hz osman devri,
hz osman donemi
Hz Osman on iki sene hilafet makaminda kalmistir Bunun ilk alti senesi huzur ve guven icerisinde gecmis ve hic kimse yonetimin uygulamalarindan sikayetci olmamistir Kureys, onu Hz Omerden daha cok sevmisti Cunku Hz Omer onlara karsi seriati uygulamada musamahasiz ve sertti Hz Osman ise yaratilisindaki yumusaklik ve hosgoru ile insanlarin serbestce hareket edebilmelerine imkan saglamisti Onun bu yapisindan istifade eden eyaletlerdeki bir takim valiler, sorumsuz davranIslar sergilemeye baslamIslardi Yukselen sikayetleri ani ve kesin kararlarla karsilayamayinca, yavas yavas bir fitne ve kargasa ortaminin olusmasina zemin hazirlanmisti
Endelus'ten Hindistan hudutlarina kadar cok genis bir sahayi kaplayan devletin icerisinde, cesitli din ve irklara mensup zimmi statusunde topluluklar vardi Bunlar, maglup dustukleri Islam Devleti'ne karsi her firsati degerlendirerek bas kaldiriyorlardi Yahudi unsuru ise, Islam Ummeti'ni parcalayip yok etmek icin Islamin temel prensiplerini hedef almisti Musluman oldugunu iddia ederek ortaya cikan bir takim Yahudi asilli kimseler, zuhur eden huzursuzluklari korukleyip fitne alevini her tarafa yaymaya calisiyorlardi Bunlardan birisi etkili nifak hareketlerinin ortaya cikmasini saglayan ve tam bir komitaci olan Abdullah Ibn Sebe'dir Ibn Sebe Yemenli bir yahudidir O, samimi kimselerin hakli sikayetlerini kullanarak insanlari Hz Osman'a karsi kiskirtiyordu Bir taraftan ric'ati Muhammed(Muhammed (sas)'in tekrar donusu) dusuncesini yaymaya gayret gosterirken, ote taraftan Peygamber'in pesinden hilafet hakkinin Hz Ali (ra)'a ait oldugunu ve bunun da Allah tarafindan belirlenmis bir gercekten baska bir sey olmadigini yayarak daha sonra ortaya cikacak sia akidesinin temellerini atiyordu Onun yaydigi dusuncelere gore EbU Bekir (ra), Omer (ra) ve Osman (ra), Hz Ali (ra)in hakkini gasbetmIslerdi O, Kufe, Basra ve samda insanlari kiskirtirken, Ebu Zerr (ra)in hakli cikIslarini da kendisine malzeme yapmaya ugrasiyordu (Ibnu'l Esir, Tarih, III,154; H i Hasan, age, I, 368370) Bir zaman sonra, Muhammed b Ebi Bekr ve Muhammed b Ebi Huzeyfe de, yapmis oldugu atamalardan dolayi Hz Osman'i tenkid etmeye basladilar (IbnulEsir age, III, 118)
Yolsuzluklarini denetleyememesidir (SuyUti, 174) Hz Ali (ra) bu konudaki sikayetlerini ona ilettiginde o, Hz Ali'ye soyle diyordu: Mugire b su'be'yi Omer'in vali tayin ettigini bilmez misin?Hz Ali: Biliyorumdeyince o; O halde neden akrabaligi ve yakinligindan dolayi onu vali tayin ettigim seklinde bir kinamada bulunuyorsun?diye sormustu Hz Ali'nin buna verdigi cevap suydu; Omer vali atadigi kimseyi siki bir sekilde kontrol altinda tutardi En ufak hatalarini gorse onlari sorgular ve en siddetli sekilde cezalandirirdi Sen ise bunu yapmiyorsun(IbnulEsir, age, III, 152)
Bunun uzerine Hz Osman, vilayetlerdeki yonetimler hakkinda yapilan dedikodulari ve bunlarin sebeplerini yerinde incelemek uzere mufettIsler tayin etti Muhammed b Mesleme'yi Kufe'ye; Usame b Zeyd'i Basra'ya; Abdullah b Omer'i sam'a ve Ammar b Yasir'i de Misir'a gonderdi Ammar b Yasir haric, digerleri gorevlerini tamamlayarak geri donmuslerdi Osman (ra) haksizliklari gidermek, filizlenmeye baslayan ve ummet icin buyuk sakincalara sebep olacak olan fitnenin yatistirilmasi icin yogun bir gayretin icine girmisti
O, gelen sikayetleri dikkatle inceliyor, basta Hz Ali (ra) olmak uzere Ashab'in ileri gelenleri ile istisarelerde bulunuyordu Ancak, Misir'dan Medine'ye gelip, Abdullah b Sa'd b Ebi Serh'in gayri mesru uygulamalarini sikayet eden bir heyetin, donuslerinde Ibn Ebi Serh'in takibatina ugramalari ve bazilarinin oldurulmesi, olaylarin tirmanmasina sebep olmustu Bunun uzerine Misir'dan alti yuz kisilik bir topluluk Medine'ye gelerek Mescidi Nebi'de, namaz vakitlerinde Ebi Serh'in Islediklerini sahabilere sikayet ediyorlardi Talha Ibn Ubeydullah, Hz Aise (ranha) ve Hz Ali (ra), Hz Osman'a giderek, bu insanlarin hakli isteklerini yerine getirmesini ve Abdullah b Sa'd b Ebi Serh'i azlederek yargilamasini istediler Bunun uzerine Hz Osman, Misirlilar'a kendileri icin vali olarak kimi istediklerini sordu Onlar, Muhammed b Ebi Bekr'i istediklerini bildirdiler Osman (ra), Muhammed b Ebi Bekr'i vali tayin etti O, Misir'dan gelenler ve bir grup sahabi ile birlikte Medine'den yola cikti Medine'den uc gunluk bir uzaklikta yol alirlarken devesini, sanki takip ediliyormus gibi hizli surmeye calisan bir adam gorduler Adami yakalayip sorguladiklarinda Ibn Ebi Serh'e bir mesaji yetistirmeye calistigini anladilar Ona kim oldugu soruldugunda, bazen Osman (ra)'in, bazan da Mervan b Hakem'in kolesi oldugunu soyluyordu Uzerindeki mektubu actiklarinda, icinde, Muhammed b Ebi Bekr ile falanca falanca Sana ulastiklarinda onlari olduryazildigi ve bunun Hz Osman'in muhruyle muhurlenmis oldugunu gorduler Derhal Medine'ye geri donup Hz Osman'in evini kusattilar Hz Ali, yanina Muhammed Ibn Mesleme'yi alip Osman (ra)'in evine gitti Hz Ali (ra) ona, uzerine kendi muhru bulunan bu mektubu kimin kaleme aldigini sordu Osman (ra) boyle bir mektup yazmadigini ve yazildigindan da haberi olmadigini soyledi Muhammed de Osman (ra)'i dogrulamis ve bu isi duzenleyen kimsenin Mervan oldugunu soylemisti Yaziyi inceledikleri zaman bunun Mervan b Hakem'e ait oldugunu anladilar O esnada Osman (ra)'in evinde bulunmakta olan Mervan'in kendilerine teslim edilmesini istediler Hz Osman (ra) bunu kabul etmedi Cunku onu oldureceklerinden korkuyordu
Onun evini kusatan asiler diyalog cagrilarina cevap vermedikleri gibi, suyunu da kesmIslerdi, Hz Osman'in fitneyi yatistirmak ve haksizliklari gidermek hususunda asilere yaptigi nasihatlerin onlar uzerinde hic bir tesiri olmamisti Onlar, Hz Osman (ra)'a soyle diyorlardi:
Biz seni hilafetten azledene veya oldurene yahut da bu yolda olene kadar bu isten vazgececek degiliz Eger sana sahip cikanlar bize engel olmaya kalkarlarsa onlarla savasiriz Hz Osman onlara, Allah'in uzerine yukledigi hilafet gorevini asla birakmayacagini ve olumun kendisine bundan daha sevimli oldugunu bildirmis, ayrica kendini savunmak icin kimseye emir vermedigini eklemisti (IbnulEsir, age, III, 169170) O, ashaptan, asileri sehirden kovup cikarmak icin gelen teklifleri reddediyor, onlardan silah kullanmayacaklarina dair kesin soz vermelerini istiyordu
Bir gun kendisini kusatan asilerin karsisina cikip: Ali buralarda mi? Sa'd buralarda mi?diye sormus, bulunmadiklari cevabini alinca biraz susmus ve soyle demisti: Bana su saglamasini, Ali'ye bildirecek kimse yok mu?Bu Hz Ali'ye ulasinca derhal uc kirba suyu ona gondermisti Ali (ra), asilerin Osman (ra)'i oldurmek istediklerini ogrenince, boyle bir seye meydan vermemek icin, iki oglu Hasan ve Huseyin'e, kiliclarini alarak gidip Osman'in kapisinda beklemelerini ve iceri kimseyi sokmamalarini soylemisti Abdullah Ibn Zubeyr de onlara katilmis, diger bir takim sahabiler de cocuklarini oraya gondermIslerdi Durum cok nazik bir hal almisti Hz Osman, ne asilerin haksiz taleplerini kabul ediyor, ne de Medine ve diger bolgelerden gelen, asileri savasarak Medine'den cikarma tekliflerine olumlu cevap veriyordu O, Peygamber sehri'nde kan dokmek ve fitneyi ilk baslatan kimse olmaktan cekindigi icin boyle davraniyordu Hz Aise (ranha)'dan Resulullah (sas)'in soyle soyledigi rivayet edilmektedir: Ya Osman! Belki Allah sana bir gomlek giydirir, munafiklar senden onu cikarmani istediklerinde onu, bana kavusuncaya kadar sakin cikarma Hz Osman, Resulullah (sas)'in bu gunler icin kendisine bildirdigi seylere uymaya calisiyordu O, soyle diyordu: Resulullah (sas) benimle ahitlesmis oldugu sey uzerinde sabretmekteyim(Usdulgabe, II, 589; SuyUti, 170; Ibnu'lEsir, III, 175)
Asilerin kendisini oldurmeye kararli oldugunu anladiginda, onlarin boyle bir is Isleyip katillerden olmalarini onlemek icin kendilerine bir muslumanin kaninin ancak; zina, kasten adam oldurme ve dinden donmek sartlari dahilinde helal oldugunu hatirlatiyor ve kendisinin bunlardan hic birisiyle itham edilemeyecegini anlatip duruyordu
Kaynak: Samil Islam ansiklopedisi
hz osman donemi
Hz Osman on iki sene hilafet makaminda kalmistir Bunun ilk alti senesi huzur ve guven icerisinde gecmis ve hic kimse yonetimin uygulamalarindan sikayetci olmamistir Kureys, onu Hz Omerden daha cok sevmisti Cunku Hz Omer onlara karsi seriati uygulamada musamahasiz ve sertti Hz Osman ise yaratilisindaki yumusaklik ve hosgoru ile insanlarin serbestce hareket edebilmelerine imkan saglamisti Onun bu yapisindan istifade eden eyaletlerdeki bir takim valiler, sorumsuz davranIslar sergilemeye baslamIslardi Yukselen sikayetleri ani ve kesin kararlarla karsilayamayinca, yavas yavas bir fitne ve kargasa ortaminin olusmasina zemin hazirlanmisti
Endelus'ten Hindistan hudutlarina kadar cok genis bir sahayi kaplayan devletin icerisinde, cesitli din ve irklara mensup zimmi statusunde topluluklar vardi Bunlar, maglup dustukleri Islam Devleti'ne karsi her firsati degerlendirerek bas kaldiriyorlardi Yahudi unsuru ise, Islam Ummeti'ni parcalayip yok etmek icin Islamin temel prensiplerini hedef almisti Musluman oldugunu iddia ederek ortaya cikan bir takim Yahudi asilli kimseler, zuhur eden huzursuzluklari korukleyip fitne alevini her tarafa yaymaya calisiyorlardi Bunlardan birisi etkili nifak hareketlerinin ortaya cikmasini saglayan ve tam bir komitaci olan Abdullah Ibn Sebe'dir Ibn Sebe Yemenli bir yahudidir O, samimi kimselerin hakli sikayetlerini kullanarak insanlari Hz Osman'a karsi kiskirtiyordu Bir taraftan ric'ati Muhammed(Muhammed (sas)'in tekrar donusu) dusuncesini yaymaya gayret gosterirken, ote taraftan Peygamber'in pesinden hilafet hakkinin Hz Ali (ra)'a ait oldugunu ve bunun da Allah tarafindan belirlenmis bir gercekten baska bir sey olmadigini yayarak daha sonra ortaya cikacak sia akidesinin temellerini atiyordu Onun yaydigi dusuncelere gore EbU Bekir (ra), Omer (ra) ve Osman (ra), Hz Ali (ra)in hakkini gasbetmIslerdi O, Kufe, Basra ve samda insanlari kiskirtirken, Ebu Zerr (ra)in hakli cikIslarini da kendisine malzeme yapmaya ugrasiyordu (Ibnu'l Esir, Tarih, III,154; H i Hasan, age, I, 368370) Bir zaman sonra, Muhammed b Ebi Bekr ve Muhammed b Ebi Huzeyfe de, yapmis oldugu atamalardan dolayi Hz Osman'i tenkid etmeye basladilar (IbnulEsir age, III, 118)
Yolsuzluklarini denetleyememesidir (SuyUti, 174) Hz Ali (ra) bu konudaki sikayetlerini ona ilettiginde o, Hz Ali'ye soyle diyordu: Mugire b su'be'yi Omer'in vali tayin ettigini bilmez misin?Hz Ali: Biliyorumdeyince o; O halde neden akrabaligi ve yakinligindan dolayi onu vali tayin ettigim seklinde bir kinamada bulunuyorsun?diye sormustu Hz Ali'nin buna verdigi cevap suydu; Omer vali atadigi kimseyi siki bir sekilde kontrol altinda tutardi En ufak hatalarini gorse onlari sorgular ve en siddetli sekilde cezalandirirdi Sen ise bunu yapmiyorsun(IbnulEsir, age, III, 152)
Bunun uzerine Hz Osman, vilayetlerdeki yonetimler hakkinda yapilan dedikodulari ve bunlarin sebeplerini yerinde incelemek uzere mufettIsler tayin etti Muhammed b Mesleme'yi Kufe'ye; Usame b Zeyd'i Basra'ya; Abdullah b Omer'i sam'a ve Ammar b Yasir'i de Misir'a gonderdi Ammar b Yasir haric, digerleri gorevlerini tamamlayarak geri donmuslerdi Osman (ra) haksizliklari gidermek, filizlenmeye baslayan ve ummet icin buyuk sakincalara sebep olacak olan fitnenin yatistirilmasi icin yogun bir gayretin icine girmisti
O, gelen sikayetleri dikkatle inceliyor, basta Hz Ali (ra) olmak uzere Ashab'in ileri gelenleri ile istisarelerde bulunuyordu Ancak, Misir'dan Medine'ye gelip, Abdullah b Sa'd b Ebi Serh'in gayri mesru uygulamalarini sikayet eden bir heyetin, donuslerinde Ibn Ebi Serh'in takibatina ugramalari ve bazilarinin oldurulmesi, olaylarin tirmanmasina sebep olmustu Bunun uzerine Misir'dan alti yuz kisilik bir topluluk Medine'ye gelerek Mescidi Nebi'de, namaz vakitlerinde Ebi Serh'in Islediklerini sahabilere sikayet ediyorlardi Talha Ibn Ubeydullah, Hz Aise (ranha) ve Hz Ali (ra), Hz Osman'a giderek, bu insanlarin hakli isteklerini yerine getirmesini ve Abdullah b Sa'd b Ebi Serh'i azlederek yargilamasini istediler Bunun uzerine Hz Osman, Misirlilar'a kendileri icin vali olarak kimi istediklerini sordu Onlar, Muhammed b Ebi Bekr'i istediklerini bildirdiler Osman (ra), Muhammed b Ebi Bekr'i vali tayin etti O, Misir'dan gelenler ve bir grup sahabi ile birlikte Medine'den yola cikti Medine'den uc gunluk bir uzaklikta yol alirlarken devesini, sanki takip ediliyormus gibi hizli surmeye calisan bir adam gorduler Adami yakalayip sorguladiklarinda Ibn Ebi Serh'e bir mesaji yetistirmeye calistigini anladilar Ona kim oldugu soruldugunda, bazen Osman (ra)'in, bazan da Mervan b Hakem'in kolesi oldugunu soyluyordu Uzerindeki mektubu actiklarinda, icinde, Muhammed b Ebi Bekr ile falanca falanca Sana ulastiklarinda onlari olduryazildigi ve bunun Hz Osman'in muhruyle muhurlenmis oldugunu gorduler Derhal Medine'ye geri donup Hz Osman'in evini kusattilar Hz Ali, yanina Muhammed Ibn Mesleme'yi alip Osman (ra)'in evine gitti Hz Ali (ra) ona, uzerine kendi muhru bulunan bu mektubu kimin kaleme aldigini sordu Osman (ra) boyle bir mektup yazmadigini ve yazildigindan da haberi olmadigini soyledi Muhammed de Osman (ra)'i dogrulamis ve bu isi duzenleyen kimsenin Mervan oldugunu soylemisti Yaziyi inceledikleri zaman bunun Mervan b Hakem'e ait oldugunu anladilar O esnada Osman (ra)'in evinde bulunmakta olan Mervan'in kendilerine teslim edilmesini istediler Hz Osman (ra) bunu kabul etmedi Cunku onu oldureceklerinden korkuyordu
Onun evini kusatan asiler diyalog cagrilarina cevap vermedikleri gibi, suyunu da kesmIslerdi, Hz Osman'in fitneyi yatistirmak ve haksizliklari gidermek hususunda asilere yaptigi nasihatlerin onlar uzerinde hic bir tesiri olmamisti Onlar, Hz Osman (ra)'a soyle diyorlardi:
Biz seni hilafetten azledene veya oldurene yahut da bu yolda olene kadar bu isten vazgececek degiliz Eger sana sahip cikanlar bize engel olmaya kalkarlarsa onlarla savasiriz Hz Osman onlara, Allah'in uzerine yukledigi hilafet gorevini asla birakmayacagini ve olumun kendisine bundan daha sevimli oldugunu bildirmis, ayrica kendini savunmak icin kimseye emir vermedigini eklemisti (IbnulEsir, age, III, 169170) O, ashaptan, asileri sehirden kovup cikarmak icin gelen teklifleri reddediyor, onlardan silah kullanmayacaklarina dair kesin soz vermelerini istiyordu
Bir gun kendisini kusatan asilerin karsisina cikip: Ali buralarda mi? Sa'd buralarda mi?diye sormus, bulunmadiklari cevabini alinca biraz susmus ve soyle demisti: Bana su saglamasini, Ali'ye bildirecek kimse yok mu?Bu Hz Ali'ye ulasinca derhal uc kirba suyu ona gondermisti Ali (ra), asilerin Osman (ra)'i oldurmek istediklerini ogrenince, boyle bir seye meydan vermemek icin, iki oglu Hasan ve Huseyin'e, kiliclarini alarak gidip Osman'in kapisinda beklemelerini ve iceri kimseyi sokmamalarini soylemisti Abdullah Ibn Zubeyr de onlara katilmis, diger bir takim sahabiler de cocuklarini oraya gondermIslerdi Durum cok nazik bir hal almisti Hz Osman, ne asilerin haksiz taleplerini kabul ediyor, ne de Medine ve diger bolgelerden gelen, asileri savasarak Medine'den cikarma tekliflerine olumlu cevap veriyordu O, Peygamber sehri'nde kan dokmek ve fitneyi ilk baslatan kimse olmaktan cekindigi icin boyle davraniyordu Hz Aise (ranha)'dan Resulullah (sas)'in soyle soyledigi rivayet edilmektedir: Ya Osman! Belki Allah sana bir gomlek giydirir, munafiklar senden onu cikarmani istediklerinde onu, bana kavusuncaya kadar sakin cikarma Hz Osman, Resulullah (sas)'in bu gunler icin kendisine bildirdigi seylere uymaya calisiyordu O, soyle diyordu: Resulullah (sas) benimle ahitlesmis oldugu sey uzerinde sabretmekteyim(Usdulgabe, II, 589; SuyUti, 170; Ibnu'lEsir, III, 175)
Asilerin kendisini oldurmeye kararli oldugunu anladiginda, onlarin boyle bir is Isleyip katillerden olmalarini onlemek icin kendilerine bir muslumanin kaninin ancak; zina, kasten adam oldurme ve dinden donmek sartlari dahilinde helal oldugunu hatirlatiyor ve kendisinin bunlardan hic birisiyle itham edilemeyecegini anlatip duruyordu
Kaynak: Samil Islam ansiklopedisi