Dilek ve haber kipi nedir, örnekler verir misiniz?

[zeberus]

Dilek ve haber kipi nedir, örnek verir misiniz?

Haber Kipleri :

İş, oluş ve hareketleri bir zamana bağlayarak bildiren kipler haber kipleridir.

- Di' li (belirli , görülen) geçiş zaman : Bu kip, eylem tabanlarına -di eki getirilerek yapılır. İşin, oluşun, sözden önce greçekleştiğini ve kesin olduğunu bildirir.

Kitabını al-dı-m
Tatile git-tik

- Miş' li ( belirsiz) geçmiş zaman : Bu kip eylem tabanlarına -miş eki getirilerek yapılır. Eylemin geçmişte olduğunu bildirir. Ancak, eylemi anlatan kişi eylemi görmemiş; duymuş ya da sonradan farketmiştir. Olanın kesinliğinden emin değildir.

Koltukta uyu-muş-sun
Aydın, balık tut-muş

- Şimdiki zaman : Eylem tabanlarına -(i)yor eki getirilerek yapılır. İşle anlatış birliktedir.

Dersine çalışı-yor
Beni görmü-yor

- Gelecek zaman : Eylem tabanlarına -ecek (-acak) eki getirilerek yapılır. Eylemin, sözden sonra yapılacağını anlatır.

Bir ay sonra Antalya' ya gideceğiz

- Geniş zaman : Eylem tabanlarına -(i)r eki getirilerek oluşturulur. Eylemin her zaman yapılabileceğini anlatır.

Her gece kitap okur.
Babam beni bekler.

-----------------------------------------

Dilek Kipleri :

-İstek bildiren kiplerdir.
-Bir zaman kavramı taşımazlar.

4 çeşidir vardır:

1- İstek kipi : Eylem tabanına -e (-a) getirilerek yapılır. İşin, hareketin olması isteğini belirtir.

2- Dilek Şart kipi : Eylem tabanına -se (-sa) eki getirilerek yapılır. Hem dilek hem de şart bildirir.

3- Gereklilik kipi : Eylem tabanına - meli (-malı) eki getirilerek yapılır. Eylemin mutlaka olması, yapılması gerektiğini anlatır.

4- Emir (buyrum) kipi : Kip eki yoktur. Emir anlamıyla eylemleri bildirir.