Ergenlerde Sosyal Fobi

[SoruCevap]

Ergenlik periyodu, bir bireyin çocukluk yaşantısından yetişkinlik yaşantısına geçerken bu sürece hazırlanması için var olan gelişimsel bir periyottur. Epey dinamik ve karmaşık bir yapıya sahip olan ergenlik periyodunda hormonel dengesizliklerle birlikte kimlik karmaşası, fikirlerde değişiklikler, vücuda yabancılaşma ve yeni beden yapısını benimseme süreci üzere birçok değişikliğin olduğu bir hayat periyodudur.

Bu periyotta ortaya çıkan meselelerden biri toplumsal fobidir. Çocukluk periyodunda de gözlemlesek dahi bu teşhisin konulması genelde ergenlik devrinde olur. Toplumsal fobi, kişinin bulundu ortama yabancılaşması, kendini geri çekmesi, konuşurken kızarma terleme üzere fizikî belirtiler gösteren bir dert cinsidir. Kişi var olduğu yabancı ortamda kendini söz etmekte zorlanır, etrafındaki herkesin ona baktığını ve ona güldüğünü düşünerek önemli tasa duyar. Konuşurken göz göze gelmekten kaçınma, diğerleriyle yemek yemekten kaçınma, yabancı birisiyle telefonla dahi konuşmaktan kaçınma, utanma, alışveriş yaparken dahi vazifeli bireylerle konuşmaktan kaçınma üzere davranışlar gözlemlenmektedir. Ses tonların rahatsız edici ya da komik olduğu kanısı ile ergenler toplum içinde yahut yabancılarla konuşmaktan rahatsız olurlar. Bu sebeple genelde sessiz ve uzak kalmayı tercih ederler.

Olumsuz birçok tarafıyla birlikte toplumsal fobi, ergenin okul hayatını da olumsuz tarafta etkilemektedir. Sesinin ya da elinin titreyeceği dehşetiyle tahtaya çıkmaktan çekinir ya da öğretmen ona kelam verirse yanlış cevaplamaktan korkar. Herkesin onunla bunun için alay edeceğini düşünerek kendisini elinden geldiğince görünmez kılmaya çalışır sınıfta. Bu da derslerine odaklanamamasına ve kelamlı imtihanlarda yeteri bilgisinin olmasına karşın tasası yüzünden başarısız olmasına sebebiyet vermektedir.

Toplumsal fobisi olan ergenler arkadaşlık kurma ve sürdürme işinde de epeyce sıkıntı bir durumdadırlar. Arkadaş görüşmeleri ve toplantılarına gülünç duruma düşecekleri korkusu ile gitmek istemezler. Bunun soncu olarak da genelde arkadaşlık kuramaz ve kendilerini yalnızlığa itmiş olurlar. Bireylerin onu eleştirmesinden ya da latife yapmasından epeyce rahatsızlık duyarlar. Arkadaşlarının onu zati sevmediği, daima onunla dalga geçecekleri, gülünç ve kıymetsiz bir insan oldukları niyetleriyle kendi özgüvenlerini önemli biçimde zedelerler.

Ergenlik periyodunda görülen toplumsal fobinin birçok nedeni olabilmektedir. Yapılan çalışmalarda genetik faktörlerin bunda %30 rol oynadığını göstermiştir. Bunun yanında yetiştirilme hali, ebeveyn tavrı ve kişilik yapısı, toplumsal etraf, kişilik özellikleri üzere faktörlerinde bunda rol oynadığı gözlemlenmiştir. Erken gelişim devrinde ebeveyn tavırları toplumsal fobinin görülme mümkünlüğünü önemli halde etkilemektedir. Anne babanın çocuğa itimat duymaması, onu daima eleştirip cezalandırması, olumlu özelliklerinden çok olumsuz taraflarına odaklanması, ona kızıp birçok vakit şiddet uygulaması, onunla kâfi irtibata girmemesi, onunla inançlı bağ kurmaması, onunla alay etmesi, fazla baskıcı ve kıyaslayıcı olması çocukta toplumsal fobiyi besleyen kaynaklar haline gelir. Bunun haricinde ebeveynin fazla toplum içine karışmayı sevmemesi insanlara aralıklı davranması, çok fazla telaşlı ve utangaç davranışlar sergilemesi de çocuğa hem rol model olmakta hem de bu kişilik özellikleri genetik olarak geçmiş olabilmektedir. Bazen de tam zıddı özelliklere sahip olan bireylerin çocuklarında yetersizlik hissiyle birlikte toplumsal fobiyi görebilmekteyiz.

Pekala toplumsal fobinin önüne geçmek için ebeveyn tavırları nasıl olmalıdır?

Çocuklarını toplumsal ortamlarda daima teşvik ederek kendilerine olan inançlarını destekleyebilirler

Onların olumsuz taraflarından fazla olumlu taraflarını görüp destekleyebilirler

Kendilerini tabir etmelerine müsaade verip onların da birer birey olduğunu unutmamalıdırlar

Kendileri de toplumsal ortamlara girerek çocuklarına rol model olmalıdırlar

Toplumsal bağlarını destekleyerek arkadaş edinmelerinde yardımcı olabilirler

Kendilerini inançta hissetmelerine yardımcı olmalıdırlar

Diğerlerinin yanında onun utanabileceği kişilik özellikleri ya da davranış ve anılarını lisana getirmemelidirler

Daima eleştirmemelidirler ve onun olduğunda daha yeterli olması için baskı kurmamalıdırlar

Onu öbürleri ile kıyaslamamalıdırlar

Yaptığı küçük toplumsal adımları dahi desteklemelidirler

Onun yaptığı yanlışları yüzüne vurarak ya da sert ve katı reaksiyon vermekten çekinmelidirler
Üzere birçok davranış ve niyet düzenlemesiyle ebeveynler çocuklarının toplumsal gelişimlerini destekleyerek toplumsal fobilerinin oluşmamasına yardımcı olabilirler.

Toplumsal fobi fark edildiği üzere bireylerin kendisi ya da ebeveynleri bir takviye için başvurmaları yetişkinlik periyodunda zorluk çekmemesi ve yaşadığı probleminin farklı hallere dönüşmesinin engellenmesini engelleyebilir. Erken teşhis ve tedavi ile ergen bu sıkıntısını sağlıklı bir halde çözümleyerek ergenliğin geri kalan sürecinde yahut yetişkinlik hayatında daha sağlıklı ve sorunlarıyla daha âlâ baş edebilen bir birey olur. Toplumsal fobi tedavisinde bilhassa Bilişsel Davranışçı Terapi epeyce sık kullanılmaktadır. Şayet sizde kendinizde yahut etrafınızdaki bireylerde toplumsal fobi olabileceğini düşünmekteyseniz bir uzmana başvurabilirsiniz.