Bebeklerde Beyin Gelişimi

[SoruCevap]

Beyin gelişimi merdiven basamakları üzere yükselen ve anne karnından genç yetişkinliğe kadar devam eden bir süreçtir. Nöron ismi verilen hudut hücreleri anne karnında gelişmeye başlar ve süratle çoğalır, lakin doğum sonrasında nöronların sayısı azalır. Bununla birlikte nöronlar ortasındaki kontaklar gelişerek beyin fonksiyonlarını oluşturur. Bu kontakların artmasında en kıymetli etmenlerden biri bebeğin yeni tecrübeler kazanarak öğrenme sürecinin aktifleşmesidir. Beyin gelişimini en süratli olduğu devirler 0-2 yaş ve ergenlik periyodudur.

Beyin gelişiminde genetik etmenlerin dışında en kıymetli rol beslenmeye düşmektedir. Beslenmedeki yetersizlikler beyin gelişimi yavaşlatarak gelişimsel geriliğe yol açabilmektedir. Bununla birlikte hamilelikte unsur kullanımının da bebeğin beyin gelişimini olumsuz etkilediği bilinmektedir.

Zihinsel ve duygusal gelişim açısından dokunma duygusu hayli değerlidir. Bebeğin dokunma, ağrı, sıcak ve soğuk üzere dokunsal algıları doğumla birlikte gelişmiştir. Yenidoğan bebek dokunsal uyaranları algılar ama yerini bilemezler. Gelişimin birinci evrelerinde ağrı tecrübesine fazlaca maruz kalan bebekler ilerleyen yaşlarında ağrı konusunda hassaslık geliştirebilir. Sağlıklı bir gelişim için bebeğin kucaklanma, sarılma, okşanma ve objelere dokunma üzere tecrübelere muhtaçlığı vardır. Dokunma muhtaçlıkları gereğince karşılanmamış bebeklerde gelişimsel ya da duygusal sıkıntılar görülmektedir.

Tat ve koku alma duyusu tekrar doğum prestiji ile gelişmiştir. Kokular anne karnındayken algılanmaya başlanır ve embriyo kokulara reaksiyon verebilir. Tat ve koku duyusunu geliştirmek ve beslenme alışkanlıklarını oluşturmak için anne karnından itibaren bebeği farklı tatlarla tanıştırmak, bilhassa ek besin periyodunda çeşitli yiyecekleri denemesini sağlamak gereklidir.

Bir öbür duyu, görme, doğumda en az gelişmiş olandır. Birinci 3 ay bebek etrafı kesintili göz hareketleri ile izlerken, sonrasında daima takip etmeye başlar. Renkleri net görme fakat 4. ayda tam olarak gelişir. Yapılan araştırmalar birinci aylardan itibaren bebeklerin insan yüzlerine karşı hassas olduklarını göstermektedir. Bir kaç aylık bebekler makul bir yüzü, bilhassa anne ya da temel bakım verenin yüzünü tercih etmektedir.

Son olarak işitme duyusu da anne karnında oluşur. Gebeliğin son aylarında yani 27. Hafta ve sonrasında bebek sesleri işitmeye başlar. Bu periyotta annenin sesi bebeğe besbelli halde ulaşır. Yenidoğan bu nedenle annenin sesini tercih eder. Yenidoğanlarda atlanmaması gereken bir denetim de işitme taramasıdır.

Bebeğin sağlıklı beyin gelişimi için dokunma, tat, koku, renkler, formlar ve ses üzere pek çok dış uyarana kâfi seviyede maruz kalması gerekmektedir. 0-6 yaş ortasında çocuk gelişimi Denver II Gelişimsel Tarama Testi ile bedellendirilmektedir. Bu test ile Kişisel-Sosyal, İnce Motor, Lisan ve Kaba Motor marifetleri çocuğun yaşına nazaran incelenerek gelişimsel sıkıntılar erken devirde saptanabilir ve çocuğun nasıl desteklenmesi gerektiği anlaşılır.

0-2 Yaş Gelişim Basamakları

Yenidoğan sırtüstü uzanırken kol ve bacaklarını simetrik hareket ettirebilir. Hareketli cisimleri gözleri ile izleyebilir. Sese reaksiyon verir.

2 aylıkken yüzükoyun başını yerden kaldırabilir, objeyi başı ile 90 derece izleyebilir. Ses çıkarabilir.

4 aylıkken otururken başını dik tutabilir, objeye uzanır, başını sese yanlışsız çevirir. Kendi kendine güler.

6 aylıkken yüzükoyun yatarken sırtüstü dönebilir, otururken başını düşürmeden tutabilir, objeyi elden ele geçirebilir, kendi kendine konuşur üzere sesler çıkarmaya başlar.

8 aylıkken ellerini destekleyerek oturabilir, kolları ile uzanabilir, objeleri yere vurabilir. ‘ba’, ‘ma’ hecelerini çıkarabilir.

10 aylıkken tutunarak ayakta durabilir. El hareketlerini taklit eder, el sallama, el çırpma üzere. Ufak cisimleri parmağı ile çekerek alabilir.

12 aylıkken emekleyebilir, yardımla yürüyebilir. Bilerek söz kullanmaya başlar, anne, baba üzere.

15 aylıkken kendi kendine yürüyebilir. Söz sayısı dört beşe çıkar. Kalemle kağıdı karalayabilir. İstediklerini anlatmak için işaret eder.

18 aylıkken yardımla merdiven çıkabilir. Topu eliyle karşıya atabilir. Bardaktan su içebilir. Ağzını, burnunu, gözünü gösterebilir.