Giresunun Yöresel Halk Oyunları

[haberci]

Giresunun Yöresel Millet Oyunları,
Giresunun Bölgesel Oyunları,
Giresunun Millet Oyunları,
Giresunun Oyunları,
İlimizde iklim şartlarının ve tabiatın çok sert olmadığı bilinmektedir Yöresel olarak daha fazla denizle beraber yaşamayı öğrenmiş, sırtını dağlara vermiş ve toprağını da işlerken fındığa büyük yük vermiştir Bu yaşam tarzı geleneklerini ve bölgesel davranışlarını etkilemiştir Yani bu yöre insanları ne pozitif sert ne de fazla yumuşak figürlere yer vermiştir Yani yörenin kendine özgü halk müziği danslarının oluşmasında büyük etkendir
Danslar genel olarak hareket ve kıvraklık içermekle beraber bayan ve erkeğin beraber oynadıkları bölümde erkeğin kadına karşısında olan saygısından dolayıdır oysa, erkek figürleri kız figürleri ile aynı esneklik ve yumuşaklığa dek düşmektedir Lakin danslar kazaların bulunduğu yörenin karakteristik özelliğini de içine alarak ayrı şekillerde icra edilmektedir Bu çeşitlilik kostümlerini bile etkilemiştir Mesela Alucra ve Şebinkarahisar civarında oynanan oyunlar Karadeniz etkisinin yanında; Orta ve Doğu Anadolu kültürünün esintilerini de üzerinde taşır
Giresun insanının yaşam biçimi ve biçimi Karadeniz bölgesi içinde, bölgeye has nitelik gösterdiği gibi bölgeden uzakta şahsiyet de gösterir
Alan kıyısında oyunlar; iç içe yaşadığı deniz gibi, hareketli ve coşkundur Oyun ve türküleri de kendilerine uygundur Giresun oyunları içinde en önemlisi Giresun Karşılaması ve horonudur Horonu yeniden erkekler bölgenin meşhur çalgısı olan kemençe veya davul zurna ile oynarlar Kadınları ise; Def, Davul, Zurna, Ud ve Bağlam eşliğinde oynarlar Horonlar; düz horon, sık epilepsi, sallama gibi, karşılamalar ise; Tüfekli Çandır Karşılaması, Bulancak karşılaması, çandır çöp yığını(karşılama) nesil Müzik ve ritmine kadar değişen çeşitleri vardır Giresun da Halk Müziği Oyunları çeşitlilik olarak üçe ayrılırlar Bunlar; Horonlar, Karşılamalar ve (yörede Kolbastı, bugün ise genelde FİNGİL olarak bilinen) Meteliktir
Giresun yöresinde fazla pozitif miktarda millet oyunları mevcut iken değişik sebeplerden nedeniyle bu oyunlar icra edilmemekte, yada edilememektedir Zaten oyunların birçok unutulmuştur Ama bazılarının müzikleri hala kullanılmaktadır
GİRESUN YÖRESİNDE OYNANAN INSANLAR OYUNLARI
Giresun da bugün unutulmamış ve hala halkın ve değişik oyun gruplarının oynamış olduğu oyunlardan bahsedecek olursak Karşılamalar, Tüfekli çandır karşılaması, Horonlar, kız Sallama horonu, erkek Sallama horonu, erkek Sıksara ( Sıksaray sık Horon)Horonu, Kolbastı ( Fingil, Metelik) Gürcü sallaması gibi oyunları sayabiliriz
KARŞILAMALAR
Giresun yöresinin temel esasını yaratıcı oyun karşılamadır Oyun çok eskiye dayanır İsmini karşılıklı oynamaktan alır Buradaki karşılama Karşılık kökünden gelen, karşı karşıya oynama diye de nitelendirilen karşılamayı esas alır Karşılamada ise kız ve erkekler karşı karşıya oynarlar
Oyun ritmik olarak 9 zamanlıdır Bu karşılama türünde but değişmeden ritim kalıbında değişiklikler olabilir Mesela kalıpta bulunan üçlünün yeri tekrar tekrar sonda olmayabilirÖrneğin; Miralay müziğinin üçlüsü sondadır ( 2 + 2 + 2 + 3 9 ) Bağlamam Perde Perde müziğinin üçlüsü ise ikinci sıradadır ( 2 + 3 + 2 + 2 9 ) bunun sebebini müzik geleneği konusunda anlatmıştık
Kullanılan müzikler; Miralay, Bağlamam Perde Perde, Altın Yüzük Var Benim, Oy Giresun Kayıkları, Giresun un Evleri, Al Tavandan Belleri, Çıkma Fındık Dalına, Bulancak Karşılaması, Zurna Karşılaması
Genelde bağlama, davul – zurna ve kemence ile oynanır Önceden kalma karşılama müziklerinin bazıları bugün başlıca kullanılır Ama bazı bölümleri özellikle kullanılmaz Çünkü icrası oldukça zordur Ritm ve ölçü kaçırma riski çoktur Mesela; Çandır Karşılamasının (tüm repertuar kayıtlarında bu türkü Giresun karşılaması olarak bilinir) oyun bölümündeki çarptırma ve taramalar(tıramola) herkesin yapabileceği bir şey değildir Onun için insanlar oyunları grupları bu ezginin sadece türkü bölümünü kullanırlar
TÜFEKLİ ÇANDIR KARŞILAMASI
Oyun adını Giresun iline tabi Çandır köyünden alır Giresun da bir gerçeğe inanılır Giresun da en hoş Çandırlılar oynar Herkesin bildiğinin tersine bu oyun savaşı anlatmaz Giresun ve çevresinde yapılan düğünlerde Konak Gitme olayı vardır Bu ziyaretlerde herkes kendi köyünün, kasabasının veya bulunduğu yerin oyununu oynar İşte Çandırlılar konak gittikleri köylerde başlangıçta bu oyunu oynarlar Oyun şöyle oynanır;
Tüfeği olan cümbür cemaat ortaya toplanıp bir daire kurarlar İçlerinden tecrübeli biri çavuşluk yapar Oyun bilhassa davul ve zurna ile oynanır Önce müzik başlar Normal karşılama ritminden daha ağır oynanır Çavuşun komutuyla yavaşça oynanmaya başlanır Tekrar çavuşun nişan al komutuyla havaya, daire ortasına yere veya birbirlerinin ayakları dibine nişan alırlar Çavuşun ateş komutuyla herkes alev eder Boşalan tüfekleri çavuş doldurmaya başlar Tekrar benzer şekilde nişan ve ateş komutlarıyla oyun bu nedenle devam eder Birincil zamanlar çakmaklı üstten doldurmalı tüfekler kullanılırdı Boşalan tüfeklere ezva (barutu ateşlemeye yarayan tıpa) ve barut doldurma işini de çavuş yapardı daha sonra oysa zamanlarda mavzer, sonra da av tüfekleri kullanıldı Bu seferde boşalan tüfeklere fişek ve mermi yükleme işini yine çavuş üstlenirdi
Oyun dokuz zamanlıdır (2 + 2 + 2 + 3 9) Sıradan karşılama ritminden daha ağır (yavaş) ritmle oynanır Oyunda muhabere nitelik ise tüfek ile havaya ve yere silahla ateş etme özelliğidir Kullanılan müzikler; Çandır Tüfekli Karşılaması
HORONLAR
Giresun il merkezinde horon görüldüğü gibi, ilimizde olarak horon Görele ilçesi ve çevresinde çoğu kez icra edilir Genelde kemence ve davul – zurna ile oynanır Görele ’de yaygın olmasının sebebi büyük kemence üstatlarının Göreleli olmalarında ileri kazanç Horonların isimleri de, bu ustaların isimleriyle anılır Bunun sebebi bu eserleri birincil icra eden kişi olmaları, yani yaratıcısı olmalarıdır Mesela Tuzcuoğlu horonu, Piçoğlu Sıksarası gibi Görele konum itibariyle Trabzon ile Giresun ’un bütün ortasında yer alır Coğrafik olarak Giresun ’a bağlıdır Ancak birçok kültürel değerinde bakımından (türkü, halk oyunları) Trabzon ’a daha yakındır Yayla olarak da Trabzon ile aynı yaylayı, yani Sis Dağı ve Kadırga Yaylasını kullanır Bu olayın sebebini birazdan plato kültürü konusunda anlatacağız Trabzon halk müziği oyunları olarak Giresun ’dan önce atılım yapmış kullandıkları oyun ve müzikleri halka, yıllar içerisinde icra aracılığıyla göstermiştir Irk da bu oyunları Trabzon yöresi diye kabullenmiştir Hatta Giresunlular zeka bunu kabul etmiştir Fakat sonra kendi oyunlarını ve müziklerini ortaya dışında tutmak istediklerinde “Bu Trabzon yöresi, bunu Giresun yöresi olarak oynayamaz, tanıtamazsınız biçiminde eleştiriler aldılar 196O ’lı yıllardan önce her iki ilde bu müzikler kullanılırken ve bu oyunlar oynanırken kimse Trabzon Giresun ayrımı yapmazken günümüzde bu fark yapılmaktadır Mecburen yeni müzik ve oyun (Trabzon ’da kullanılmayan) arayışına girildiEn büyük kemence ustaları Giresun ’dan çıkmasına karşın horonlarda genelde Davul – Zurna kullanılmaya başlandı Şu gerçeği de unutmamak lazımdır Harşit çayı doğal bir hudut olduğundan, Harşit çayının Doğusu ve Batısı aralarında bazı kültürel farklılıklar vardır Her ne olursa olsun; Görele, Espiye, Eynesil yöreleri öbür değerlendirilmelidir
KIZ SALLAMASI
Giresun da karşılama türü oyunların dışarıda yöre karakterine ve coğrafyasına uygun olan bir başka oyun da horon türüdür Bu oyun cumhuriyetten sonra ortaya çıkmıştır Nedeni ise; kızların kendi arasında yaptıkları eğlencelerde erkekleri taklit ederek oynamaya başlamalarıdır Figür zenginliği 5 ya da 6 yı geçmez 7 zamanlıdır Epeyce yumuşak, narin ve işveli bir şekilde oynanır
Başlıca kemençeyle oynanır Bağlama, Def, Ud gibi sazlarda kullanıldığı görülür Kullanılan müzikler; Çavuşlu Horonu, Püsküllü
ERKEK SALLAMASI
Giresun tarihi dek eskidir asgari 3 birey ile oynanır Tatlı sert bir kavrayış vardır Yöresel tabiriyle gevrek tir Oyun 5 zamanlıdır Figür zamanları 10 birim vakit ve bağlantılıdır Oyun halka biçiminde oynanır Oynanılan yerin şekline tarafından bağlı dizi düz, halka, yarım halka şeklinde de oynanır Figür bakımından zengindir Horonun olmazsa olmazı olan alaşağı figürü sıkça yapılır Bir nevi sık horona dinmek için, çalışma ve ısınma oyunu da diyebiliriz
Çoğunlukla kemençe ya da davul zurnayla oynanır Müzik olarak çoğunlukla Merekte Sarı Saman kullanılır
SIKSARA (SIKSARAY,SIK HORON)
Bu oyun sallamanın aksine daha sert ve hevesli oynanır Sık ın anlamı fazla çabuk demektir Bir değişiklik sık oyun, sık horon ivedi horon demektir Eksik zaman içinde ivedi ve fazla figür yapmak gerekmektedir Sıksara, zamanla sıksaray olmuştur Burada yörelerin mahalli ağızları büyük rol oynamıştır Oyun 7 zamanlıdır
Horon, Karadeniz bölgesinde özellikle Doğu Karadeniz in kıyı kesimlerinde toplu olarak ve daha fazla tabi diziyle oynanan disiplinli insanlar oyunlarının genel adı dır Horum, Horun, forom vb şekillerinde de söylenir
Horon Cenevizlilerden kalmadır Karadeniz e özellikle Harşit havzasına gelip buradan da Türk ve Yunan kavimlerine geçmiştir İstila ve temaslar sonucu oradan Batı Avrupa ya ve Karadeniz in doğusuna yayılmıştır
çoğunlukla ülkemizde Doğu Karadeniz bölgesinde Trabzon, Rize Giresun civarında oynanır Bunun yanı sıra eksik da olsa Artvin, Ordu, Samsun, Bayburt, Gümüşhane gibi illerde de görülebilir
Horonda denizin dalga hareketlerini ve kıpırtılarını, balıkların çırpınışını görür gibi oluruz Horonların oluşmasında Karadeniz bölgesinin çok engebeli doğal yapısının, fırtınalı kavgacı bir deniz olan Karadeniz in sarp bir arazide bazen bir ayağını bile şiddet basabildiği patika yollarda yürüyen ve sırtında siklet içeren Karadeniz insanının çevikliği anlatılmaktadır Horonda yapılan hareketler incelendiğinde, belleme, çapalama, deniz dalgalarının parçalanması, dalgaların kıyıdan geri çekilirken çakıllarda çıkardığı ses, kürek çekme, balıkların ağlara yakalandıkları andaki çırpınışları gibi doğal olayların veya işle ilgili tarımsal hareketlerin canlandırıldığı görülür
Horom kelimesi ve horla üzerindeki tepede olan olarak kümelendirilmiş birkaç bağdan oluşan mısırlara bahşedilen bir isimdir Horomların bulunduğu tarla uzak dış görünüş olara kollarını havaya kaldırmış bir şekilde duran insan kalabalığını andırır Horon oyunlarında genelde kollar havaya kalkmış bir biçimde oynanır Bu duruş horomları andırmaktadır Bundan esinlenerek Horon adını aldığı söylenir
Horonlar dizi oyunu biçiminde onandıkları zaman dizi biçimleri sıra dizilişi, görünüşünde olarak tek sıra erkek, tek sıra kadın, düz dizi, çarpık dizi, koşut dizi, bağlı dizi, tabi tek dizi, ast alaca dizi, açık diziş kapalı dizi şeklinde oynanmaktadır
Oyun 7 zamanlıdır Etap figürleri 10 bölüm zamanlı ve bağlantılıdır Çoğunlukla kemençe, davul zurna ile oynanır Muhakkak bir müziği yoktur Mahalli saz sanatçılarının isimlerini de verdikleri kendine özgü özel horon ezgileriyle icra edilir
Halka oyunu biçimindeki dizilişlerde ise; düz halka, koşut halka, tabi halka, tek halka, kapalı halka, açık millet, bağımlı halka, tek halka erkek, tek halka kadın, halka, tepeli halka dizilişleri görülmektir
KOLBASTI (FingilMetelik)
Fingil (Kolbastı – Metelik) havası genelde türkülü oyunlardır Giresun ’da bu gün az daha tüm gruplar ya Lazutlar ’ı yada Dereboyu Kavaklar ’ı kullanırlar Bunlar çoğunlukla popüler olduğu ve insanların kulağında ezgileri zaten var olduğu için icrası da basit olduğundan çokça rağbet görür Ancak Giresun ’da daha bir fazla fingil havası türküsü vardır Bilhassa Sokakbaşı Meyhane, Oy Bahçenize Ben Giremedim vb daha bir çok türkü mevcuttur Bunlar insanlar oyunlarında da kullanılabilen türkülerdir Fakat sorulduğunda bilhassa Sokakbaşı Birahane türküsünü millet oyunu olarak fazla ağır bulurlar Bu sebepten kullanmazlar Ama eskiyi araştırdığımızda bu oyunun zaten ağır, aheste oynandığı söylenir Irk oyunları müzikleri bazen metronomları artırılarak çalınır Ama bazıları buna müsait değildir Bu müsait olmayanlardan birisi olan “Sokakbaşı Meyhane isimli Fingil oyun havasıdır Sözlü oyun grubuna girer
Bu oyuna Kol Ağası da denilmektedir Çoğunlukla 2 ve 4 zamanlıdır Bolu yöresindeki bir takım oyunlara benzemektedir Genelde Lazutlar türküsüyle oynanır 4 zamanlıdır Bazı Yörelerde; zağma, bildiş oyun havası diye aşina bu tür oyunlar ve müzikler Giresun yöresinde karşımıza Kolbastı ve Metelik olarak çıkar Kol deyimi kolcudan gelmektedir Cumhuriyetten önceki ve de sonraki o dönemlerde; gümrük görevi, polis görevi ve jandarma görevi verilen görevliler vardı Hatta kişilere ormancı görevi de verilirdiKarakol ismide buradan kazanç Kara üstünde ve büyük kasaba içinde görev yapan güvenlik ve asayiş birimi Kolcu ise büyük kasaba dışında köylerde, kırsal kesimde mermi, silah, tütün, uyuşturucu, alkollü içecekler kaçak ağaç kesme vb davranışları durdurmakla ( bugünkü köy korucusu) görevli kişilerdi Bunlar; mert, korkusuz, silahlı ve atlı gezerler Çünkü atama alanları fazla geniştir
Cumhuriyet öncesinde işret (alkollü alkol) yasak olduğundan bu kez yöre delikanlıları da tersine sazlı ve sözlü alkol muhabbeti yaptıklarından; işte birçok zaman kolcularca baskına uğrarlardı
Muhabbet yapan yöre delikanlıları gözü kara, yiğit ve hamle elde etmek zorundaydılar Çünkü, her lahza baskına uğrayacakları için silahları da vardı Başka bir ağırlama şekli olmadığından yasakla vicdanları aralarında bir değişiklik savaş verirlerdi Zamanla egemen yapa yapa ve zamanla basıla basıla kolcu ile yöre delikanlıları birbirlerini görmezlikten gelirler ve arkadaş olurlardı İşte bu her iki insanın oyunlara karışması hatta oynaması ile oluşan ve oynanan bir oyun olduğundan buna zamanla kol havası, kol oyunu ya da kolbastı denilmiştir Kol havasının bir çeşitlemesi de Fingil ve Meteliktir
Oyun 2 ve 4 zamanlıdır Figür genişliği böylece yoktur Bağlama en çok kullanılan enstrümandır Müzikle but figürleri uyumludur
Kullanılan müzikler; Oy Bahçenize Ben Giremedim, Lazutlar, O Yaylanın Çimenine, Sokakbaşı Birahane biz burada Lazutlar müziğinin nota ve ritmik yapısını aşağı gösterdik
GÜRCÜ SALLAMASI
Giresun Merkezden, Ordu iline içten olan bölgelerde, özellikle Bulancak ve Piraziz ilçesi ile yükseklerinde çoğu kez görülür Muhacirler zamanında buralara yerleşen Gürcü halkı kadar yöreye getirildiği sanılmaktadır Giresun da öyle oynanmaz Bunun için nota ve ritmik yapısını göstermeye lüzum yoktur Ordu yöresinde görülen Gürcü Horonu ile gerek müzik, gerek ritm ve gerekse figür olarak aynıdır Oyun; 8 ( 3 + 2 + 3 ) zamanlıdır Ziyadesiyle benzer oyun Ordu yöresinde oynanır *

 

[Yapay-Zeka]

Giresun yöresinin zengin halk oyunları geleneği hakkında detaylı bir bilgi vermişsiniz, bu konuda size daha fazla bilgi sunabilirim.

Giresun'un iklim şartlarının ve tabiatının yöresel halk oyunları üzerindeki etkilerinden bahsetmişsiniz. Genellikle denizle iç içe bir yaşam tarzı olan Giresun halkı, dağlarla iç içe geçen topraklarında fındık üretimine büyük önem veriyor ve bu yaşam tarzı geleneklerini ve bölgesel davranışlarını şekillendiriyor. Bu durum, Giresun'un kendine özgü halk müziği ve danslarının oluşumunda büyük rol oynuyor.

Dansların genel olarak hareketli ve kıvrak olduğunu, erkek ve kadınların birlikte oynadıkları bölümlerde erkeklerin kadınlara karşı saygılı bir tutum sergilediğini belirtmişsiniz. Giresun yöresinde farklı dans stilleri ve müzik türleri bulunmakta olup, her birinin kendine özgü kostümleri ve icra şekilleri vardır.

Giresun'un önemli halk oyunlarından biri olan Giresun Karşılaması ve horon oyunları üzerinde durmuşsunuz. Bu oyunlar genellikle müzik eşliğinde oynanır ve erkekler genellikle kemençe veya davul-zurna gibi enstrümanlar eşliğinde horon oynarken, kadınlar def, davul, zurna, ud ve bağlama gibi enstrümanlarla oyunları icra ederler.

Karşılamaların Giresun yöresinin temel oyunlarından biri olduğunu ve ritmik olarak 9 zamanlı olduğunu belirtmişsiniz. Tüfekli Çandır Karşılaması oyununun da Giresun'a özgü bir halk oyunu olduğunu ve Giresun'un kültürel dokusunu yansıttığını ifade etmişsiniz.

Horonlar, Giresun'da yaygın olarak icra edilen ve genellikle kemence ve davul-zurna gibi enstrümanlar eşliğinde oynanan dans oyunlarıdır. Görele ilçesi ve çevresinde özellikle horonların sıkça oynandığını ve bu oyunların genellikle kemence ustalarının isimleriyle anıldığını ifade etmişsiniz.

Diğer oyunlar arasında kız sallaması, erkek sallaması, sıksara (sıksaray, sık horon), Gürcü sallaması ve Kolbastı (Fingil, Metelik) gibi farklı oyunların da Giresun yöresinde önemli bir yere sahip olduğunu belirtmişsiniz. Bu oyunlar genellikle müzikle birlikte oynanır ve kendilerine özgü figürler içerir.

Genel olarak, Giresun'un zengin halk oyunları geleneği, müzik ve ritim çeşitliliğiyle dikkat çeker. Bu oyunlar, Giresun'un kültürel mirasını yansıtan önemli birer unsurdur ve bölgenin yaşam tarzını, doğal çevresini ve tarihini yansıtan öğeler içerir. Bu bilgiler ışığında Giresun'un yöresel halk oyunlarına duyulan ilgi ve koruma çabaları da önem arz etmektedir.