Dijital Dünyanın Yan Etkileri: Sanal Oyun Bağımlılığı

[SoruCevap]

Teknolojinin süratle hayatımızı sardığı bu periyotlarda dijital medyadan uzak durmak neredeyse imkânsız bir hale dönüşüyor. Büyükten küçüğe toplumun her kısmında akıllı telefon kullanımını görüyoruz. Konutta, işte, sokakta her yerde teknolojinin bu nimetiyle iç içeyiz. Dünyanın bir ucundan öbür bir ucuna bağlanmamızı sağlayan internet ağı ile hayatımız daha da kolaylaşıyor. Lakin bu kolaylıkların yan tesirleri de hayatımıza girmeye başlıyor. Bunlardan en belirgini sanal oyun bağımlılığı. Oyun oynamak, çocukluğumuzda birçok gerçek olayı taklit ederek ve mış üzere yaparak, hayatı öğrenmemizin eğlenceli bir yoluydu ve bu aktivite insanlık tarihi boyunca vardı. Gelişen dünyayla birlikte oyunlarda değişip gelişmeye başladı. Sanal dünyanın etkinleşmesi ile birlikte 1970’lerden beri var olan görüntü oyunları, daha çarpıcı bir hal almaya başladı. Daha canlı ve çeşitliliklerle bireyleri kendine çekmeyi başardı. Bu oyunlar sırf küçük yaş bireyleri değil her yaştan bireyi içine alabilecek çeşitlilikte. Lakin dijital oyunlar bilhassa genç kuşağı daha çok tehdit eden bir bağımlılık haline gelmiş durumda.

Oyun bağımlılığı, şimdi ruh sıhhati uzmanlarının teşhis koymada baz aldığı DSM-5 teşhis kitabında yer almasa da, DSM-5’ in üçüncü ekinde kumar bağımlılığı ile bezer bir halde tanımlanıyor. Dünya Sıhhat Örgütünün tıbbi referans kitabı olan Milletlerarası Hastalık Sınıflandırması’nda “bilgisayar oyun bağımlılığı” olarak geçiyor. Oyun bağımlılığı bireyi gündelik hayatından kopararak, kolay öz bakım gereklerinden bile kısarak, iş ve aile ömrünü olumsuz etkileyerek, bireyi gerçek ve toplumsal hayattan soyutlayarak; oyun oynamadığında gergin ve huzursuz hissetmesine, oyuna dair mahrumluk çekmesine, ferdî ve toplumsal fonksiyonunun bozularak daha yalnız ve pasif bir birey haline gelmesine neden olmaktadır. Birebir vakitte yapılan araştırmalar uzun periyodik dijital oyun oynamanın bu ruhsal tesirlerinin dışında, fizyolojik bozuklukların da oluşmasına sebep olabileceğini göstermiştir. Bireyde ağır konsantrasyon nedeniyle gözlerde kayma, görme maharetinde zayıflama, dikkat dağınıklığı, ellerde uyuşukluk ve kuvvetsizlik, migren ağrıları, yorgunluk sorunları sıklıkla yaşanmasına neden olabiliyor.

Oyun bağımlılığının ana nedenlerine baktığımızda, oyunun beyefendisine yolladığı dopamin ölçüsünün fazla oluşu bireyde bitmesini istemediği bir haz uyandırır. Bu hazzı gerçek hayatta karşılayamayan birey oyuna daha fazla yönelmeye başlar. Toplumsal etrafı tarafından yahut ailesi tarafından kabul edilmeyen, dinlenilmeyen, yaşadığı ortamda kendini yabancı üzere hisseden, dış etrafı ile fazla temasta bulunamayan bireylerde oyun bağımlılığını daha fazla görüyoruz. Yani toplumsal etrafında fazla aktifleşemeyen kişi, oyun ortamının ona sunduğu rahatlık ve imkân ile kendini oyun dünyasında daha rahat göstermeye başlıyor. Bu da gereksinimi olan hazzı karşılamasını sağlıyor. Bilhassa sonu olmayan oyunlarda birey biraz daha çaba ederse kazanacakmış üzere hisseder ve bunun için vakit harcayarak başarmak için uğraşlar. Oyunda kaybetme olmasına karşın gerçek hayatta çok sıkıntı sunulan tekrar dene iletisinin burada bu kadar kolay verilmesi daima deneme ve bu kere başarabilirim fikrini tetikler. Çocukluk ve ergenlik çağında önemli risk faktörü olan oyun bağımlılığıyla baş edebilmek için birçok önceleyici yol kullanılabilir. Oyun oynanabilecek sanal dünya kapıları olan telefon, tablet ve bilgisayar kullanımı kısıtlanabilir. Günlük hayatında yapabileceği gerçek aktifliklerin çeşitlendirilmesi, toplumsal etkileşimler için teşvik edilmesi, sanatsal, kültürel ve spor aktivitelerine yönlendirilmesi; bireyin oyuna ayıracağı vakitte azalma ve oyun oynamanın bireyde oluşturduğu hazzın karşılanmasıyla, oyun bağımlığını önleyebilecek faktörlerdir.