Bipolar Bozukluk ve Yaratıcılık

[SoruCevap]

Bipolar bozukluk (iki uçlu duygudurum bozukluğu) bir öteki ismiyle manik-depresif hastalık, kişinin his durumunda, gücünde ve toplumsal aktiviteleri tamamlama yetisinde bozulmalara neden olan ruhsal bir hastalıktır. Sıklıkla erişkinlikte, 15-35 yaş aralığında ortaya çıkan, bayan ve erkekte eşit olarak görülen bir rahatsızlıktır.

Yaratıcılık ve psikopatoloji ortasındaki bağlantı antik devirlerden bu yana ilgi cazip bir bahistir. Yaratıcı şahısların özelliklerinin betimlendiği incelemelerin akabinde yirminci yüzyılın son çeyreğine denk gelen devirden itibaren araştırmacılar duygudurum bozuklukları ve yaratıcılık ortasındaki alakayı inceleyen çalışmalar yapmaya başlamışlardır (Jamison 1993, Teber 2004, Lloyd-Evans ve ark. 2006).

Yaratıcılık, özgün düşünme biçimiyle sorun çözme hünerine benzeri biçimde işleyen; estetik, bilimsel, toplumsal istikametlerden biri yahut birkaçı için faydalı olan, yeni bir eser, fikir yahut buluş ortaya koyma yetisi ve sürecidir. Araştırmalar nevrotik kişilik özelliklerinin sanatsal yaratıcılığa dönüşebildiğini, bipolar bozuklukların yaratıcılığı kışkırttığını göstermektedir. Yaratıcılığın ve yaratıcılık eserinin en çok ortaya konduğu periyot hipomani devri olarak kabul edilir (Goodwin ve Jamison 2007). Hipomanik özelliklerin yaratıcı performansı artırdığı bulunmuş ve bunların yaratıcı fikirler, tavırlar ve davranışlarla bağlantılı olduğunu ortaya koyulmuştur.

Yaratıcı fikir sürecinin şizofrenideki dağınık çağrışımlardan çok hipomanik niyet uçuşmalarına benzediği gözlemlenmiştir. Manik fikir sürecinin en bariz özelliklerinden biri olan fikir hızlanması ve olumlu duygulanımdır. Ayrıyeten bireylerin kendilerini daha yaratıcı, daha enerjik ve daha güçlü hissettiği bilinmektedir. Birçok ünlü sanatkarda bipolar bozukluk görülmektedir. Örneğin; Van Gogh, Virginia Woolf, Stephen Hawking, Victor Hugo, Robie Williams, Isaac Newton, Balzac, Abraham Lincoln ve Kurt Cobain’in ortalarında bulunduğu birçok sanatkarın bipolar bozukluk tanısı olduğu görülmektedir.

Kendini “ya her şey ya hiçbir şey” olarak tanımlayan müellif Balzac’ın hayatına baktığımızda tipik bir mani karakterini görebiliriz. Omurundaki tüm faaliyetlerini, çok uçlarda gerçekleştirdiğini söyleyen sanatçı hayattaki beklentileriyle, gerçek hayattaki realite ortasında kaotik bir çıkmazda olduğunu aktarmıştır.

Yapıtlarını genelde depresyondan korunmak için ortaya koyduğu düşünülebilmektedir. Klasik müzik denilince akıllara gelen birinci isimlerden biri olan Beethoven’ın da bipolar olduğu biliniyor. Hayatı boyunca sık sık ruhsal sorun yaşayan Beethoven’ın hastalığının bilhassa yaşlandıkça daha da nüksettiği söylenmektedir.

Kurt Cobain, 27 yaşındayken vefatı seçti. Pek çok kaynakta Cobain’in memnunluk ve depresyon ortasında bir hayat yaşadığı belirtiliyor. Beğenerek izlediğimiz Jim Carrey sinemaları... Tanınan olduğu devirlerde bir itirafta bulunmuştu; “O periyotta yer aldığım komedilerdeki başarımın sırrı yaşadığım depresyondu.”

Bipolar bozuklukta farkındalığı artırmak için Van Gogh’un doğum günü olan 30 Mart seçilmiştir. Ünlü ressamın bipolar semptomları epey şiddetliydi ve yaratıcı olduğu kadar depresifliği de görülmekteydi. Bu semptomların bir adedinde ise Van Gogh kendi kulağının bir modülünü kesip atmıştır. Van Gogh’un “Yıldızlı Gece” ve “Ayçiçekleri” tablolarında kullandığı parlak renkler adeta canlılığı ve tükenmişliği vurgularken, “Buğday Tarlası ve Kargalar” isimli meşhur tablosunda vefatı çağrıştıran kahverengi ve koyu tonları kullanmıştır. Dertli hayatlarına rağmen hepsi sanat dünyası için hayli yaratıcı ve unutulmaz isimlerdendir.