Canlılarda Taşıma ve Dolaşım Sistemi Hakkında Bilgi

[theking]

Lise biyoloji dersi konu anlatımı - Hücre ve tek hücreli canlılarda taşıma - Bitkilerde taşıma sistemi



* Endoplazmik retikulum
* Sitoplazmik hareketler
* Difüzyon ve osmoz olayları
* Rotasyon-sirkülasyon hareketleri
* Mikrotübül ve mikroflamentler

Not:Mikrotübül ve mikroflamentler hücrede organel (Mitokondri,saldı kofulları vb) ve büyük moleküllerin (DNA vb) taşınımında rol alırlar



Bitkilerde taşıma sistemleri

A-Su ve karayosunlarında taşıma:

* Madde alış verişi tüm yüzeyle yapılır
* Özelleşmiş taşıma sistemleri bulunmaz
* Su ve nemli ortamlarda yaşarlar
* Vücud oldukça küçüktür

Eğreltiler ve tohumlu (Çiçekli) bitkiler

* Karasal yaşama uyum sağlamışlardır
* Madde alış verişi belirli vücud bölgeleri ile yapılır
* Özelleşmiş taşıma sistemleri bulunur
* Vücud oldukça büyüktür

Bitkilerde madde taşınımında rol alan faktörler

* Hormonların taşınması,Soymuk borularında besin ve azotlu bileşiklerin taşınması,Gazların taşınması,suyun yanal taşınması: Difüzyon, Aktif taşıma (Yavaş gerçekleşir)
* Odun borularında su ve suda erimiş maddelerin taşınması:Kök basıncı, Terleme,Kılcallık, Kohezyon ve Aldezyon gücü (Hızlı gerçekleşir)




Hayvanlarda dolaşım sistemleri

A-Dolaşım sistemi olmayan Süngerler,sölentereler ve planarialarda

* Özelleşmiş dolaşım sistemleri bulunmaz
* Bu organizmalarda vücud küçük ve basit yapılıdır.
* Vücutlarında ortam sıvısının dolaşımını sağlayan kanallar ve boşluklar bulunur.
* Bu kanal ve boşluklarda ortam suyunun dolaşımı silli hücreler ve kaslarla sağlanır
* Vücudta dolaşan ortam suyu dolaşım sıvısı gibi hücrelerin solunum,beslenme,boşaltım gibi yaşamsal ihtiyaçlarının karşılanmasında görev alır

Dolaşım sistemi taşıyanlar
Hayvanlarda dolaşım sistemi özelliklerine göre ikiye ayrılır.

Açık dolaşımın temel özellikleri

* Omurgasızlarda görülür (Yumuşakçalar,eklem bacaklılar,derisi dikenliler)
* Dolaşım oldukça yavaştır
* Trake solunumu hariç diğer solunum sistemlerine sahip canlılarda taşıyıcı pigment içerir
* Kalp ve kısa atar damar bulunur. Bazılarında ilave olarak toplar damarda bulunur
* Kılcal kan damarları bulunmaz
* Dolaşım sıvısı bir süre kalp damar sistemi içinde hareket ettikten sonra sistem dışına çıkarak hücreler arası boşluklarda dolaşır
* Madde alış verişi hücrelerle hücreler arası dolaşan sıvı ile olur
* Madde ve enerji ihtiyacı az olan canlılara özgüdür


Kapalı dolaşımın temel özellikleri

* Bazı omurgasız (Örn: Toprak solucanı) ve tüm omurgalılarda bulunur
* Kalp,atar ve toplar damar ile kılcal kan damarları bulunur
* Hücrelerle dolaşım sıvısı arasında madde alış verişi kılcal kan damarları aracılığı ile gerçekleşir
* Dolaşım oldukça hızlıdır
* Dolaşım sıvısı kalp damar sistemi dışına çıkmaz
* Taşıyıcı pigment içerir


Omurgasızlarda dolaşım sistemleri

A-Süngerlerde:Özelleşmiş dolaşım sistemi bulunmaz.Porlar ve kanallar içerisinde silli hücrelerin sil hareketi ile dolaşan ortam suyu dolaşım sisteminin görevini üstlenir.
B-Hidralarda: Özelleşmiş dolaşım sistemi bulunmaz.Sindirim boşluğu aynı zamanda dolaşım sisteminin görevini üstlenir.
C-Planaria da: Özelleşmiş dolaşım sistemi bulunmaz.Sindirim boşluğu aynı zamanda dolaşım sisteminin görevini üstlenir.

E-Toprak solucanlarında:Kapalı dolaşım sistemi görülür.7 ile 11 segmentlerde ki halkasal damarlar kasılıp gevşeme hareketleri ile kalp ödevi görür.Sırtta arkadan öne ,karında ise önden arkaya kan taşıyan iki büyük damar ve bunlara bağlı daha küçük damarlar ile kılcallardan oluşmuş bir sistemdir.Taşıma sıvısı pigment bulundurur ve gaz taşınımında rol alır.
F-Yumuşakçalarda:Açık dolaşım görülür.5-7 odacıklı kalp ve buna bağlı kısa atar ve toplar damarlardan oluşmuştur. Taşıma sıvısında taşıyıcı pigmentler bulunur ve gaz taşınımındada rol alır.
G-Böceklerde: Açık dolaşım görülür.5 odacıklı bir kalp ve buna bağlı atar damardan meydana gelmiştir.Taşıma sıvısı gaz taşınımında rol almaz.



alıntı