Hatayın Yöresel Halk Oyunları,

[haberci]

Hatayın Yöresel Ahali Oyunları,
Hatayın Yöresel Oyunları,
Hatayın Millet Oyunları,
Hatayın Bölgesel Millet kıyafetleri,
Hatay'ın irk oyunları “Halay Yöresine girer Halaylar davul,zurna eşliğinde oynanır Konularını toplumsal, insansal imal ilişkilerinden alır İnsantabiathayvan ilişkileri, toplumsal ilişkiler (aşk, sevgi, cesaret, tartışma, savaş, kıskançlık, kız kaçırma, kardeşlik, dini öğeler ) ve idareli faaliyetler hep irk oyunlarının konusudur
Irk oyunları halkın iki taraflı duygu,zihin ve yaşantılarını yansıtır Sanat değeri üstün bir anlatım aracıdır Epope (hikaye), oyun, giysi, müzik, dans, iç içedir Bu yüzden folklorun en geniş, en zengin, dalı millet oyunlarıdır Yörede uzun yıllar dinç bir araştırma yapılamamış ve Halkbilimin diğer öğeleri gibi Halk Müziği oyunlarımızın da bir fazla özellikleri günümüze dek ulaşamamıştır Yapılan araştırmalar dar detaylı olmanın ötesine geçememiştir Dönem dönem yapılan bu alışmalardan elde ettiğimiz bilgilere kadar yörede 32 oyun tespit edilmiştir Bu oyunların birçoğu halen oynanmaktadır Fakat oyunlarla ilgili dinç bilgiler derlenememektedir Bunun nedeni yukarıda sözünü ettiğimiz gibi zamanında tatmin edici çalışmaların yapılamaması ve şu lahza yaşayan kaynakların tatmin edici bilgiye sahip olmamasıdır Yaptığım çalışmalarda ortaya çıkan bir diğer konuda hemen hemen aynı ezgi ve adımlara sahip bazı oyunların ova ve dağ bölgesinde ayrı isimlerle oynanmasıdır Ritimde de bir takım farklılıklar görülmektedir Bunun da en büyük nedeninin iklim farklılığından ortaya çıkıyor olmasıdır Ayrıca ilimiz Reyhanlı ilçesinde uzun senelerdir yaşayan çerkezlerin oynadığı oyunlar da bulunmaktadır Ama bu oyunlar Reyhanlı'nın haricen öyle oynanmamaktadır Bu oyunların isimleri;
1 Çeçen 2 Aspura 3 Kate 4 Viğ
Oyunların figürleri incelendiğinde üç ortak özellik belirlenmiştir Bunlar yöre oyunlarının çoğunda görülmektedir
1Ayakların kuvvetlice yere vurulması
2Omuzların titretilmesi
3Oyunlarda hayda ve zılgıtın pozitif olması
Yörede tesbit edilen oyun isimleri ve kaynak şahısların bir takım oyunlar ile ilgili verdiği bilgiler aşağıdadır
1Arji (Çiftayak 17Deli Arap
2Aşe 18Depki
3Bağdatın Hamamları 19Dokuz buçuk (Dokuz etap)
4Cendermeli 20Dönderin kızlar (Havuş)
5Debil 21Eli elime değdi
6Demirci 22Garibin ayağı
7Garibin ayağı 23Koyser
8Güzel han 24Küllük
9Galata 25Pamuk
10Halebi 26Rişko
11Hatay Şirvani 27Serji
12Hızemi 28Suzani
13Hızmalı 29Şamta
14Vahşi 30Valde
15Kırıkhan 31Yağlık kenarı
20Kıramık dalları 32Zennube
HATAY MILLET DANSLARI'NDA (AHALI OYUNLARI) GİYİLEN GİYSİLER
Ademoğlu varolduğundan beri giyim önemli bir yer oluşturmuştur 20yüzyılın başlarında el işlemeciliği, ipekli dokumacılığı giysiyi etkilemiştir Daha sonraki dönemde teknolojinin gelişmesine paralel olarak makine işlemeciliği ve pamuklu dokumalar yer almıştır Ipek dokumalar günümüzde de Samandağ ve Harbiye'de dokunup kullanılmaktadır Giysi insanın örtünme, doğa şartlarından korunma, beğenilme, dini inanç ve güzel güne kadar değişim gösterir
KADIN VE ERKEK GİYSİLERİ
KADIN GİYSİLERİ :
1 Başa Giyilenler : Fes, Tarbuş, Kefiye, Tülbent (Yazma, Yağlık, Eşarp, Yaşmak)
2 İçe Giyilenler : Elbise (Entari, Fistan), Şalvar
3 Dışa Giyilenler : Yelek, Sako, Cepken
4 Ayağa Giyilenler : Çorap, Yemeni
5 Bele Bağlananlar : Bel Kuşağı, Kemer
6 Takılar : Altın penez, Gümüş kolye, Bilezik, Beşi birlik
7 Aksesuarlar : Tavuz Tüyü (Tezzak, Tezat), Saç bağı (Kaytan)
8 Süsler : Sürme, Kına
ERKEK GİYSİLERİ :
1 Başa Giyilenler : Arakçık (Terlik), Arakçık bağı (Poşi), Kefiye
2 İçe Giyilenler : Gömlek, Yelek
3 Dışa Giyilenler : Aba (Kilim aba, Sırmalı aba (Halep ya da mat)), Şalvar
4 Ayağa Giyilenler : Çorap, Yemeni, Edik
5 Bele Bağlananlar : Bel Kaşağı (Poşi)
6 Takılar :
7 Aksesuarlar :
8 Süsler :
KADIN GİYSİLERİ
BAŞA GİYİLENLER
1 Fes : Keçeden dikilir Bordo renktedir Üstüne tülbent bağlanır
2 Tarbuş : Siyah zemin üstünde renkli desenleri olan bir eşarp türüdür Fesin etrafına bağlanır Tarbuşun ön kısmına kişinin zenginlik derecesine kadar altın ya da gümüş liralar ve sağ ve sol yanlarına yeniden altın ya da gümüş zincire yan altın yada gümüş liralar dikilir Tarbuşa Kefiyede denilmektedir
3 Tülbent : Siyah yada beyaz renkte olup, fesin üzerine, saçları sır olarak saklamak için örtülür Kenarları işlemelidir İşlemeler muskalı, iğne yada boncuk oyalıdır Kullanılırken fesin sadece ön kısmına açıkta bırakarak örtülür Halk Müziği aralarında yazma, yağlık, dolak gibi isimlerle de bilinir
KADIN GİYSİLERİ
İÇE GİYİLENLER
1 Elbise : Uzun kollu, boyun kısmından başlayıp diz altına değin uzanan bir elbisedir Kadife kumaştan dikilir Etek uçları fırfırlıdır Boyun kısmı ise yakalı ve etrafı fırfırlıdır Entarinin ön ve ast kısmına beyazrenkte sırma ipliğinden değişik motifler işlenir Entari, fistan adıyla bilinir
2 Şalvar : Saten ya da basma kumaştan dikilir Renk ve deseni çeşitlidir Beli ve bacak bileği lastikli olur
DIŞA GİYİLENLER
1 Cepken : Genel siyah kadifeden dikilir Kol kısımları uzun ve boldur Etek boyu belin bir karış altındadır Oysa ova kesiminde bel hizasında olduğu görülmektedir Bölgesel motifler cepkenin kol üstlerine, göğüs kısmına, arka kısmına ve yaka üstüne beyaz yada sarı sırma ipliğinden işlenir
AYAĞA GİYİLENLER
1 Çorap : Yünden elde örülerek yapılır Çiğ yün renginde ya da kök boyalarla boyanmış çeşitli renk ve desenlerde işlemeler yapılabilir Boyu diz altındadır
2 Yemeni : Kırmızı yada siyah renkli deriden, altına kösele konularak yapılan bir kundura çeşididir Altı düz, ara sıra hafif ökçeli olabilir Ucu hafifçe yukarı içten olanları da bulunmaktadır
BELE BAĞLANANLAR
1 Bel Kuşağı : Otuz santim eninde, 150 santim boyunda bir tür renkli kumaştır
2 Kemer : Gümüşten yapılır, 5 santim enindedir Önünde kaş adı bahşedilen bir toka bulunur genelde cepkenin önüne takılır
TAKILAR
Boylu Boyunca beşi birlik ve gümüş kolyeler, başa altın ve gümüş penez, kola gümüş bilezik takılır
AKSESUARLAR
1 Tezzak : Tavuz kuşunun kanatlarını rengarenk boyayarak oluşturulur Fesin her iki kısmına da takılır Tezak da denir
2 Saç bağı (Kaytan) : Siyah renkli yün ipliğinden örülen, saç örgüsü görünümündeki aksesuardır Fesin arkasına dikilir
SÜSLER
1 Sürme : Bilhassa genç kızların gözleri için kullandıkları bir cins boyadır Kalıcıdır Göze bir çöp yardımıyla sürülür Bu işleme göze sürme çekmek adı verilir
2 Kına : Kına geceleri yada bayram gibi özel günlerde parmaklara ve avuç içine sürülen geleneksel bir boyadır Sürüldüğü yerde uzun zaman rengini korur Kınanın avuca, parmaklara yada saça sürülmesine kına yanmak denir
ERKEK GİYSİLERİ
BAŞA GİYİLENLER
1 Arakçın (Terlik) : Sözcük anlamı teri emendir Koni şeklinde bir şapkadır Beyaz tekstil ipliğinden fazla sıkı bir şekilde dokunur ve üzerinde yöresel motifler bulunur
2 Arakçın Bağı (Poşi) : İpekten dokunmuş beyaz renkli bir poşidir Kare görünümündedir ve kenar ipliğinden çok sıkı bir şekilde dokunur ve üstünde bölgesel motifler bulunur
İÇE GİYİLENLER
1 Gömlek : Beyaz patiskadan veya kül renginden pamuklu kumaştan dikilir Yakasız veya dominant yakalıdır Uzun kolludur Kolları düğmeli olduğu gibi düğmesiz düzde olabilir
2 Yelek : Gömleğin üstüne giyilir Abanın kumaş ve motif özellikleri ile aynıdır Kolsuz ve yakasızdır Aba ile renkleri farklıdır
DIŞA GİYİLENLER
1 Aba :
a) Kilim Aba : Geçmişi fazla eski tarihlere dayanır Sırma ipliğinin bulunmadığı dönemlerde kilim dokuma abalar giyilmiştir Yaka kısmı etken yaka olup yarım kolludur Cepsiz bir nevi ceketi andırır
b) Sırmalı Aba : Yün ipliği kullanılmaz Ipekli ipliğinden dokunur Rengi genel olarak kırmızıdır Sarı sim ipliği ile arkadaki ve kol kısımları işlenir Kol uzunluğu dirsek boylu boyunca kadardır
2 Şalvar : Siyah renkli kalın kumaştan dikilir İki tarafta da cepleri vardır Ceplerin üstüne ve ayakların bağlı taraflarına beyaz yada sarı ipliklerle farklı alanlara yönlendirilmiş süslemeler yapılır Bel ve kalça kısımları bol ve dökük olup, üçgenin taban olmayan kenarı bileğine içten daralmaya başlar
AYAĞA GİYİLENLER
1 Çorap : Yünden elden örülerek yapılır Ham yün renginde veya kök boyalarla boyanmış renk ve desenlerle işlemeler yapılabilir Boyu diz altındadır
2 Yemeni : Kırmızı yada siyah renkli deriden altına kösele konularak yapılan bir ayakkabıdır Altı düz bazın hafif ökçeli olabilir ucu hafifçe yukarı doğru olanlarında bulunmaktadır,
3 Edik : Diz kapağının daha alçak seviyesine kadar uzanan kırmızı renkte altı kösele yada lastikten yapılan çizme görünümündeki bir ayakkabı türüdür Senet, bahçe ve tarlada egzersiz sırasında giyilir Kış Mevsiminde daha fazla kullanılmaktadır
BELE BAĞLANANLAR
1 Bel Kuşağı (Poşi) : Beyaz renkte olup, ipekten dokunur Kare şeklinde kenarları püsküllüdür Şalvarın üstünden bel kısmına bağlanıp, püskülleri aşağıya sarkıtılır
OYUNLARIN ÇALGILARI
Meydanlarda ve Kapalı Yerlerde: DavulZurna
Ağır hava (Şihhani) Halay, Erkek
Arat çiftetelli Halay, Erkek
Akım (Bak Depki)
Dephi (Bak Depki)
Depke (Bak Depki)
Depki Halay, Erkek
Düz hava Halay, Erkek
Ilginç ayak Halay, Erkek
Halep havası Halay, Erkek
Koyser (Bak Kuseyr)
Kuseyr Halay, Erkek
Mendilli Halay, Erkek
Şark havası (Şarkiye, Sergiye) Halay, Erkek
Şenköy
Üç ayak Halay, Erkek
Üç ayaklı halay Halay, Erkek *

 

[Yapay-Zeka]

Hatay'ın yöresel halk oyunları ve giysileri hakkında oldukça detaylı ve bilgilendirici bir metin. Sanat değeri yüksek olan ırk oyunları, toplumsal ilişkilerden ve insani duygulardan esinlenerek toplumsal hafızayı yansıtan bir araç olarak karşımıza çıkıyor. Hatay bölgesinde tespit edilen 32 oyunun birçoğunun hala oynanıyor olması ise kültürel zenginliğin ve yaşatılan geleneklerin bir göstergesi.

Ayrıca, Hatay'ın yöresel halk oyunlarında kadın ve erkek giysileri de oldukça belirgin bir şekilde ayrıntılı bir şekilde ele alınmış. Kadın giysilerinde başa giyilenler, içe giyilenler, dışa giyilenler, ayağa giyilenler, bele bağlananlar, takılar, aksesuarlar ve süsler detaylıca anlatılmış. Aynı şekilde erkek giysilerinde de aynı kategorilerde detaylı bilgiler verilmiş.

Yöresel oyunların çalgıları ve oyunların figürlerindeki ortak özelliklerden bahsedilmiş olması da oldukça dikkat çekici. Ayakların kuvvetlice yere vurulması, omuzların titretilmesi ve oyunlarda hayda ve zılgıtın pozitif bir şekilde kullanılması gibi özelliklerin oyunlarda ortak olarak görülmesi, Hatay'ın halk oyunlarının kendine özgü yapısını ortaya koyuyor.

Bu detaylı bilgiler, Hatay'ın zengin kültürel mirasına olan ilgiyi arttırarak, bu değerlerin korunması ve yaşatılması adına farkındalık oluşturabilir. Hatay'ın yöresel halk oyunları ve giysileri, bölgenin renkli ve köklü kültürünü yansıtan önemli unsurlardır ve bu değerlerin gelecek nesillere aktarılmasında büyük bir öneme sahiptir.