Hücrenin yapısı ve organeller
Hücre organelleri nelerdirHücre canlıların yapısını oluşturan en küçük canlı birimidir. ilk defa 1665 yılında İngiliz bilim adamı Robert Hook, mantar dokusunda gözleyerek, boşluk anlamına gelen "hücre" sözcüğünü kullanmıştır. Görülen, esasında hücrenin yalnız ölü çeperiydi. Bohemyalı fizyolog Purkinje, hücrenin iç kapsamına protoplazma adini vermiştir. Hücre bilimine ilişkin ilk yayşnlar, bitkilerde Schleiden (1838) ve hayvanlarda Schawann (1838) île baslar. Bu iki araştırıcı "Hücre Kuramı"nın kurucuları olarak kabul edilirler. ilk doku kültürünü ise Amerikalı Rass Harrison (1907) semender hücreleriyle yapmayı başarmıştır. Bir canlıyı oluşturan hücrelerinde büyük çoğunluğu canlıdır.
Bazı canlılar tek bir hücre yapısındadırlar (bakteriler ve tek hücreliler). Diğer bütün canlılar ise çok hücrelidir. Canlıların vücut büyüklüğü arttıkça hücre sayısı da artar. Canlılardaki hücreler çekirdek yapıları bakımından ikiye ayrılır.
Prokaryot hücrelerde;çekirdek zarı olmadığından belirgin bir çekirdek gözlenemez. Ayrıca bu hücrelerde mitokondri, kloroplast, endoplazmik retikulum gibi zarla çevrili organellerde bulunmaz. Bakteriler ve mavi-yeşil alg’ler bu şekildedir.
Ökaryot hücreler; gerçek hücreler olup, çekirdek ve diğer organcıkları belirgin olarak vardır. Hücre denince çoğu zaman kastedilende ökaryot bir hücredir. Protistler ve bütün çok hücrelilerin hücre yapısı böyledir. Hücre genellikle gözle görülemeyecek kadar küçük (10-15 mikron) olup, mikroskoplarla büyütülerek incelenir. Hayvanların döllenmemiş yumurtaları ve bazı su yosunları gözle görülebilen (makroskobik) büyük hücrelerdir. Her hücrenin, bulunduğu doku ve canlı türüne, yada yaptığı işe göre farklı şekli vardır.
Ancak; bitkisel hücreler genellikle köşeli, hayvansal hücreler ise genellikle yuvarlaktır.
Hücreler genellikle renksiz olup, bazıları taşımış oldukları renk maddelerine göre farklı renklerde olabilirler. Alyuvarlar kırmızı, yaprak hücreleri yeşil, yağ hücreleri sarı, vs.. Ökaryot hücreler zar, stoplazma ve çekirdek olmaz üzere başlıca üç kısımda incelenir.
Bitki Hücresi:
Hayvan Hücresi:
A. Hücre zarı
Hücreyi çevreleyerek dağılmasını önleyen protein ve yağlardan meydana gelmiş yapıdır. Hücre zarı canlı, esnek, dayanıksız, seçici geçirgen, yarı saydam özelliklere sahiptir. Hücre zarının yapısını açıklayan bilimsel modele “akıcı mozaik zar modeli” adı verilir.
B. Sitoplâzma
Hücrenin tüm faaliyetlerini yürüten organellerin (organcıklar) ve çekirdeğin içerisinde yüzdüğü yoğun sıvı bir maddedir Sitoplâzma’nın içerisinde bulunan en önemli organeller şöyledir:
1.Mitokondri:Hücrenin enerji merkezidir. Hücre içi solunum burada gerçekleşir.
2.Endoplazmik retikulum:Hücre içerisinde madde taşınmasından sorumlu organeldir. Üzerinde ribozom bulunduranlara “granüllü endoplazmik retikulum” ribozom bulundurmayanlara “granülsüz endoplazmik retikulum” denir.
3.Ribozom: Protein sentezinin yapıldığı yerdir.
4.Golgi cisimciği: Salgı maddelerinin üretildiği yerdir.
5.Lisozom: Hücre içi sindirime yardımcı olur.
6.Sentrozom: Sadece hayvan hücrelerinde bulunan ve hücre bölünmesinde rol alan organel dir.
7.Koful: Besin depolamasında ve atık ürünlerin hücreden atılmasında kullanılan organeldir. Hayvan hücrelerinde az ve küçük bitki hücrelerinde çok ve büyük kofullar bulunur.
8.Plastitler: Sadece bitki hücrelerinde bulunurlar. Plastitler 3 tanedir.
Kloroplast= Bitkiye yeşil rengi verir. Bitki hücresinde fotosentezin gerçekleştiği yerdir.
Lökoplast= Besin depolar.
Kromoplast=Bitkilere renk verir. Çiçeklerdeki kırmızı, sarı, yeşil gibi renklerin oluşmasını
sağlar.
9.Hücre çeperi: Sadece bitki hücre-sinde bulunan sert ve cansız yapıdır. Görevi bitki hücresini dış etkilerden korumak ve bitkiye sağlamlık kazandırmak dır.
Hücre çeperi;
1. canlı değildir
2. tam geçirgendir
3. dayanıklıdır
4. selilozdan yapılmıştır
10.Kromatin iplik: Hücre bölünmesinde görev alır.
C. Çekirdek
Hücrenin bütün faaliyetlerini kontrol eder. Çekirdek; çekirdek zarı, çekirdek sıvısı(çekirdek öz suyu), kromatin iplikler ve çekirdekçik olmak üzere dört kısımdan oluşur. Çekirdek hücrenin tüm genetik bilgisini taşıyarak hücrenin hayatı, faaliyetleri ve görevleri hakkındaki tüm bilgiler çekirdekte saklanır. Bu bilgiler gelecek nesillere çekirdek tarafından aktarılır. Çekirdek içerisinde bu işleri yapan; yönetici molekül DNA ‘dır.
Bitki ve hayvan hücresi arasındaki farklar
Bitki hücresi
1. Hücre çeperi bulunur.
2. Sitoplâzmada plastitler vardır
3. Kofullar çok ve büyüktür.
4. Lisozom ve sentrozom bulunmaz
Hayvan hücresi
1. Hücre çeperi bulunmaz
2. Plastitler yoktur
3. Kofullar az ve küçüktür.
4. Lisozom ve sentrozom bulunur.
Hücre çeperi ve hücre zarı arasındaki farklar
Hücre çeperi
1. Cansızdır.
2. Tam geçirgendir.
3. Dayanıklıdır.
4. Selüloz ’dan yapılmıştır
Hücre zarı
1. Canlıdır.
2. Seçici geçirgendir.
3. Dayanıksızdır.
4. Protein ve yağlar-dan yapılmıştır
Hücre organelleri nelerdirHücre canlıların yapısını oluşturan en küçük canlı birimidir. ilk defa 1665 yılında İngiliz bilim adamı Robert Hook, mantar dokusunda gözleyerek, boşluk anlamına gelen "hücre" sözcüğünü kullanmıştır. Görülen, esasında hücrenin yalnız ölü çeperiydi. Bohemyalı fizyolog Purkinje, hücrenin iç kapsamına protoplazma adini vermiştir. Hücre bilimine ilişkin ilk yayşnlar, bitkilerde Schleiden (1838) ve hayvanlarda Schawann (1838) île baslar. Bu iki araştırıcı "Hücre Kuramı"nın kurucuları olarak kabul edilirler. ilk doku kültürünü ise Amerikalı Rass Harrison (1907) semender hücreleriyle yapmayı başarmıştır. Bir canlıyı oluşturan hücrelerinde büyük çoğunluğu canlıdır.
Bazı canlılar tek bir hücre yapısındadırlar (bakteriler ve tek hücreliler). Diğer bütün canlılar ise çok hücrelidir. Canlıların vücut büyüklüğü arttıkça hücre sayısı da artar. Canlılardaki hücreler çekirdek yapıları bakımından ikiye ayrılır.
Prokaryot hücrelerde;çekirdek zarı olmadığından belirgin bir çekirdek gözlenemez. Ayrıca bu hücrelerde mitokondri, kloroplast, endoplazmik retikulum gibi zarla çevrili organellerde bulunmaz. Bakteriler ve mavi-yeşil alg’ler bu şekildedir.
Ökaryot hücreler; gerçek hücreler olup, çekirdek ve diğer organcıkları belirgin olarak vardır. Hücre denince çoğu zaman kastedilende ökaryot bir hücredir. Protistler ve bütün çok hücrelilerin hücre yapısı böyledir. Hücre genellikle gözle görülemeyecek kadar küçük (10-15 mikron) olup, mikroskoplarla büyütülerek incelenir. Hayvanların döllenmemiş yumurtaları ve bazı su yosunları gözle görülebilen (makroskobik) büyük hücrelerdir. Her hücrenin, bulunduğu doku ve canlı türüne, yada yaptığı işe göre farklı şekli vardır.
Ancak; bitkisel hücreler genellikle köşeli, hayvansal hücreler ise genellikle yuvarlaktır.
Hücreler genellikle renksiz olup, bazıları taşımış oldukları renk maddelerine göre farklı renklerde olabilirler. Alyuvarlar kırmızı, yaprak hücreleri yeşil, yağ hücreleri sarı, vs.. Ökaryot hücreler zar, stoplazma ve çekirdek olmaz üzere başlıca üç kısımda incelenir.
Bitki Hücresi:
Hayvan Hücresi:
A. Hücre zarı
Hücreyi çevreleyerek dağılmasını önleyen protein ve yağlardan meydana gelmiş yapıdır. Hücre zarı canlı, esnek, dayanıksız, seçici geçirgen, yarı saydam özelliklere sahiptir. Hücre zarının yapısını açıklayan bilimsel modele “akıcı mozaik zar modeli” adı verilir.
B. Sitoplâzma
Hücrenin tüm faaliyetlerini yürüten organellerin (organcıklar) ve çekirdeğin içerisinde yüzdüğü yoğun sıvı bir maddedir Sitoplâzma’nın içerisinde bulunan en önemli organeller şöyledir:
1.Mitokondri:Hücrenin enerji merkezidir. Hücre içi solunum burada gerçekleşir.
2.Endoplazmik retikulum:Hücre içerisinde madde taşınmasından sorumlu organeldir. Üzerinde ribozom bulunduranlara “granüllü endoplazmik retikulum” ribozom bulundurmayanlara “granülsüz endoplazmik retikulum” denir.
3.Ribozom: Protein sentezinin yapıldığı yerdir.
4.Golgi cisimciği: Salgı maddelerinin üretildiği yerdir.
5.Lisozom: Hücre içi sindirime yardımcı olur.
6.Sentrozom: Sadece hayvan hücrelerinde bulunan ve hücre bölünmesinde rol alan organel dir.
7.Koful: Besin depolamasında ve atık ürünlerin hücreden atılmasında kullanılan organeldir. Hayvan hücrelerinde az ve küçük bitki hücrelerinde çok ve büyük kofullar bulunur.
8.Plastitler: Sadece bitki hücrelerinde bulunurlar. Plastitler 3 tanedir.
Kloroplast= Bitkiye yeşil rengi verir. Bitki hücresinde fotosentezin gerçekleştiği yerdir.
Lökoplast= Besin depolar.
Kromoplast=Bitkilere renk verir. Çiçeklerdeki kırmızı, sarı, yeşil gibi renklerin oluşmasını
sağlar.
9.Hücre çeperi: Sadece bitki hücre-sinde bulunan sert ve cansız yapıdır. Görevi bitki hücresini dış etkilerden korumak ve bitkiye sağlamlık kazandırmak dır.
Hücre çeperi;
1. canlı değildir
2. tam geçirgendir
3. dayanıklıdır
4. selilozdan yapılmıştır
10.Kromatin iplik: Hücre bölünmesinde görev alır.
C. Çekirdek
Hücrenin bütün faaliyetlerini kontrol eder. Çekirdek; çekirdek zarı, çekirdek sıvısı(çekirdek öz suyu), kromatin iplikler ve çekirdekçik olmak üzere dört kısımdan oluşur. Çekirdek hücrenin tüm genetik bilgisini taşıyarak hücrenin hayatı, faaliyetleri ve görevleri hakkındaki tüm bilgiler çekirdekte saklanır. Bu bilgiler gelecek nesillere çekirdek tarafından aktarılır. Çekirdek içerisinde bu işleri yapan; yönetici molekül DNA ‘dır.
Bitki ve hayvan hücresi arasındaki farklar
Bitki hücresi
1. Hücre çeperi bulunur.
2. Sitoplâzmada plastitler vardır
3. Kofullar çok ve büyüktür.
4. Lisozom ve sentrozom bulunmaz
Hayvan hücresi
1. Hücre çeperi bulunmaz
2. Plastitler yoktur
3. Kofullar az ve küçüktür.
4. Lisozom ve sentrozom bulunur.
Hücre çeperi ve hücre zarı arasındaki farklar
Hücre çeperi
1. Cansızdır.
2. Tam geçirgendir.
3. Dayanıklıdır.
4. Selüloz ’dan yapılmıştır
Hücre zarı
1. Canlıdır.
2. Seçici geçirgendir.
3. Dayanıksızdır.
4. Protein ve yağlar-dan yapılmıştır