Anlatım Turleri - Eleştiri Hakkında Bilgi

[SoruCevap]

Anlatım Turleri Eleştiri Hakkında Bilgi


eleştiri yazıları eleştirinin ozellikleri eleştir yazılarının tarihcesi eleştiri yazarları Eleştiri Hakkında Bilgi eleştiri nedir Eleştiri; yazın, sanat ya da duşunce ağırlıklı yapıtları inceleyip ceşitli yonlerden değerli değersiz yanlarını ortaya koymadır Bu amacla hazırlanan yazılara da eleştiri yazısı denir Yazın ve sanatta onemli bir yeri olan eleştiri, edebiyatımıza Batı yazınından gelen bir duz yazı turudur Eleştiri yazıları bir sanat ya da yazını yapıtını tanıtmakta onemli rol oynar Eleştirmenler, okuyucuya yeni duşunce ufukları actıkları gibi,

eleştiri nedir eleştiri yazıları eleştirinin ozellikleri eleştir yazılarının tarihcesi eleştiri yazarları

Eleştiri; yazın, sanat ya da duşunce ağırlıklı yapıtları inceleyip ceşitli yonlerden değerli değersiz yanlarını ortaya koymadır Bu amacla hazırlanan yazılara da eleştiri yazısı denir Yazın ve sanatta onemli bir yeri olan eleştiri, edebiyatımıza Batı yazınından gelen bir duz yazı turudur

Eleştiri yazıları bir sanat ya da yazını yapıtını tanıtmakta onemli rol oynar Eleştirmenler, okuyucuya yeni duşunce ufukları actıkları gibi, yazın ya da sanat yapıtlarını bir eleştirici gozuyle okuma alışkanlığı da kazandırırlar Bir yapıtı tanıtırken eleştirmene duşen yansız değerlendirme yapmaktır Eleştirmen ne olcude yazara karşı beslediği duygularda, kendi duşunce ve yangılarından uzaklaşabilirse o olcude nesnel bir değerlendirme yapmış sayılır Boyle bir değerlendirme de okuyucuyu doğruya yonlendirir

Cenap Şahabettin, A Canip Yontem, Vedat Gunyol, Fuat Koprulu, Doğan HızlanEleştirinin, yazın tarihi ile yakın bir ilişkisi olmakla birlikte ayrıldıkları yonler de vardır Yazın tarihcisi değerlendirme yaparken, tarihsel donemler icindeki yapıtlara yonelir Yazın ve sanat eleştirmenleriyse yeni ve cağdaş yapıtlara yonelirler Eleştiri yazılarının sanat değeri taşıması yazara bağlıdır Etkili ve ozgun bir anlatım ozelliği olan eleştirmenin yazıları, oyku ya da şiir gibi tat alınarak okunabilir Eleştiri yazıları; konularına, izlenen yonteme, eleştirmenin yaklaşımına gore birtakım gruplara ayrılır:

Birinci gruptakiler, tarihsel eleştirilerdir Bu gruptaki eleştirilerde yazın ya da sanat yapıtları ortaya konuldukları cağ ya da donemin ozelliklerine gore değerlendirilir Yapıtın yazınsal ve estetik niteliği, yazarının goruş ve duşuncelerine, yaşadığı zaman dilimindeki zevklere ve anlayışa gore değerlendirilir Ayrıca yazarın yaşamı ve cağdaşları arasındaki yeri de goz onunde tutulur

İkinci gruptakiler, ele alınan yazın ya da sanat yapıtının ortaya kondukları toplumsal koşullar ve değerler acısından inceleyen toplumbilimsel eleştirilerdir Bu eleştirilerde değerlendirme yapılırken olcut olarak birtakım toplumsal olay ve olgular dikkate alınır, yapıta yazıldığı zamanki toplumsal olayları yansıtması gereken bir belge olarak bakılır

Ucuncu grupta yazarın yaşamı ile yapıtı arasında ilişki kurmaya dayanan yaşamoykusel eleştiriler yer alır Bu tip eleştirilerde eleştirici, yazın ve sanat adamının yaşamını ayrıntılarıyla inceleyerek, yapıtını hangi koşullar altında, ne gibi etmenlerin etkisiyle ortaya cıkardığını acıklamayı yeğler Yazarın yaşayış ozellikleriyle yapıtı arasındaki birtakım bağlantılar belirlenmeye calışılır

Dorduncu gruptaki ruhbilimsel eleştirilerde yine hareket noktası yazarla yapıtı arasındaki ilişkidir Ancak bu eleştirilerde eleştirici, yapıtı yaratan sanatcının duygularını, yonelimlerini, icgudulerini acıkladığı gibi, yapıtta yer alan kişilerin davranışlarını da yine ruhsal acıdan betimlemeye calışır

En oznel eleştiriler beşinci gruptaki izlenimci eleştirilerdir Eleştirici değerlendirmelerini yaparken belli olcutlere uyma zorunluluğunu duymaz Yalnızca kişisel beğenisine dayanır Okuduğu incelediği yapıtı, tat alışına ya da kimi yonlerden beğenişine gore değerlendirir Tat alıp beğendiklerini over, beğenmediklerini yerer Eleştiricinin duyusal yanının ağır bastığı izlenimci eleştiriler, zaman zaman deneme turune yaklaşır

Yapısal eleştiri adı da verilen dilbilimsel eleştirilerdeyse yapıt yalnızca bir “dil urunu olarak ele alınır Yazarın kişiliği, onu yonlendiren etmenler bir yana bırakılarak, yapıt dilbilim acısından gozden gecirilir Yazarın anlatım ozelliklerinin belirlenmesine ağırlık verilir Yapıtın oteki nitelikleri uzerinde metin incelemesinin verdiği olanaklar olcusunde durulur

Eleştiriciyi oldukca uğraştıran eleştiriler, yedinci gruptaki eleştirilerdir Eleştirici uzerinde duracağı yapıtı değerlendirirken; bir ilke, oğreti ya da goruşten hareket etmek yerine insan bilimleriyle birlikte, doğal ve deneysel bilimlere ozgu yontemlerden ve bu bilimlerin ortaya koyduğu gerceklerden yararlanmaya calışır

Batı yazınında eleştirinin gelişmesine katkıda bulunan ve yazınımızdaki eleştirmenleri buyuk olcude etkileyen ilk yazarlar olarak Boileau, Saint Bouve, Hippolyte Taine ve Bruntiene adlarını sayabiliriz Daha sonraki izlenimci eleştirinin kurucuları olarak Jules Lemaitre ve Anatole France ’ı goruyoruz

Bugunku anlamda eleştiri, yazınımıza Tanzimat doneminde girmiştir Tanzimat ’tan once, yazarın kendi goruşlerine gore birkac satırla ovduğu ya da yerdiği şairlerin konu olduğu tezkireleri goruyoruz Tanzimat doneminde bu turun ilk orneğini Şinasi vermiştir Onu, Edebiyatımız Hakkında Bazi Mulazatı Şamildir başlıklı yazısıyla Namık Kemal, Şiir ve İnşa ile Ziya Paşa izler Daha sonra Cevdet Paşa ’nın Belagati Osmaniye ve Recaizade Ekrem ’in Talimi Edebiyat adlı yapıtları gelir Eleştiri yontemleri konusu uzerinde de bu donemde durulmaya başlanır

Serveti FunUn doneminde olgunlaşmaya başlayan yazın turleri arasında eleştiri de yer alır İlk eleştirmenimiz Ahmet Şuayp bu donemde yetişir Tevfik Fikret, Halit Ziya Uşaklıgil, Cenap Şehabettin, Mehmet Rauf, Huseyin Cahit Yalcın da eleştirileriyle dikkati ceken yazarlar olarak yer alırlar

Eleştiri turundeki asıl gelişme, 1908 ’den sonra başlar Daha cok yazın ve dil alanında yoğunlaştırılan eleştiriler, Cumhuriyet doneminde değişik sanat dallarını da kapsayarak geniş bir alana yayılmıştır Milli Edebiyat akımının yoğunlaştığı yıllarda Omer Seyfettin, Ali Canip Yontem ve Fuat Koprulu dikkati cekerler Cumhuriyetin ilk yıllarında Ahmet Hamdi Tanpınar Nazım Hikmet, Sabahattin Eyuboğlu dikkati ceken adlardır Daha sonra Nurullah Atac, Tiyatro dalında Refik Ahmet Sevengil, sanat dalında Sabri Esat Siyavuşgil onemli adlardır 1950 ’li yıllara doğru Yaşar Nabi, Mehmet Kaplan, Lutfi Ay, Suat Derviş, Suut Kemal Yetkin, Orhan Burian gibi şair, bilim adamı, yazar ve eleştirmenlerle eleştiri turu geliştirilmiştir

1950 ’lerden sonra yalnızca eleştiri alanında yazanların sayısında da bir artış gorulmektedir Vedat Gunyol, Asım Bezirci, Mehmet Fuat, Fethi Naci, Doğan Hızlan, Metin And, Nejat Ozon, Emin Ozdemir adları bu donemin ilk akla gelen eleştirmenleridir


alıntı