Cumhuriyet Bayramı Mudur Konuşması

[SoruCevap]

Cumhuriyet Bayramı Mudur Konuşması

Cumhuriyet Alkışla Olmaz!



Cumhuriyet ’in 83 yılını kutlamak icin bir araya gelmiş bu seckin topluluğa merhaba Bu gunun anlamını ve coşkusunu anlatma sorumluluğu bana verildi Ben de bu sorumluluğu en iyi şekilde yerine getirmek icin buradayım Sizinle Cumhuriyet ’in tum kazanımlarını paylaşmak isterdim Ancak bir ozelliğini tartışmakla yetineceğim İcinde yaşadığımız donemde Cumhuriyetimizin sınırları en fazla “katılım konusunda zorlanıyor ve tartışılıyor Konuya yaşanmış bir olayı anlatarak başlamak istiyorum Bundan birkac yıl once buyuk şehirlerimizden birinde ilkoğretim okulu 8 sınıf vatandaşlık ve insan hakları dersinde oğretmen, cumhuriyet kavramını sadece “Cumhuriyet, halkın halk tarafından idare edilmesidir diye acıklar Oğrencilerin tanımı defterlerine yazmasını ister ve daha sonra yeni bir konuya gecerek derse devam eder Ancak oğrencilerden biri ısrarla parmak kaldırmaktadır Soz vermek zorunda kalır Oğrenci, “Oğretmenim cumhuriyetin başka tanımları da yok mu? Sadece bir tane mi tanımı var? der Oğretmen “Evet der ve yine kaldığı yerden derse devam eder Aynı oğrenci ısrarla parmak kaldırmaya devam etmektedir Oğretmen oğrenciye bir kez daha soz verir “Tek bir tanımdan soz ediyorsunuz ama Turkiye Cumhuriyeti, İran İslam Cumhuriyeti, Kongo Cumhuriyeti, dağılan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ve Demokratik Alman Cumhuriyeti de kendilerini cumhuriyet olarak tanımlıyor Ama bunlar birbirlerine pek benzemiyorlar Madem cumhuriyetin bu kadar kısa ve tek tanımı var bu farklılıkları nasıl acıklayacağız? diye sorar Oğretmen kısa bir sure duraklar ve caresizce bir kac şey soyleyerek dersini tamamlar Ama bir ic huzursuzluğuna kapılmıştır ve oğrenciye verdiği cevap kendini tatmin etmemiştir Haftalarca cumhuriyet tanımıyla ilgili kitaplar ve yazılar okur yapar Karşılaştığı her insanın fikrini sorar Aldığı cevaplar gosterir ki hic kimsenin kendinden daha fazla birikime sahip olmadığı bir konudur cumhuriyet Neden bu kadar az şey bildiğini ya da bildiğimizi sorgularken o gunlerde yayınlanan bir derginin kapağındaki kışkırtıcı slogan sorduğu sorunun cevabını gibidir Kapakta Cumhuriyet Alkışla Olmazyazmaktadır Kapağı gorduğu anda yıllardır cumhuriyeti sadece alkışladığını ve sorumluluğunun bununla sınırlı olduğunu duşunduğunu fark eder Kendisi gibi diğer insanlar da aynı şeyi yapmış ve kutlamalar sırasında bu kavram uzerine en kucuk bir tartışma yapmadan, yeni duşunceler uretmeden, daha fazla neler yapılabiliriz diye sormadan, cumhuriyetin aksayan yonlerini belirlemeden gecirmişlerdi yıllarını Sadece alkışlayarak gecirdikleri yıllar nedeniyle o gun oğrenci karşısında donup kalmış ve caresizce bir iki şey soyleyip oğrencisini geciştirmişti Pekiyi, “Cumhuriyet Alkışla Olmaz! diyoruz o zaman nasıl olacağını da konuşmamız gerekmiyor mu? Burada amacım size doğruyu eksiksiz ve tam olarak gostermek değil Şu anda suren ve bundan sonrada surup gidecek tartışmaları kısaca tanıtmak Bu tartışmalara şimdiden katılmak ve yaşam boyu surdurmek gerekiyor Bu tartışmalar sırasında elde ettiğimiz değerlere sıkı sıkıya sarılmak ve onları korumak da gerekiyor Bir cumhuriyeti uygar dunyanın parcası yapan ya da uygar dunyadan uzaklaştıran en onemli ozelliği “katılım gibi gozukur Pekiyi katılım konusunda neler konuşuluyor? Bunları aşağıdaki başlıklar altında toplamak mumkun gozukuyor

1Demokrasi ve Cumhuriyet birbiriyle celişen kavramlar mıdır? Halkın devlet yonetimine katılımının en etkili ve yaygın yolu demokrasidir Bu olmadan cumhuriyetten soz edemeyiz Oysa bazıları cumhuriyet rejiminin bir “yurttaş tamını olduğunu ve bu yurttaşı yetiştirmek icin yonetenlerin gerektiğinde zor kullandığını one surer Boyle bir varsayımdan yola cıkanlara gore cumhuriyet ile demokrasi kavramları bu nedenle birbiriyle celişen kavramlardır Onlara gore demokrasi insanları olduğu gibi kabul etmemiz gereken ve değişmeye zorlamadığımız bir uygulamadır, cumhuriyet ise kurucularınca belirlenmiş bir insan tipini (yurttaş) yaratma projesidir Gercekteyse durum farklıdır Cumhuriyet bir devlet şeklidir ve bu devlet halkın iradesine dayalıdır Halk iradesinin devlet yonetimine yansıtılması icin pek cok yontem bulunabilir ancak en etkili olanı demokrasidir Boyle duşunulduğunde cumhuriyet ve demokrasi celişen kavramlar değildir Tam tersine birbirini tamamlayan kavramlardır

2Laikliği tartışmak cumhuriyeti tartışmak mı? Laik bir yapısı olmadığı halde cumhuriyet olan ulkeler var Bu ornekleri taklit etmek isteyenler olacaktır Ancak laiklikten vazgecme luksune sahip miyiz? Bu cok yanlış ve tehlikeli bir sorudur Devlet, bir inancın sozcusu ve uygulayıcısı olduğu anda diğer inancların yonetime katılması onunde bir engele donuşur Cumhuriyeti her bireyin yonetime katılma ve yonetimi eleştirme hakkı olarak tanımlıyorsak laiklikten yoksun bir cumhuriyet eksik bir cumhuriyet olacaktır

3İnsan hak ve ozgurlukleri olmadan cumhuriyet olamaz mı? İnsan hak ve ozgurlukleri devlet tarafından bireyin bazı hakları ve ozgurlukleri olduğunun kabul edilmesi ve koruma altına alınması demektir Devlet, koşullar ne olursa olsun bu hak ve ozgurlukleri saygılı olmak zorundadır ve dokunamaz Bu haklar uluslar arası sozleşmelerce de guvence altına alınmıştır Hak ve ozgurluklerin guvence altına alınmadığı yerde birey varlığını tehlikede hisseder Varlığı (yaşama hakkı) tehlikede olan bireyin duşunceleriyle, eylemleriyle ya da doğrudan devlet yonetimine katılmasını beklemek ne kadar doğru ya da gercekci olur? Bu ortamda halkın katılımı azaltır ya da tamamen ortadan kalkar

Buna karşın insan hak ve ozgurluklerinin devletin ve cumhuriyetin varlığını tehlikeye duşurduğunu iddia edenlerin sayısı azımsanamayacak kadar coktur

4Herkesin eşit ve kaliteli bir eğitim surecinden gecmesi cumhuriyet icin bir zorunluluk mudur? Bağımsız ve ozgur iradesiyle karar alabilen bireyler cumhuriyet ve demokrasinin vazgecilmezidir Bu donanıma sahip bireylerin sayısı az ise ya da hic yoksa, iyi eğitim almış ve kendini ayrıcalıklı sayan insanlar, kitleleri istedikleri gibi ve cıkarlarına uygun olarak yonlendirerek hegemonya kurmaya başlar Boylece devlet ayrıcalıklı bir zumrenin egemenliği altına girmiş olur ve yonetim şekli artık cumhuriyet değildir İşte bu yuzden herkese eşit, parasız ve nitelikli bir eğitim vermek devletin en temel zorunluluğu olmalıdır İyi eğitim almayan biri, “yurttaş değil ancak “kul olabilir Yurttaşlık bilincine sahip olmayan, haklarının ve ozgurluklerinin farkında olmayan, başkalarının haklarını ve ozgurluklerini tanımayan, hukukun ustunluğunu kabul etmeyen bireyler cumhuriyetin yaşaması ve gelişmesi onundeki en buyuk engellerdir

5Cinsiyet ayrımcılığını reddetmeden cumhuriyet olunabilir mi? Kadınlar nufusun yarısı demektir Kadınların haklarını tanımamak, kadınları toplumsal yaşamın dışına itmek, ekonomik hayata katılımını engellemek halkın yarısının devlet yonetimine katılımını engellemek demektir Cinsiyet ayrımcılığına dayalı bir devlet yonetimi katılımın yarı yarıya duştuğu bir devlettir Bu devletin adı cumhuriyet olamaz

6Bilimsel duşunce olmadan cumhuriyet var olabilir mi? Mustafa Kemal Ataturk “Hayatta en hakiki murşit ilimdir derken tamda bu konunun altını ciziyordu İyi ile kotuyu, doğru ile yanlışı ayırt etmede cok farklı yontemler kullanmak mumkundur Uygulamaya baktığımızda bu ayrımları yapmak icin bir inanc sistemini, bir dini ya da bir sınıfın cıkarlarını merkeze koyan bir cok duşunce akımı vardır Ancak katılımı sınırlayan bu uygulamaların olduğu bir yere cumhuriyet diyebilir miyiz?

Yukarıda sayılanlar cumhuriyetin rejiminde katılımın olmazsa olmazları olarak kabul edilir Bunun dışında pek cok onemli konu daha vardır Orneğin, hukukun ustunluğu, sosyal devlet olmak, anayasanın cizdiği sınırlar icinde bir cumhuriyet olmak, yargı bağımsızlığı, basın ozguluğu bunlardan bazılarıdır Bize duşen sorumluluk sağlıklı bir tartışma ortamı kurmak ve bu ortamda filizlenen duşuncelerle cumhuriyetimizi geliştirmek olmalıdır Tartışmalar sonucunda ortaya cıkan uzlaşmalar ya da ayrışmalar cumhuriyetimizin niteliklerini belirleyecektir

Tum bayramların ve kutlama haftalarının olabildiğince derin ve herkesin katıldığı tartışma ortamları yaratması dileğiyle herkesin Cumhuriyet Bayramı ’nı bir kez daha kutluyorum