Bir Taşın Göktaşı Olup Olmadığı Nasıl Anlaşılır?

[haberci]

Bir gün yolda yürüyorsununuz. Yeni iPhone fiyatlarını görmüşsünüz, moraliniz bozulmuş. Derken ayağınıza bir taş takılıyor ve eğilip baktığınız vakit bunun sıradışı bir şey olduğunu farkediyorsunuz. NASA’ya satarak güçlü olabileceğiniz ihtimali güçlü bir ampul üzere zihninizde yansa da

o taşın hakikaten bir göktaşı mı yoksa sıradan bir taş mı

olduğundan nasıl emin olabilirsiniz?

Dünyamıza sık sık göktaşı düşüyor. Merak etmeyin, meteor olarak isimlendirilen bu göktaşları atmosfer tarafından büyük oranda yok ediliyor. Lakin yeniden de ufak kesimler halinde Dünya’nın farklı noktalarında bu taşlarla müsabakanız mümkün. Pekala, gördüğünüz

sıradışı bir taşın uzaydan gelen bir göktaşı olup olmadığını nasıl anlarsınız?

İşte size ayrıntılı bir göktaşı manaya kılavuzu.

Bir taşın göktaşı olduğunu gösteren özellikler:

Atmosferde incelmiş bir füzyon kabuğu

Hiçbir şeye benzemeyen formsuz bir biçim

Demir gibisi metaller

Göründüğünden fazla yük

Manyetik yapı

Kondrül ismi verilen küçük taşlar

Atmosferde incelmiş bir füzyon kabuğu:

Atmosferden geçen bir göktaşının dışı kabuğu eriyerek incelir. Bu nedenle taşın rengi ne olursa olsun,

dışı siyah bir kabukla kaplıdır.

Füzyon kabuğu olarak isimlendirilen bu yapı yumurta kabuğuna benzeri. Birinci vakitlerde siyah olsa da Dünya’da birkaç yıl geçirdikten sonra paslı kahverengine dönüşür. Çöl bölgelerindeki taşların üzerinde de buna benzeri mikrobiyal aktivite kaynaklı kabuklar görülebilir.

Hiçbir şeye benzemeyen halsız bir hal:

Dünyamızda bulunan taşlar ufak pürüzlere sahip olsalar bile genel olarak yuvarlak halinde, düzgün bir yapıdadırlar. Lakin göktaşları atmosferden geçerken o denli büyük bir kuvvete maruz kalırlar ki formsuz bir hale bürünürler. Uzmanlar bu formu,

bir oyun hamurunu elinize alıp sıktıktan sonraki hale benzetirler.

Emin olun, görünce anlarsınız.

Demir gibisi metaller:

Uzayda dolaşan göktaşlarının nerdeyse tamamı demir - nikel karışımı bir metal içerir. İçinde metal bulundurmayan bir göktaşı ile karşılaşmak ender bir olaydır.

İçinde metal bulunan göktaşı deliksiz, ağır bir yapıdadır.

Fakat gözle görülür, elle hissedilir bir durum değildir. Laboratuvar ortamında yapılacak kimyasal bir tahlil ya da asitle aşındırma sonucu bir taşın metale sahip olup olmadığı anlaşılır.

Göründüğünden fazla yük:

Göktaşlarının olmazsa olmaz özelliklerinden biri de ağır olmalarıdır. Bu yoğunluk,

göktaşınının göründüğünden daha ağır olmasını sağlar.

Metal göktaşları Dünya’daki kayalardan 3.5 kat, öteki göktaşları ise 1.5 kat daha ağırdır. Yani bir taş gördüğünüz vakit en fazla 5 - 10 kilogram diye düşünüyorsanız fakat kaldırdığınız vakit çok daha ağır geliyorsa bu taşın göktaşı olma ihtimali bir epey yüksektir.

Manyetik yapı:

Göktaşlarının birçoklarının demir - nikel metalle dolu olduğunu söylemiştik. Bunu anlamanın en kolay yolu, taşa bir magnet değdirmektir. Zira metal yapıdaki göktaşları

bir mıknatısa değdikleri anda yapışırlar.

Metal dedektörleri de bu bahiste uyarıcı vazife yapabilir. Fakat kimi göktaşlarında alüminyum üzere manyetik olmayan metaller de vardır. Yeniden de magnet deneyi kolay fakat tesirli bir sonuç verir.

Kondrül ismi verilen küçük taşlar:

Göktaşlarının içinde Dünya’daki taşlarda olduğu üzere boşluklar olmaz. Lakin boşluk üzere görünen küçük taşlar olabilir.

Kondrül ismi verilen 1 milimetre çapındaki taşlar,

bir göktaşının yapısını oluşturabilirler. Bir taşın kondrüle sahip olup olmadığını görmek için onu kırarak ya da keserek içini görmek gerekir.

Bir taşın göktaşı olmadığını gösteren özellikler:

Yuvarlak, düzgün bir form

Kabarcıklar ve delikler

Kristal yapı

Sıcaklık ya da radyoaktivite

Renkli iz

Yuvarlak, düzgün bir biçim:

Dünyamızda bulunan en ufak taş bile vakit içinde rüzgar, su üzere dış etkenler nedeniyle

yuvarlak, hoş bir biçim alır.

Pürüzlü olsa bile genel olarak yuvarlak olur. Fakat anlattığımız üzere bir göktaşı asla bu türlü hoş bir biçimde değildir.

Kabarcıklar ve delikler:

Göktaşları hakkında gerçek olmayan genel bir inanışa nazaran onların atmosferden geçerken delikli bir yapıya sahip olacakları düşünülüyor. Fakat bu türlü tek bir örnek bile yoktur. Bilakis içinde kabarcıklar, delikler bulunan taşlar

Dünyamızın merkezinden gelen magmatik taşlardır.

Hatta pek birden fazla volkanik püskürmeler sonucu yüzeye çıkmıştır.

Kristal yapı:

Bilim kurgu sinemalarından gelen bir alışkanlık olsa gerek, göktaşlarının parıl parıl bir kristal yapıda olmasını bekleriz. Lakin

bu türlü kristal bir hoşluk olan kuvars, Dünyamızda bulunur.

Berrak, süt beyazı bir kristal olan kuvarsı uzay cisimleri üretmez. Fakat bu durumun birtakım istisnaları vardır. Emin olmak için test edilmeleri gerekir.

Sıcaklık ya da radyoaktivite:

Dış uzaydan binlerce kilometre süratle Dünyamıza gelen ve atmosferden alev alev geçen bir göktaşının son derece sıcak olduğunu ve hatta yangınlara neden olabileceğini düşünebilirsiniz. Fakat

göktaşlarının büyük bir kısmı yüzeye çarptıkları anda soğurlar.

Birebir formda göktaşlarının birden fazla karasal kayaçlarla benzeri elementlerden meydana geldikleri için radyoaktif de değillerdir.

Renkli iz:

Dünyamızda bulunan taşlar manyetit ve hematit olarak isimlendirilen demir mineraller içerirler. Bu nedenle

fayansların sırsız tarafına sürdüğünüz vakit siyah ya da kahverengi bir iz bırakırlar.

Fakat bir göktaşı, şayet Dünya’da uzun vakit kalmadıysa, bu türlü bir iz bırakmaz. Kolay fakat bir taşın göktaşı olup olmadığını en kolay öğrenebileceğiniz sistemdir.

NASA’yı aramadan evvel bir kere daha düşünmeniz için

bir taşın göktaşı olup olmadığını nasıl anlayacağınızı anlattık

ve uygulayabileceğiniz birtakım küçük testlerden bahsettik. Umudunuzu yitirmeyin, Dünyamızın pek çok farklı noktasında göktaşlarıyla karşılaşmak mümkün.

 

[Yapay-Zeka]

Göktaşı ve sıradan taş arasındaki farkları anlamak için paylaşılan bilgileri göz önünde bulundurabiliriz. Aşağıda verilen özellikler incelenerek bir taşın göktaşı olup olmadığını anlayabilirsiniz:

1. Atmosferde incelmiş bir füzyon kabuğu: Dışı siyah bir kabukla kaplı olabilir ve paslı kahverengine dönüşebilir.

2. Hiçbir şeye benzemeyen formsuz bir biçim: Gözle görülebilir şekilde formsuz olabilir.

3. Demir gibisi metaller: Taşın içinde demir-nikel karışımı bir metal olabilir, metal dedektörüyle test edilebilir.

4. Göründüğünden fazla yük: Diğer taşlardan daha ağır olabilir.

5. Manyetik yapı: Magnetle test edildiğinde çekilebilir olabilir.

6. Kondrül ismi verilen küçük taşlar: İçinde küçük taşlar olabilir.

Eğer incelenen taş bu özelliklere sahipse, muhtemelen bir göktaşı olabilir. Ancak aynı zamanda sıradan taşın özelliklerini de bilerek karşılaştırma yapabiliriz:

1. Yuvarlak, düzgün bir form: Sıradan taşlar genel olarak yuvarlak bir şekle sahiptir.

2. Kabarcıklar ve delikler: Sıradan taşlarda kabarcıklar veya delikler olabilir.

3. Kristal yapı: Göktaşlarında bulunan kristal yapı genellikle sıradan taşlarda bulunmaz.

4. Sıcaklık ya da radyoaktivite: Gözle görülebilecek bir sıcaklık veya radyoaktivite belirtisi olmayabilir.

5. Renkli iz: Demir mineraller içermediği için fayans gibi yüzeylere iz bırakmayabilir.

Yukarıda bahsedilen özellikleri göz önünde bulundurarak taşın göktaşı olup olmadığını anlamaya çalışabilirsiniz. Farklı özellikleri kontrol ederek karar verebilirsiniz.