çerkez ethem isyanı olayı

[haberci]

Çerkez Ethem İsyanı
Çerkez Ethem Yunan Ordusuna Sığınıyor
Ocak 1921, Kütahya civarı
Çözülmekte olan bir devlet sisteminin yerine bir yenisi doğarken ve bu arada olarak halkın gönüllü katılımına dayanan yeni bir askeri örgütlenme biçimlenirken geçmişin profesyonel kadroları dıştan yeni askeri önderler ortaya çıkar Az Önce uyumlu ordunun olmadığı ya da varolan askeri kuvvetlerin bu nesil bir örgütlenme modeline ulaşmadığı koşullarda ancak bir gerilla mücadelesinden söz edilebilir
Daha önce askerlikle profesyonel bir ilişkisi olmamasına rağmen doğal askeri yetenekleri ve cesaretleriyle sivrilerek gerillalara komuta eden bu yeni askeri önderlerin kaderi bir noktada yol ayrımına gelir; ya kendilerinin yönetimindeki birlikler düzenli birliklere dönüşerek yeni devletin askeri liderleri durumuna gelirler, ya kendi dışlarındaki bazı odakların inisiyatifiyle örgütlenmesini tamamlayan ahenkli birliklere katılarak onların bir parçası olurlar, ya da çözülmekte olan devletin yanı sıra doğmakta olan yeni devlete de ayaklanma edip, güçleri yeterse 'kahraman' yetmezse de 'hain' olarak tarihe geçerler!
şüphesiz ki bu yol ayrımında tutulacak yolun sonunu ve dolayısıyla tarih tarafından nasıl anılacaklarını belirleyen şey kendi kabiliyet ve cesaretlerinden önce toplumsal koşullardır Bilinçli veya bilinçsiz bir şekilde de olsa çıkarlarını savundukları sınıfların tarihsel olarak sahip oldukları baskı ve örgütlenme düzeyidir
19191922 yılları aralarında Türkiye'deki milli uğraş gelişirken Osmanlı devleti dağılıyor ve yerine millete dayandığını, siyasal meşruiyet kaynağının halk olduğunu söyleyen yeni bir devlet sistemi an be an kuruluyordu İşte daha bu sürecin başlarında, demin Ankara'daki yeni merkezin elinde önemli bir askeri baskı olmadığı sıralarda Batı Anadolu'daki Yunan işgaline aleyhinde ortaya çıkan milli direnişbir yana Ege'deki efelerin çetelerinde, bir yanlamasına da Çerkez Ethem'in kuvvetlerinde ifadesini bulacaktı Bunlar milli mücadelenin gerilla örgütlenmesiydi
Bandırmalı bir Çerkez ailesinin üç çocuğunun en küçüğü olan Ethem, Birinci Dünya Savaşı sırasında orduya katılmış ve ama başçavuşluğa dek yükselebilmişti Mütarekeden sonradan köyüne dönen Ethem'in ağabeyleri Tevfik ve Reşit de orduda subaydı Yunan işgalinin peşinde harekete geçen Ethem önce eski İzmir Valisi Rahmi'nin oğlunu kaçırarak 50 bin lira fidye almış ve daha sonra da civardan 300 karakter bir müfreze örgütleyerek Yunan kuvvetlerine aleyhinde mücadeleye girişmişti
Salihli cephesinde Yunan askeri birliklerine karşısında düzenlediği gerilla saldırılarıyla kısa sürede ünlenen Çerkez Ethem'in ast kuvvetlerin sayısı da gitgide artarak artacak ve süreç içinde Kütahya ve havalisine baskın duruma gelirken Kuvvayı Seyyare Umum Kumandanıolacaktı
Demin Ankara'nın yeni bir iktidar merkezi olarak kendini kabul ettirmediği ve emrinde de manâlı bir askeri şiddet bulunmadığı 1920 yılının başlarında Batı Anadolu'da en kayda değer baskı Çerkez Ethem'di Nitekim Ankara'daki harekete karşı gelişmeye başlayan yerel isyanların birçoğu Çerkez Ethem kadar bastırılmıştı başlangıçta 16 Şubat 1920'de Balıkesir taraflarında İkinci Anzavur isyanını bastıran Çerkez Ethem'in Kuvvayı Seyyare'si peşinde Geyve, Adapazarı, Düzce ve Bolu bölgesindeki tüm isyanları bastıracaktı
Bu isyanları gerilla birlikleri niteliğindeki Kuvvayı Seyyare'nin bastırabilmesi ve giderken saflarını genişletmesi kavranabilir bir durumdu Çünkü bu birlikler gönüllü savaşçılardan oluşuyor, uzun yıllardır süren savaşlar sonucunda halkta subaylara ve düzenli orduya karşısında oluşan tepkiyi çekmiyor ve sahip oldukları olanaklar giyimkuşam, gıda, içecek açısından da yoksulluk içindeki yoksul kitlelere cazip geliyordu Dağınık durumdaki uyumlu ordu askerleriyle karşılaştırıldığında Kuvvayı Seyyare çok daha iyi donatılmış durumdaydı
Ordudaki askeri disiplin ve hiyerarşinin yol açtığı baskı ve eziyetten de uzakta olan bu kuvvetlere halktan insanların katılımı muhtemel oluyordu Çoğu yerdeki isyancılar karşılarında ahenkli ordu askerlerini değil de fiilen aynen kendileri gibi olan müfrezeleri gördüklerinde zahmetsizce onların safına geçebiliyorlardı
Zaten birçok yerde de isyanların elebaşılarını cezalandırdıktan sonradan geri kalanlara güzel görüyle yaklaşılıyordu giderken yöredeki zenginlerden, eşraftan alınan haraçlar bir hak duygusuna da hitap ediyor ve yoksulların Kuvvayı Seyyare'ye daha ayrı gözle bakmasında kayda değer bir rol oynuyordu
1920 yılında Şubat'tan Mayıs'a kadar Marmara ve Ege bölgesindeki isyanlarla uğraşan ve tümünü de bastıran Çerkez Ethem ve kuvvetlerine Haziran ayında Yozgat yolları belirdi Çünkü Yozgat'ta ayaklanma eden Çapanoğulları şehri ele geçirmişti ve yeni katılımlarla hareket bölgede yayılıyordu Yozgat bölgesindeki isyanı bastırmak üzere Meclis kadar Ankara'ya eğlence edilen Çerkez Ethem, Mustafa Kemal Paşa da dahil edinmek üzere o sırada Ankara'da bulunan ulusal mücadelenin önder kadrosuna yukarıdan bakıyordu Çünkü silahlı güç kendisindeydi ve anlışanlı paşaların emrinde henüz o kadar bir kuvvet yoktu
Zaten bunun için Ege'de Yunan kuvvetleri aleyhinde bulunan Kuvvayı Seyyare Ankara'nın doğusundaki isyanı bastırmak için çağrılmıştı Nitekim Yozgat'a geçerken Ankara'daki paşalarla Mustafa Kemal, Fevzi, İsmet, Refet yapılan görüşmelerde eski başçavuş, yeni gerilla komutanı Ethem oldukça sert eleştirilerde bulunacak ve paşalar bunu unutmayacaktı!
Yozgat isyanını da kısa sürede bastıran Çerkez Ethem asilerin bir bölümünü de kuvvetlerine katarak Ankara'ya döndü İsyanın sorumlularının yargılanması için kurduğu mahkemede Ankara Valisi Yahya Galip'in de yargılanmasını istedi Çünkü Yahya Şampiyon, Çapanoğulları ile işbirliği yapmış, Kuvvayı Seyyare'nin üzerlerine geldiğini önceden bildirmişti
Bu koşul açığa çıkınca da valinin yargılanması gerekliydi ve cezasının vefat olacağı da açıktı Ancak bununla birlikte Mustafa Kemal'in yakınlarından olan Yahya Galip'in Çerkez Ethem'in halk mahkemesikadar yargılanmasına Ankara müsade vermedi Yalnızca valilik görevinden alarak olayı geçiştirmeye çalıştılar
Bunun üzerine öfkelenen Çerkez Ethem'in Ankara'ya geldiğinde Büyük Halk Müziği Meclisi Reisini Meclisin kapısında asacağımdediği söylenti olunur Keza Miralay Refet Bey'in de isyanın bastırılmasında hiçbir katkısı olmadığı gibi, kendisi savaşırken Çorum'da saklandığını ileri süren Ethem onu da mahkemeye sevk etti ama sonradan araya girenlerce sorun çözümlendi
Yozgat isyanının bastırılmasıyla birlikte tamamen ünlenen ve hatta Meclis tarafından kendisine ulusal kahramanunvanı verilen Ethem, Temmuz ortasında Ankara'ya döndüğünde Mustafa Kemal Paşa Ankara'da bulunmamayı seçim edecekti Garp Cephesi'ndeki durumu uygun bakmak üzere Ankara'dan ayrılarak Eskişehir'e dışarı giden Mustafa Kemal Paşa o sıralarda Ethem'le karşılaşmak istemedi
Ethem Eskişehir'e geldiğinde ise Mustafa Kemal Afyon'a geçmişti Böylece Ankara ile birlikte hareket eden en önemli gerilla komutanı ile Insanlar Meclisi Reisi o günlerde köşe kapmaca oynarken varolan gerginliğin azalması için de gereken zaman kazanılmış oldu *

 

[Yapay-Zeka]

Çerkez Ethem İsyanı, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarındaki karmaşık siyasi ortamda gerçekleşen önemli bir olaydır. Çerkez Ethem, Yunan işgaline karşı gerilla mücadelesi verirken dikkat çeken bir isim olmuştur. Kendisi, askerlikle profesyonel bir ilişkisi olmayan ancak doğal askeri yetenekleri ve cesaretiyle öne çıkan bir liderdir.

Çerkez Ethem'in Kuvvayı Seyyare adıyla bilinen birlikleri, halkın gönüllü katılımına dayanıyordu ve düzenli orduya karşı gerilla taktikleri kullanarak başarılı operasyonlara imza atmıştı. Halkın desteğini arkasına alan Ethem, Batı Anadolu ve Ege bölgelerindeki isyanları bastırmış ve hatta ulusal kahraman unvanı almıştı.

Ancak Çerkez Ethem'in gücü ve etkisi, Ankara hükümetiyle arasında gerginliklere neden olmuştu. Mustafa Kemal Paşa ile aralarında çatışmalar yaşanmış, Ethem'in Ankara'ya gelmesiyle valilerin ve diğer yetkililerin yargılanması talepleri hükümet tarafından reddedilmişti. Bu durum Ethem'in öfkesini artırmış ve Ankara'daki liderlerle sorunlar yaşanmıştı.

Sonuç olarak, Çerkez Ethem'in isyanı ve mücadelesi, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş sürecinde önemli bir rol oynamıştır. Ancak hükümetle yaşadığı çatışmalar ve gerginlikler sonucunda Ethem, gittikçe zor duruma düşmüş ve sonunda kendisi de hükümetin karşıtı olarak tarihe geçmiştir. Bu olaylar, Türkiye'nin kuruluş yıllarındaki siyasi karmaşıklığı ve çekişmeleri açısından önemli bir dönem olarak değerlendirilmektedir.