Dünyayı Şekillendiren İç Kuvvetler Nelerdir?
Dünyayı Şekillendiren İç Kuvvetler
İÇ KUVVETLER
Enerjisini yerin derinliklerinden alan kuvvetlere İç Kuvvetler adı verilir. Bunlar yeryüzünde yapıcı etkiye sahip olan kuvvetlerdir. Aslında düşündüğümüz zaman bir deprem iç kuvvettir. O halde nasıl yapıcı bir etkisi vardır denebilir. Ama şunu unutmamak lazım eğer iç kuvvetler olmasaydı dış kuvvetlerin aşındıracağı bir malzeme olmayacaktı. Bundan dolayı iç kuvvetler yapıcıdır. Bu açıklamalardan sonra iç kuvvetleri sırayla görelim.
Orojenez
Epirojenez
Volkanizma
Depremler
1.OROJENEZ (DAĞ OLUŞUM HAREKETLERİ)
Yeryüzünde yapıcı etkiye sahip olan iç kuvvetlerin ilkidir. Epirojenezde bazı noktalara dikkat edilirse çok fazla hataya düşmek imkansız gibidir. Bu öğrenilmesi gerekilenler ise Orojenezin yapı taşlarını oluşturmaktadır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz.
a)Birikme alanına etraftan taşınan malzemeler getirilerek yığılır. Bu birikimlerde bizim için önemli olan malzemenin biriktiği yerdir. Yani biriken malzemenin yeri sert mi yoksa yumuşak mı?
Ve geldik can alıcı noktaya: EĞER YAPI GENÇ İSE YANİ TABAKALAR TAM OTURMAMIŞSA: bu yapıya sahip olan bölgeye yanlardan basınç uygulandığı zaman yapı kıvrılır. Bu kıvrılmanın neticesinde yüksek yerlere Antiklinal çukur yerler ise Senklinal adı verilir. Bu şekilde oluşan yapılara sıradağ adı verilir. Bunlara Türkiye’deki en güzel örnek Toros ve Kuzey Anadolu dağlarıdır.
b)Birikim alanı eğer TAM OTURMUŞ YANİ ESKİ KÜTLE İSE yanlardan basınç uygulandığı zaman yapı kuvvet karşısında dirençli olduğu için kırılır. Bu kırılma sonucunda yüksek olan yerlere Horst, çukur yerlere ise Grabene adı verilir. Buna Türkiye’deki en güzel örnek olarak Ege bölgesinde yer alan Aydın, Yunt, Boz, Menteşe dağları Horsta, Büyük ve Küçük Menderes Gediz, Bakırçay ise Grabene örnek olarak gösterilebilir. Dünyanın en büyük çöküntü hendeği Afrika’nın Mozambik’in Bier şehrinden başlayıp, Hatayda Amik ovasından geçip Kahramanmaraş'a kadar uzanan 5000km uzunluğa sahiptir.
2. EPİROJENEZ (KITA OLUŞUM HAREKETLERİ)
Bu alayın olabilmesi yer kabuğunun üzerinde bir denge vardır. Bu dengeye İzostatik denge adı verilir. Bu dengenin iklim değişmelerine, yeni dağ oluşumlarına, aşınmaya ve birikmeye bağlı olarak değişmesinden dolayı Epirojenez meydana gelir.
a)Yapının üzerinde bulunan yük azaldığı zaman yapı doğal olarak bir yükselme eğilimine girer. Bunun sonucunda denize göre kara yükselmiş olur. Yani burada bir kara ilerlemesi görülür. Buna Regrasyon adı verilir. Buna şöyle bir örnek verebiliriz. Türkiye’nin üzerindeki dağları ortadan kaldırırsak dağların Türkiye üzerindeki yükünün azalmasından dolayı Türkiye toplu bir yükselmeyle karşı karşıya kalır. Bundan dolayı deniz gerileyerek karanın yükselmesi ortaya çıkar.
b)Yapının üzerindeki yükün artmasından dolayı yapı yere biraz daha batmaya başlar. Bundan dolayı eskide karaların olduğu yerlerde denizler bulunmaya başlar. Bundan dolayı denizin ilerlemesi karanın gerilemesi olan Tregrasyon olayı meydana gelir.
Bunlara en güzel örnek İskandinavya ve Kanada da buzların erimesinden dolayı 100 yılda 50 cm lik yükselme, Çukurova, Ergene, Karadeniz ve Akdeniz’de taşınan malzemenin birikerek ağırlık yapmasından dolayı çökmeler görülmektedir.
Dünyayı Şekillendiren İç Kuvvetler
İÇ KUVVETLER
Enerjisini yerin derinliklerinden alan kuvvetlere İç Kuvvetler adı verilir. Bunlar yeryüzünde yapıcı etkiye sahip olan kuvvetlerdir. Aslında düşündüğümüz zaman bir deprem iç kuvvettir. O halde nasıl yapıcı bir etkisi vardır denebilir. Ama şunu unutmamak lazım eğer iç kuvvetler olmasaydı dış kuvvetlerin aşındıracağı bir malzeme olmayacaktı. Bundan dolayı iç kuvvetler yapıcıdır. Bu açıklamalardan sonra iç kuvvetleri sırayla görelim.
Orojenez
Epirojenez
Volkanizma
Depremler
1.OROJENEZ (DAĞ OLUŞUM HAREKETLERİ)
Yeryüzünde yapıcı etkiye sahip olan iç kuvvetlerin ilkidir. Epirojenezde bazı noktalara dikkat edilirse çok fazla hataya düşmek imkansız gibidir. Bu öğrenilmesi gerekilenler ise Orojenezin yapı taşlarını oluşturmaktadır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz.
a)Birikme alanına etraftan taşınan malzemeler getirilerek yığılır. Bu birikimlerde bizim için önemli olan malzemenin biriktiği yerdir. Yani biriken malzemenin yeri sert mi yoksa yumuşak mı?
Ve geldik can alıcı noktaya: EĞER YAPI GENÇ İSE YANİ TABAKALAR TAM OTURMAMIŞSA: bu yapıya sahip olan bölgeye yanlardan basınç uygulandığı zaman yapı kıvrılır. Bu kıvrılmanın neticesinde yüksek yerlere Antiklinal çukur yerler ise Senklinal adı verilir. Bu şekilde oluşan yapılara sıradağ adı verilir. Bunlara Türkiye’deki en güzel örnek Toros ve Kuzey Anadolu dağlarıdır.
b)Birikim alanı eğer TAM OTURMUŞ YANİ ESKİ KÜTLE İSE yanlardan basınç uygulandığı zaman yapı kuvvet karşısında dirençli olduğu için kırılır. Bu kırılma sonucunda yüksek olan yerlere Horst, çukur yerlere ise Grabene adı verilir. Buna Türkiye’deki en güzel örnek olarak Ege bölgesinde yer alan Aydın, Yunt, Boz, Menteşe dağları Horsta, Büyük ve Küçük Menderes Gediz, Bakırçay ise Grabene örnek olarak gösterilebilir. Dünyanın en büyük çöküntü hendeği Afrika’nın Mozambik’in Bier şehrinden başlayıp, Hatayda Amik ovasından geçip Kahramanmaraş'a kadar uzanan 5000km uzunluğa sahiptir.
2. EPİROJENEZ (KITA OLUŞUM HAREKETLERİ)
Bu alayın olabilmesi yer kabuğunun üzerinde bir denge vardır. Bu dengeye İzostatik denge adı verilir. Bu dengenin iklim değişmelerine, yeni dağ oluşumlarına, aşınmaya ve birikmeye bağlı olarak değişmesinden dolayı Epirojenez meydana gelir.
a)Yapının üzerinde bulunan yük azaldığı zaman yapı doğal olarak bir yükselme eğilimine girer. Bunun sonucunda denize göre kara yükselmiş olur. Yani burada bir kara ilerlemesi görülür. Buna Regrasyon adı verilir. Buna şöyle bir örnek verebiliriz. Türkiye’nin üzerindeki dağları ortadan kaldırırsak dağların Türkiye üzerindeki yükünün azalmasından dolayı Türkiye toplu bir yükselmeyle karşı karşıya kalır. Bundan dolayı deniz gerileyerek karanın yükselmesi ortaya çıkar.
b)Yapının üzerindeki yükün artmasından dolayı yapı yere biraz daha batmaya başlar. Bundan dolayı eskide karaların olduğu yerlerde denizler bulunmaya başlar. Bundan dolayı denizin ilerlemesi karanın gerilemesi olan Tregrasyon olayı meydana gelir.
Bunlara en güzel örnek İskandinavya ve Kanada da buzların erimesinden dolayı 100 yılda 50 cm lik yükselme, Çukurova, Ergene, Karadeniz ve Akdeniz’de taşınan malzemenin birikerek ağırlık yapmasından dolayı çökmeler görülmektedir.