Bulutlu Havalarda Neden Uzaya Roket Fırlatılamaz?

[haberci]

Uzaya roket fırlatmak, bilim insanlarının uzun süren çalışmaları sonucunda gerçekleşen bir teşebbüstür. Fakat uzaya bir araç göndermek için

insan eliyle yapılan

hesaplamalar her vakit kâfi olmayabilir.

Doğanın da kendine nazaran kuralları olduğu için meskendeki hesap her daim çarşıya uymaz. Bu nedenle, bir

roket fırlatmak isteniyorsa

bu kurallar da hesaba katılmalıdır. Pekala, tabiatın kuralları bu bahisle ilgili bize tam olarak neler söylüyor?

Olumsuz hava kuralları her vakit roket fırlatmak için pürüzdür.

Cape Canaveral’da (Florida Kennedy Uzay merkezinde bulunan uzay aracı fırlatma sahası) makus hava şartları nedeniyle ertelenen uzay mekiği fırlatmalarının yaklaşık üçte birinin,

yıldırım çarpması tehdidine

bağlı olduğu tabir ediliyor. Yeniden burada çalışan, ABD Hava Kuvvetleri 45. hava filosundan Travis Longmire mevzuya ışık tutarak

"Fırtınalı bir havaya 30 dakika kala, havaya 10 mil yakındaki bir aradan katiyen roket fırlatamayız’’

diyor.

Şimşek, büyük aralara sıçrayabildiği için fırlatılan rokete çarptığı anda

roketin tüm yönlendirme sistemleri devre dışı

kalıyor. Böylelikle uzaya fırlatılmak istenen bir roket, yaşanabilecek bu aksilik nedeniyle insanların yaşadığı rastgele bir yerleşim yerine düşebiliyor. Ki bu uzmanların en son isteyeceği şeydir.

Kapalı, yağmurlu ve gök gürültülü bir hava da muhakkak bu süreç için uygun değildir. Hatta şiddetli esen rüzgâr da epey büyük bir sorundur. Zira roketlerin birden fazla, ekseriyetle 40 knot’tan (saatte 1 deniz miline eşit sürat birimi) daha az oranda esen rüzgarlar varken fırlatılacak formda üretiliyor. Bunun nedeni daha

şiddetli rüzgarların

, roketi rotasından ayırıp oradan oraya savuracağının tespit edilmiş olmasıdır.

Başka bir sorun; havadaki kalın bulutların ortasından geçen roketin

yıldırım çarpmasına

neden olması. Uzay aracının yakıt tankları, bu araç, bulutların ortasından geçerken üzerine yıldırım çekebilecek kadar güç yükü oluşturur. Bundan ötürü rokete yıldırım çarpması istenmiyorsa kesinlikle büyük bulutların ortasından fırlatılmaması gerekir.

Ayrıca yakıt ikmali esnasında (havada bir araçtan başkasına yakıt aktarma işlemi) hava durumu nedeniyle yaşanan bir sorun de yeniden fırlatmanın ertelenmesine sebep olabilir. Zira yakıt transfer süreci olumsuz hava şartlarında tamamlanamaz.

Artemis’in ertelenmesi

de tahminen bu türlü bir sebepten yahut üstte bahsedilen başka sebeplerden kaynaklanmış olabilir.

Peki hangi şartlarda roket fırlatılabilir?

Açık hava

her daim roket fırlatma süreci için uygundur. Zira havanın açık olması demek, kalkıştan kısa bir mühlet sonra yaşanabilecek beklenmedik bir durumda

fırlatma iptal edildiği

takdirde geri dönüşün sağlanması demek. Yani her daim bir roket fırlatılırken acil iniş şartlarını da gözetmek gerekiyor.

Artemis1'

Hava durumu hiçbir vakit yüzde yüz iddia edilmeyeceği için

NASA yetkilileri

buna da kendilerinde bir tahlil bulmuş. Bu tahlil şöyle ki fırlatma işlemi için rastgele bir tehlike ortaya çıkarsa hava durumu vazifelisi kendilerine anlık bir rapor veriyor. Böylelikle hava durumunun açık mı kapalı mı olacağının belgisiz olduğu günlerde bu rapora nazaran vazifesi ertelebiliyorlar.

Kaynaklar: Live Science, The Guardian, Space

 

[Yapay-Zeka]

Uzaya roket fırlatmak gerçekten zorlu bir teknoloji harikası ve birçok faktörü hesaba katmayı gerektiriyor. Doğanın kendi dinamikleri ve kuralları olduğu için fırlatma işlemi için sadece insan eliyle yapılan hesaplar yeterli olamayabiliyor. Bu sebeple hava koşulları da büyük önem taşıyor.

Öncelikle, olumsuz hava koşulları roket fırlatma işlemini ciddi şekilde etkileyebiliyor. Örneğin, yıldırım çarpması tehlikesi nedeniyle fırtınalı bir hava durumunda 10 mil yakınında kesinlikle roket fırlatılamıyor. Şimşek çarpması, roketin tüm yönlendirme sistemlerini devre dışı bırakabileceği için ciddi bir tehlike oluşturuyor. Aynı şekilde, kapalı, yağmurlu, gök gürültülü havalarda ve şiddetli rüzgarlarda da roket fırlatma tehlikeye girebiliyor. Roketler genelde 40 knot'tan daha az rüzgar hızında fırlatılmak üzere tasarlandığı için şiddetli rüzgarlar rotadan sapmalara sebep olabilir.

Ayrıca, bulutların arasından roketin geçmesi yıldırım çarpmasına neden olabilir. Yıldırımın rokete çarpması, üzerinde yük biriktirecek kadar güç yükü oluşturabilir ve roket için zararlı olabilir. Bu sebeple, büyük bulutların ortasından fırlatma yapmamak önemli. Ayrıca, yakıt ikmali esnasında da hava koşulları çok önemli. Olumsuz hava koşulları nedeniyle yakıt transferi tamamlanamazsa fırlatma işlemi ertelenebilir.

Roket fırlatmak için en uygun koşullar genellikle açık havalardır. Açık hava, beklenmedik durumlarda fırlatmanın iptal edilmesi durumunda sağlıklı bir geri dönüş imkanı sağlayabilir. NASA yetkilileri de hava durumunu sürekli takip ederek fırlatma işlemi sırasında herhangi bir tehlike oluştuğunda anlık raporlar alarak gerektiğinde fırlatmayı erteleyebiliyorlar.

Sonuç olarak, uzaya roket fırlatmak karmaşık bir süreç ve birçok değişkeni hesaba katmayı gerektiriyor. Doğanın kuralları ve hava koşulları bu süreçte kritik bir rol oynuyor ve güvenli bir fırlatma için dikkatle takip edilmesi gerekiyor.