileticisidir Sodyum elementinin öteki kayda değer bileşikleriyse soda külü (Na2CO3), kabartma tozu (NaHCO3) ve sodyum nitrattır (NaNO3)
12 Magnezyum (Mg):
Fotoğraf makinelerinin karoser ve flaş kaplamalarında, göze çarpan fişeklerinde ve yangın bombaları başta almak üzere pirotekni alanında yoğun olarak kullanılır Alüminyumdan üçte bir oranında daha hafif olması nedeniyle, alaşımlarından uçak ve füze yapımında faydalanılır Eczacılık alanında tartı taşıyan bileşikleri de vardır Itici özellikteki bileşiklerin yapısına katılır Döküm demir yapımında ve uranyum öncelikle almak üzere dağıtılmış metallerin tuzlarından saflaştırılması işleminde kullanılır Şömine tuğlalarının, yakma ampullerinin, renk maddelerinin ve filtrelerin yapımında da yeri vardır Yeşil bitkilerde yer alan klorofil yapısında da yer alır
13 Alüminyum (Al):
Değişik mutfak aletlerinin ve dekorasyon malzemelerinin asıl üretim maddesidir Bakır, magnezyum ve diğer metallerle oluşturduğu alaşımlar, saf halinden çok daha dinç özelliklere sahiptir böylece de bu tip alaşımlar; hafif ancak kuvvetli metallerin gerek duyulduğu, ilk olarak füze ve uçak yapımı olmak üzere, her türlü alanda kullanılır Teleskop aynaları kaplamalarında ve dekoratif kağıtların yapımında da bu elementten yararlanılır Elektrik iletkenliği bakırın yalnızca %60'ı dek olsa da, hafif yapısı sebebiyle elektrik iletim hatlarında kullanılır
14 Silisyum (Si):
Silisyum ya da silikon, başvuru alanı en geniş olan elementlerden biridir Kum ve kil formu, beton ve tuğla yapımında kullanılır Yüksek sıcaklıklarda alıştırma koşullarına çok dayanıklı bir elementtir Silikat formuysa, mine, emaye ve çanakçömlek yapımında önemlidir Çeliğin bileşimine de katılır Kusursuz mekanik, optik, termal ve elektriksel özellikler taşıyan en ucuz madde olan kum halindeki silika, camın da esas bileşenidir Aşırı saf silisyum, bor, galyum, fosfor veya arsenik ile güçlendirildiğinde; transistörler, güneş gözeleri ve doğrultucular gibi, elektronik endüstrisinde büyük tartı içeren aygıtların yapımında kullanılan silikon karışımları elde edilir Elektronik mikroçiplerin yapımında yarıiletken olarak kullanılır Diatomlar ve radyolaryalar gibi omurgasızların dış iskeletlerinin yapısına katılması sebebiyle de, hayati tartma taşımaktadır Bu dış iskeletler, sonra dibe çökerek, çeşitli kayaçların yapısına katılır Bitkilerin ve insan iskeletinin yapısında da silisyum bulunur Silikon karbid (SiC), tanıdık en sert maddelerden biridir
15 Fosfor (P):
Çeşitli alaşımların yapımına katılan fosfor, sodyum ampullerinin yapımında kullanılan camların eldesinde önemlidir Fosforik asit, bilhassa gübre eldesindeki kullanımıyla, son yıllarda tarım ve hayvancılıkta büyük yük taşır ayla gelmiştir Havai fişek, kibrit, temizlik maddesi ve diş macunu yapımında kullanılan fosfor, zararlılarla mücadelede kullanılan çoğu kimyasalın (pestisitlerin) bileşiminde de bulunur Canlılarda hücreli içeriğinin yaşamsal bir bileşeni olarak, özellikle asap ve kemik dokuları için çok önemlidir Kemik külünden elde edilen kalsiyum fosfat, kabartma tozunun yapısına katılan mono kalsiyum fosfatın eldesinde kullanılır Trisodyum fosfat ise, suların yumuşatılmasında, temizlikte ve paslanmaya aleyhinde kullanılan kayda değer bir fosfat bileşiğidir
16 Kükürt (S):
Siyah barutun ve pillerin temel bileşenlerinden biri olan kükürt, mantar öldürücü kimyasalların (fungusitlerin) ve doğal kauçuğun yapımında kullanılır Fosfat içerikli gübrelerin bileşimine de katılan kükürtün, ticari açıdan maksimum değer taşıyan bileşiği sülfürik asittir Sülfit kağıdı ilk olarak edinmek üzere çeşitli kağıtların yapımında, buharla dezenfekte işlemlerinde ve kurutulmuş meyvelerin ağartılmasında kullanılır Yağların, cisim sıvılarının ve iskelet için gerekli minerallerin yapısında yer alması nedeniyle de, yaşamsal siklet taşır
17 Klor (Cl):
Dünyanın her uygun, içme sularının dezenfekte edilmesinde kullanılır Ayrıca, kağıt alt ürünlerinin, boya maddelerinin, tekstil ürünlerinin, petrol ürünlerinin, dağıtılmış ilaçların, antiseptiklerin, haşere öldürücülerin (insektisitlerin), çözücülerin, plastik ürünlerin ve çok çeşitli tüketim malzemelerinin eldesinde kullanılır Kloroflorokarbonlar (CFC), kloratlar ve kloroform gibi çok farklı alanlara yönlendirilmiş bileşiklerin yapısında yer alması sebebiyle, kimya endüstrisinde manâlı yer tutmaktadır
18 Argon (Ar):
Elektrikli ışıklandırma ampullerinde ve floresan tüplerde kullanılır Elektrik arklarıyla yapılan kesim ve kaynak işlemlerinde, hem, silikon ve germanyum kristallerinin üretiminde koruyucu soygaz olarak kullanılır Titanyum ve yarı reaktif elementlerin eldesinde rol oynar Radyasyon seviyelerini ölçen Geiger sayaçlarında da kullanılır
19 Potasyum (K):
Bitkilerin gelişimi için fazla önemli bir element olan potasyum, birçok toprak tipinin bileşiminde yer alır ve gübrelerin yapısına da katılır Sırça, sabun, lens ve sanki maddelerin yapımında, keza yanıcıpatlayıcı maddelerin bileşiminde kullanılır Sodyum ve potasyum alaşımı (NaK), iyi bir ısı ileticidir Potasyumun çoğu tuzu, ayrıca kimyasal keza de ticari açıdan tartma taşır: mesela, potasyum nitrat, potasyum karbonat, potasyum sülfat, vs
20 Kalsiyum (Ca):
Toryum, uranyum ve zirkonyum gibi metallerin hazırlanmasında ve çeşitli alaşımların eldesinde kullanılır Sıvı yağların dehidrasyonunda da kalsiyumdan yararlanılır Canlıların kemik, diş, kabuk ve benzeri dış iskelet yapılarında yer alır Bitkilerin bünyesinde de bulunur Dünya kabuğundaki en bol beşinci element olması rağmen, fazla reaktif olması sebebiyle katiyen element halinde bulunmaz Kireçtaşı, jips ve floritin yapısında da vardır *