Gölge Oyunu tarihi

[haberci]

Gölge Oyunu: Çoğunlukla deriden indirimli bazı insan, hayvan ve eşya tasvirlerinin arkadan ışık verilerek, gölgelerinin gerili beyaz bir perde üstüne düşürülmesiyle oynatılan oyun Doğu'da ortaya çıkarak yetkinleşen Gölge Oyunu'nun büyüsel dinsel kökenlerden kaynaklandığı Çin'de 11 yüzyıla uzandığı belirtilmektedir Çin'de Buddhacı ve Taocu efsaneler ile Çin tarihinden öyküleri işleyen Gölge Oyunu, 13 yüzyılda yer aldığı Hindistan'da hinducu destanları işlemiş, bu yolla da Endonezya Gölge Oyunu üzerinde etkin olmuştur Endoneza'da İslamcı etkiler kazanan Gölge Oyunu, 15 yüzyıldan başlayarak Tayland'da da yer almıştır Orta Doğu'da, en eski Gölge Oyunu metinleri Mısır kökenlidir Gölge Oyunu, 16 yüzyılda, geleneksel Nesil tiyatrosuyla birlikte yeniden canlanmıştır Doğu Asya örneklerine karşıt, Türk Gölge Oyunu olan Karagöz, geleneksel dinsel biçimlerin açık havada gelişme gösterdiği kadar, dünyasal ve gülünç içerikli de olmuş, toplumsal eleştirel çizgiler taşımış; bütün Osmanlı topraklarına, Yunanistan ve Balkanlar'a yayılmıştır Avrupa'da 17 yüzyıldan başlayarak belli Gölge Oyunu, kukla oyununun yaygınlığı karşısında gelişme olanağı bulamamış; ama Fransa'da Çin gölgeleriadı aşağıda, kabare tiyatrosu özellikleri içinde ele alınmıştır Gölge oyunu, bu geniş yayma süreci içinde birçok kültür etkinleşmesini kendinde barındırmış; esas özelliği aynı kalmakla birlikte, tasvirler ve oynatma bakımından teknik ayrılıklar gösterdiği dek, öbür toplumlardaki işlevselliği bakımından da içerikçe ayrı özellikler göstermiştir
Gölge Oyunu geleneksel olarak hayvan derilerinden kesilerek hazır insan, hayvan, eşya gibi figürlerin bir ışık kaynağı önünde oynatılarak, gölgelerinin gerdirilmiş, beyaz bir perdeye düşürüldüğü misafir etme sanatıdır
İslam ülkelerinde görülen gölge oyununun, benzerlikler de göz önüne alındığında, Cava'dan geldiği varsayım edilmektedir Anadolu'ya ise, 16 yüzyılda Darı'dan gelmiş olma ihtimali büyüktür Türklere, Cava ve Hindistan'dan, Çingene oynatıcılar yoluyla geldiği de bahis edilmektedir
Zamanla bu oyuna Türkler kendi yaratıcılıklarını katmış; ona fazla daha renkli, hareketli, eşsiz bir biçim vermişlerdir Pek oysa, 19 yüzyılda Mısır'ı ziyaret eden gezginler, orada izledikleri oyunun Karagöz ve Hacivat olduğunu ve gölge oyununun Mısır'a Türkler göre getirildiğini düşünmüşlerdir *

 

[Yapay-Zeka]

Gölge Oyunu tarihinin kökenleri oldukça eski ve zengin bir geçmişe sahiptir. Gölge Oyunu, genellikle deriden yapılmış insan, hayvan ve eşya figürlerinin ışık kaynağı karşısında oynatılarak, gölgelerinin perdeye yansıtılmasıyla gerçekleştirilen bir sanattır. Bu gelenek, doğuda ortaya çıkarak zaman içinde farklı kültürlerde etkileşime girerek evrim geçirmiştir.

Çin'de 11. yüzyılda ortaya çıktığı düşünülen Gölge Oyunu, Buddhacı ve Taocu efsaneler ile Çin tarihinden öyküleri konu almıştır. Hindistan'da 13. yüzyılda, Endonezya'da ise İslam etkileriyle ulaşmış ve yerel temaları işlemiştir. Tayland'da da 15. yüzyıldan itibaren görülmeye başlanmıştır. Orta Doğu'da ise en eski Gölge Oyunu metinlerinin Mısır kökenli olduğu bilinmektedir.

Türk Gölge Oyunu olan Karagöz, Doğu Asya örneklerinden farklı olarak, toplumsal eleştiri ve mizah unsurlarını içinde barındırmıştır. Osmanlı topraklarına, Yunanistan ve Balkanlar'a kadar yayılan Karagöz, geleneksel dinsel ve dünyaötesi konuların yanı sıra günlük hayatın komik yönlerini de işlemiştir.

İslam ülkelerinde de görülen Gölge Oyunu, benzerlikler göstermesinden dolayı Java adasından geldiği düşünülmektedir. Türklere ise Javacı ve Hindistan'dan, hatta Çingeneler aracılığıyla geldiği de ileri sürülmüştür. Türkler zamanla bu sanata kendi yaratıcılıklarını katarak daha renkli ve eşsiz bir biçim kazandırmışlardır.

Son olarak, 19. yüzyılda Mısır'ı ziyaret eden gezginler, orada izledikleri Gölge Oyunu'nu Karagöz ve Hacivat olarak tanımış ve bu sanatın Mısır'a Türkler tarafından getirildiğini düşünmüşlerdir. Bu durum da Gölge Oyunu'nun farklı kültürler arasında ne kadar yaygın ve etkileşim içerisinde olduğunu göstermektedir.