Fosfor Elementi Hakkında Bilgi

[theking]

Fosfor Elementi Hakkında Bilgi
Fosfor Elementi
Fosfor insan vücudunda kalsiyumdan sonra en fazla bulunan kimyasal elementtir. Simgesi P' ve atom numarası 15 dir.

Bütün organizmalar için fosfor birleşimleri (fosfordiester bağları) DNA yapıları için büyük önem taşır. Bunun dışında insan vücudu fosfora kemik ve diş oluşumu, hücre büyümesi ve onarımı, enerji üretimi, kalp kasının kasılması, sinir ve kas hareketleri, böbrek işlevleri açısından ihtiyaç duyar. Fosfor ayrıca vitaminlerin kullanımı ile besinlerin enerjiye dönüştürülmesinde yardımcı olarak vücuda yarar sağlar. Fosfat (fosforun %85 kadarı kemikte fosfat formunda depolanır) hücre içi sıvıların ana anyonudur. Fosfatlar dönüştürülebilir olmalarından ötürü, birçok koenzim sisteminin ve metabolizma fonksiyonlarının işlemesi için gerekli bileşiklerle birleşme yeteneğine sahiptir. Fosfatların birçok önemli reaksiyonları özellikle ATP, ADP ve fosfokreatinin işlevleri ile ilişkilidir.



Fosfor Allotropları
Doğada fosfor üç farklı formda bulunur. Bu değişik biçimlerine allotrop denir. Bunlar beyaz fosfor, kırmızı fosfor ve siyah fosfordur.

Beyaz fosfor doğada en yaygın olan fosfor allotropudur. Kristal yapılıdır ve 44.25°C'de erir. En önemli özellikleri, karanlıkta ışıldaması ve çok zehirli olmasıdır. Havayla temas ettiği halde tutuşur ve beyaz dumanlar çıkararak yanar. Bu yüzden su dolu şişe içinde tutulur. Beyaz fosfor, böcek ve fare zehiri, sis ve yangın bombaları için kullanılır.

Kırmızı fosfor güneş ışığı ve ısı etkisiyle beyaz fosfordan oluşur. Beyaz fosforun aksine kolayca tutuşmaz, ışıldamaz ve zehirli değildir. Erime sıcaklığı ise çok daha yüksektir. Kırmızı fosfor kibrit yapımında kullanılır.

Siyah fosfor, beyaz fosforun havasız ortamda ve basınç altında ısıtılmasıyla elde edilir. Siyah fosfor yarı iletkenlerin yapımı için gerekir.
Fosfor Kaynakları

Doğada fosfor fosfat mineralleri olarak bulunur. Tipik fosfor mineraller Ca5(PO4)3(F,Cl,OH) gibi apatit şeklinde bulunur. Fosfor, bu fosfat minerallerin kum ve kömürle ısıtılmasından oluşur. Rengi puslu beyaz, kırmızı, siyah renkte bulunabilir.
Fosfor İzotopları

31P, fosforun doğada bulunabilinen tek izotopudur. Bunun yanında başka radyoaktif fosfor izotoplarıda üretilmiştir. 25,3 günle en uzun yarılanma süresi olan radyoaktif fosfor izotopu 33P'dir.
Vücuttaki Fosfor
Fosfatlar, pirofosfatlar ve ATP fosfor kaynağıdır. Özellikle sütlü besinlerde bulunur. Diyetle alınan fosfatların serbest formu ince bağırsaklardan emilir. Vücutta kemiklerde % 90 kalsiyum trifosfat, kalsiyum fosfat (Ca3(PO4)2) ve hidroksi apatit kristalleri halinde, plazmada ise 0,03-0,04 mg anorganik formda bulunur. İdrarla inorganik fosfat halinde atılır. Serum düzeyi parathormon ile sağlanır. Günlük fosfor ihtiyacı 2 g'dır.

Biyolojik Fonksiyonları

1. Hücre duvarı yapısının devamlılığının sağlanmasında fosfolipidlerin yapısında bulunur.
2. Enerji metabolizmasında ATP, GTP, ADP'nin yapısında bulunur.
3. Oksijen taşınımı ve H+ tamponlanmasında etkilidir.
4. Proteinlerin yapısına girerek faaliyetlerini kontrol eder. Enzimlerin yapısına katılır onları aktive veya inhibe eder.
5. DNA ve RNA'nın yapısına girer.
6. Hücre içi sıvısında en bol bulunan anyondur.

* Hiperfosforemi (1,5 mmol/L üzeri plazma düzeyleri);

1. Böbrek yetmezliği
2. Diabet, hipoparatiroid
3. Çeşitli hastalıklar, vitamin D zehirlenmesi sırasında görülür.

* Hipofosforemi (0,8 mmol/L'nin altında);

1. Hiperparatiroid

2. Osteomalazi (D vitamini eksikliği)
3. Glukoz veya fruktoz perfuzyonu
4. Vitamine dirençli osteomalazi durumlarında görülür.

* Hipofosfatemi;

1. Emilimin azalması

1. Diyette eksiklik
2. Oral fosfat bağlayıcılar
3. Malabsorpsiyon

2. Hücreye alımının artması

1. Alkaloz
2. Diabetik ketoasidoz
3. Aşırı açlık çeken hastanın yeniden beslenmesi

3. Atılımın artması

1. Dializ
2. Böbrek testesteron bozuklukları durumlarında görülür.
Atom numarası 15
Element serisi Ametaller
Grup, periyot, blok 15, 3, p
Görünüş puslu beyaz/ kırmızı/
siyah/ renksiz

Atom ağırlığı 30.973761 (2) g/mol
Elektron dizilimi 3s2 3p3
Enerji seviyesi başına
Elektronlar 2, 8, 5

Maddenin hali katı
Yoğunluk (beyaz) 1.823 g/cm³
Sıvı haldeki yoğunluğu g/cm³
Ergime noktası (beyaz) 317.3 °K
44.2 °C
111.6 °F
Kaynama noktası 550 °K
277 °C
531 °F
Ergime ısısı (beyaz) 0.66 kJ/mol
Buharlaşma ısısı 12.4 kJ/mol
Isı kapasitesi 23.824 (25 °C) J/(mol·K)

Kristal yapısı Monoclinic
Yükseltgenme seviyeleri

Elektronegatifliği 2,19 Pauling ölçeği
İyonlaşma enerjisi 1011.8 kJ/mol
Atom yarıçapı 100 pm
Atom yarıçapı (hes.) 98 pm
Kovalent yarıçapı pm
Van der Waals yarıçapı pm

Elektrik direnci nΩ·m (20°C'de)
Isıl iletkenlik 0.00236 W/(m·K)
Isıl genleşme ? µm/(m·K) (25°C'de)
Ses hızı m/s ('de)
Mohs sertliği ---
Vickers sertliği --- MPa
Brinell sertliği --- MPa


vikipedi