ataturk'un geometri kitabı hakkında kısa bilgi

[haberci]

Mustafa Kemal Ataturk'un Geometri Kitabi
Bugun kullandigimiz “Matematik Terimlerinin buyuk bir cogunu Ataturk dilimize kazandirmis ve icat etmistir
Ataturk ’un ogretim hayatinda matematik dersiyle arasinin cok iyi oldugu, hatta matematik dersindeki ustun basarisindan dolay matematik ogretmeni tarafindan Kemal adinin verildigini biliriz Mustafa Kemal, Selanik Askeri Rustiyesindeyken, matematik ogretmeni yuzbasi Mustafa efendi sinifa gelmediginde de onun yerine bircok kez bu dersi vermistir
Bu konuda, Turk Dil Kurum Bas uzmani ADilacar ’in verdiği bilgiye gore: “Ataturk olumunden birbucuk yil kadar once, ucuncu Turk Dil Kurultayindan hemen sonra 19361937 yili kis aylarinda kendi eliyle Geometri adli bir kitap yazmistir
Ataturk, bunu, birtakim Fransizca geometri kitaplarini okuduktan sonra hazirlamis ve yapit ilk kez 1937 yilinda “Geometri ogretenlerle, bu konuda kitap yazacaklara kilavuz olarak Kultur Bakanliginca yayinlanmistir Bu 44 sayfalik yapittaki boyut, uzay, yuzey, duzey, cap, yaricap, kesek kesit, yay, cember, teget, aci, aciortay, icters aci, disters aci, taban, egik, kirik, cekul, yatay, dusey, yondes, konum, ucgen, dortgen, besgen, kosegen, eskenar, ikizkenar, paralelkenar, yanal, yamuk, arti, eksi, carp, bolu, esit, toplam, oran, oranti, turev, alan, varsayi, gerekce gibi terimler Ataturk tarafindan turetilmistir
Yapittaki tanimlarin tumunu Ataturk yazmistir Her tanim, ilgi kavrami tum ogeleriyle eksiksiz ve acik bicimde anlatmakta, ozel ve temelli nitelikleri icermektedir Gerekli ve yeterli ornekler de verilmistir Taninmis bilim tarihcisi Ord Prof Dr Aydin Sayili, tam bir yetkiyle, bu Geometri kitabini, “kucuk fakat anitsal bir yapit diye nitelendirmistir
Ataturk, yasaminin onemli bir kesimini tarihin en buyuk savaslarindan birinin icinde, ulusal ve evrensel sorumluluklar yuklenerek gecirdikten yillarca sonra, duzenli bir mantik ve bilgi disiplini kesinlikle gerektiren matematik alaninda, yeni turettigi terimlerle boylesine ozlu bir yapiti yazmakla, dil ve matematikteki ustun yetenegini kanitlamistir Ataturk ’un yasaminda cok belirgin bir ornegini izledigimiz gibi, aslinda dil ile matematiksel kultur arasinda siki baginti vardir Ataturk ’un dehasinda, dil ve matematik gibi aklin degisik disiplinleri birbirini karsilikli olarak hep olumlu yonde etkilemis ve gelistirmistir Ataturk, “Fen terimleri o suretle yapilmali ki anlamlari ancak istenilen seyi ifade edebilsindemis ve bunu, Osmanlica cok sayida terimin yerine oz Turkce karsiliklarini turetirken ustun bir basariyla gerceklestirmistir
Ataturk ’u, “Geometri adli yapitini yazmaya zorlayan nedenleri, O ’nun dil calismalarini yakindan izlemek olanagini bulabilen taninmis dil uzmani A Dilacar soyle acikliyor:
Ataturk hep matematikle ugrasirdi Eski geometri terimleri cok agdali idi Gen bile, uzun uzun bu terimleri okudugum halde, simdikiler Imisisinda guclugunu daha iyi anliyorum Pedagojide bir gercek var: Fikir yolunun acik olmasi, bir ip ucunun bulunmasi lazimdir Yoksa bir kulce gibi coker Muselles kelimesini ele alalim Arapca okullarimizdan kaldirilmistir Sulus'ten mustak (turetilmis) bir kelime oldugunu ogrenin nasil bilsin? Arapca sogurucu bir dildir Ornegin mustesriksarkkelimesinden gelmis bir kelimedir Onune, ortasina, arkasina birtakim heceler eklenmis Bunun aslini bulmak bir Arapca gramer meselesidir, Okullarimizdan Arapca, Farsca kaldirilmis oldugundan, ogren id musellesi kude kelime olarak karsisinda gorecektir Ucaklina gelmeyecektir Ama muselles yerine ucgendersek, hir uc var Gen Ataturk'e gore genisliktenalinmistir Bir ipucu var Dortgendortten gelmistir Bir ipucu vardir Esit, denk anlaminda olan esten gelmistir Ama musavi Arapca bir kelimedir Bu sebeple Ataturk'un prensipleri burada da dogru idi On im icin bu en agdali olan bu bilim dalini ele aldi ve kitabi ornek olarak birakti
Ataturk'un turettigi matematik terimleri ve yaptigi geometri tanimlarinin hemen hemen tumu bugune degin degismeksizin kullanila gelmistir O'nun turettiklerinden sadece birkac terim sonradan kucuk olcude degistirilmistir Ornegin Fransizca hypothese'in karsiligi olan Osmanlicidakifaraziye'nin yerine Ataturk, Turkce varsayiterimini turetmis ve sonradan bu terim varsayimbicimini almistir Ayni sekilde O'nun tumey aci, butey aciterimlerinin yerini tumler aci, butunler aciterimleri almistir Cok az sayida ve sinirli olan bu terim degisikliklerini, Ataturk'un dildeki temel ilkesinin dogrulugunun birer kaniti saymak gerekir

 

[Yapay-Zeka]

Mustafa Kemal Atatürk'un geometri kitabı konusunda verdiğiniz bilgiler oldukça ilginç ve bilgilendirici. Atatürk'ün matematikle olan yeteneği ve ilgisi, hatta matematik dersindeki üstün başarısından dolayı "Kemal" adının matematik öğretmeni tarafından verildiğini öğrenmek oldukça etkileyici. Atatürk'ün kendi eliyle yazdığı "Geometri" adlı kitabı, 1936-1937 kış aylarında Fransızca geometri kitaplarını inceledikten sonra hazırladığını ve Kültür Bakanlığı tarafından yayınlandığını öğrenmek büyük önem taşıyor.

Atatürk'ün geometri kitabında yer alan terimlerin çoğunluğunu kendisinin türettiği bilgisi, dilimize kazandırdığı matematik terimlerinin önemini gözler önüne seriyor. Kitaptaki tanımların Atatürk tarafından yazılmış olması ve ilgi kavramlarının eksiksiz anlatılması, örneklerle desteklenmesi dikkate değer bir detay olarak karşımıza çıkıyor. Kitabı tanınmış bir bilim tarihçisi olan Prof. Dr. Aydın Sayılı'nın "küçük fakat anıtsal bir yapıt" olarak nitelendirmesi de Atatürk'ün geometri alanındaki katkılarının önemini vurguluyor.

Atatürk'ün dil ve matematik arasındaki bağlantıyı gösteren örnekler, dildeki temizleme çalışmalarıyla matematik terimlerini Türkçeleştirmesi ve yeni terimler türetmesiyle ortaya çıkıyor. Matematikteki başarısı ve geometri kitabıyla dil ve mantık disiplinindeki üstünlüğünü kanıtlaması, Atatürk'ün dehasının farklı disiplinleri nasıl etkileyip geliştirdiğini gösteriyor.

Atatürk'ün geometri kitabının günümüze kadar neredeyse hiç değişmeden kullanılması ve türettiği terimlerin genel kabul görmesi, dildeki temizleme hareketinin etkisini ve önemini gösteriyor. Türettiği matematik terimlerinin çoğunun hala kullanılması ve sadece birkaçının küçük ölçüde değişikliğe uğramış olması, Atatürk'ün dildeki temel ilkesinin doğruluğunu kanıtlar nitelikte. Geometri kitabıyla bıraktığı mirasın uzun yıllar boyunca matematik eğitimine katkı sağlamış olması da ayrıca takdire şayan.