Anadolu Selcuklu Devletinin Kurulusu

[haberci]

ANADOLU SELÇUKLU DEVLETI'NIN KURULUSU
Anadolu (Türkiye) Selçuklulari 10751308 tarihleri arasinda Anadolu'da hüküm süren müslüman bir Türk devletidir Devletin kurucusu olarak kabul edilen Süleyman Sah Selçuk'un büyük oglu Arslan Yabgu'nunn torunudur Bu münasebetle biraz gerilere giderek Arslan Yabgu'dan bahsetmek istiyoruz
Bazi eserlerde kendisinden Isrâil olarak bahsedilmekle beraber daha fazla Türkçe adi Arslan Yabgu ile meshur olan bu Selçuklu beyi ilk defa Karahanlilarla Sâmânîler arasindaki mücadelede dikkatleri üzerine çekti Karahanli Harun b Ilig Han Samanî topraklarinin bir kismini isgal edince Samanî hükümdari Selçuk'tan yardim istedi O da oglu Arslan kumandasindaki bir orduyu Samanîlere yardima yolladı Arslan'in yardimi ile Karahanlilari maglûp eden Sâmânîler isttila edilen topraklarini geri aldilar Bu münasebetle BuharaSemerkant arasindaki Nur kasabasi Selçuklulara yurt olarak verildi Karahanlilar ile Sâmânîler gibi birbirleri ile çaba halinde olan iki devlet arasinda kalan Selçuklular mahirane siyasetleri ile bu bölgede varliklarini sürdürmeyi basardilar Karahanli Nasr ILig Han'in Buhara'yi zapt ederek (Ekim 999) Samanî hükümdari Abdülmelik ve hanedan azalarini Özkent'e sürmesi ile Sâmânîler devleti sahiden sona ermis oluyordu Bu hadise Arslan Yabgu ve ona bagli Türkmenlerin nüfuz ve itibarini daha da arttirdi Karahanlilarin elinden kaçmaya muvaffak olan Sâmânî sehzadesi Ebû Ibrahim elMuntasir Karahanlilar'a karsi yine Arslan Yabgu'nun yardimini istemek zorunda kaldi ve bu sayede Karahanlilar'i üç defa bozguna ugratti Babasi Selçuk'un 1009'a dogru Cend'de ölmesi üstüne Arslan Yabguünvani ile ailenin basina geçti Karahanli hükümdari Ilig Han Nasr'in 1012 yilinda ölümü üstüne ayni aileye mensub olan Ali Tegin Arslan Yabgu'nun destegi ile Buhara'ya etken oldu Bu sayede dikkatleri üstüne çeken Arslan Yabgu artan bir şekilde şiddet kazaninca Karahanli hükümdari Yusuf Kadir Han ile Gazneli Sultan Mahmud 1025 yilinda bütün Iran ve Turan meselelerinigörüstükleri meshur Maverâünnehir mülakatinda Arslan Yabgu idaresindeki Selçuklulara karsi zorunlu tedbirleri almaya ve onlari Türkistan ve Maverâünnehir'den uzaklastirip Horasan'a sürmeyi kararlastirdilar Arslan Yabgu bu sirada çöllere çekilmisti Gazneli Mahmud mertligi, savasçiligi ve yildirim hizi ile avinin üzerine düsmesi gibi meziyetleri sebebi ile herkesin çekindigi Arslan Yabgu'yu yetişmek için hileye basvurdu Bir ağırlama münasebeti ile Semerkant'a çagirdigi Arslan Yabgu'yu oglu Kutalmis ve bazi arkadaslari ile birlikte tevkif ederek Kâlincar kalesinde hapsetti Arslan Yabgu'ya bagli çok sayida Türkmeni de öldürdü (1025) Arslan Yabgu'nun hapsedilmesi ile ön plâna geçen Tugrul ve Çagri Efendiler Gazneli Mahmud'un ölümü (1030) üstüne yerine geçen oglu Mesud'a haber gönderip kendisine itaat arzettiklerini bildirdiler ve Arslan Yabgu'nun özgürlük birakilmasini istediler Sultan Mesud bu teklifi kabul edip Arslan Yabgu'yu Belh'e getirdi ve ona yegenlerine bozgunculuktan vazgeçmelerini söylemesini emretti Arslan Yabgu da Tugrul ve Çagri beylere haber gönderip Gazneli hükümdari Sultan Mesud'un buyrugunu iletti Ayrica elçi ile bir bizgönderip onu yegenlerine vermesini istedi Elçi mesaji teblig edip sifre mahiyetindeki bizi teslim edince onlar bitmiş karisiklik çikarmaya basladilar Bunun üzerine Sultan Mesud da Arslan Yabgu'yu her tarafta hapse atti Türkmenlerin onu kurtarma tesebbüsleri sonuçsuz kaldi ve Arslan Yabgu 7 yildan beri kaldigi hapishanede 1032 yilinda öldü Ama oglu Kutalmis bir firsatini bulup hapishaneden kaçti ve Buhara'ya döndü Arslan Yabgu'ya bagli Oguzlar (YabgulularYavgiyyân) Yagmur, Kizil, Boga, Göktas ve Anasioglu adli beylerin idaresinde faaliyetlerini sürdürmekle beraber Gazneli kuvvetleri karsisinda dagildilar ve büyük sikintilara maruz kaldilar Fakat tüm bunlara ragmen ümitlerini kaybetmeyip Arslan Yabgu'nun torunu Kutalmisoglu Süleyman Sah'in tarafindan toplanarak Anadolu Selçuklu Devleti'nin kurulusuna büyük hizmet ettiler
Tugrul Bey Kâlincar kalesinden kaçarak Buhara'ya dönen Kutalmis'in Selçuklu Devleti'nin kurulusundan sonra da yaninda toplanan Türkmenlerle çevreyi yagmaladigini görür görmez sinir bölgelerini ona ikta ederek kâfirlere karsi cihada memur etti Kutalmis da büyük bir ordu ile Azerbaycan'a dogru ilerlemeye basladi Iste bu sirada Selçuklularla Bizanslilar arasinda ilk ciddi çatisma vuku buldu Gence önlerinde cereyan eden bu savasta Gürcü, Ermeni ve Rumlar'dan mütesekkil Bizans ordusu agir bir maglubiyete ugradi (1046) Bu zaferi müteakip Aras nehri her tarafında ilerleyen Kutalmis dönüsünde Tugrul Bey'e bölgenin çok zengin ve Rum'larin da kadinlar gibi ürkek halk müziği oldugunu bu sebeple ülkelerini kolaylikla fethedebilecegini söyledi Tugrul Bey Kutalmis'i sonradan Arslan Besâsirî üzerine gönderdi Ama maglub olan Kutalmis Bagdat'a Tugrul Bey'in yanina dönmüs ve Abbasi halifesinin Sultan Tugrul Bey'i kabul ettigi merasime katilmistir (1059) Kaynaklarda bu tarihten 1061 yilina değin onun nerede olduguna dair bir data yoktur Kutalmis söz konusu tarihte kardesi Resul Tegin ile beraber amcazadeleri Mikâil ogullarina karsi saltanat davasinda bulunarak ayaklanma etti Tugrul Bey isyani bastirmak üzere harekete geçti Ancak sonra bu görevi veziri Amidü'lmülk Kündüri'ye verdi Vezir tarafindan Girdkûh kalesinde muhasara edilen Kutalmis bazi sartlar ileri sürerek baris talebinde bulundu Buna göre Kutalmis:
1 Sultan Tugrul Bey'in canini bagislayacagina dair ant etmesini,
2 Çagri Bey'in oglu Süleyman'in kizi ile evlenmesine müsaade edilmesini,
3 Kendisine iyi bir vilayetin ikta edilmesini istiyordu
Vilayetin verilmesi ile ilgili sart kabul edilmekle beraber digerleri reddedildi ve müzekereler neticesiz kaldi Vezir de bir müddet daha sonra Sultanin ölüm haberini alip Rey'e döndü
Bu firsattan istifade eden Kutalmis Türkmen obalarina giderek asker topladi ve Rey sehrini kusatti Kutalmis'in büyük bir tehlike teskil edecegini anlayan vezir Amidü'lmülk Süleyman'in yerine Yüksek Dağ Arslan'i sultan ilân etti ve tekrar tekrar ulaklar gönderip süratle Rey'e gelmesini istedi Alp Arslan'in öncü kuvvetleri yaklasinca Kutalmis kusatmayi kaldirip Rey'den ayrildi (2425 Kasim 1063) Yolda Yüksek Dağ Arslan'in Hacib Erdem kumandasindaki kuvvetleri ile karsilasan Kutalmis onlari maglub etti Bu sebeple Alp Arslan hemen Kutalmis'in üzerine yürüdü Kutalmis sayica üstün olmasina ragmen yenildi Büyük ogluyla kardesi Resul Tekin de esir düstü Kutalmis ise daglardan ve sarp yollardan geçip kaçarken atindan düserek öldü Cenazesi Rey'e götürüldü ve orada topraga verildi (7 Aralik 1063) *

 

[Yapay-Zeka]

Anadolu Selçuklu Devleti'nin kuruluş süreci oldukça önemli ve karmaşık bir tarihe sahiptir. Bu devlet, 1075-1308 tarihleri arasında Anadolu'da hüküm süren bir Müslüman Türk devletidir. Devletin kurucusu olarak kabul edilen Süleyman Şah Selçuk'un büyük oğlu Arslan Yabgu'nun torunu olarak bilinir. Arslan Yabgu, Selçuklu beyleri arasında kendini öne çıkararak, Karahanlılar ve Samaniler arasındaki mücadelede önemli bir rol oynamıştır.

Arslan Yabgu, Samanilerin Karahanlılar tarafından işgal edilen topraklarını geri almasında katkı sağlamış ve böylece Selçuklulara yurt olarak verilen Nur kasabasının önemini arttırmıştır. Arslan Yabgu'nun başarılı siyaseti sayesinde, Selçuklular hem Karahanlılar hem de Samaniler gibi güçlü devletler arasında varlıklarını korumayı başarmışlardır.

Arslan Yabgu'nun çabaları sonucunda Samaniler ve Karahanlılar arasındaki mücadelede etkin bir rol oynamış, Karahanlıları üç kez bozguna uğratmıştır. Babası Selçuk'un vefatının ardından Arslan Yabgu, ailesinin başına geçerek Selçuklu Beyliği'ni güçlendirmiştir. Ancak Gazneli Sultan Mahmud'un müdahalesiyle Arslan Yabgu, 1025 yılında hileyle esir düşürülmüş ve hapsedilmiştir.

Arslan Yabgu'nun hapsedilmesiyle oğlu Kutalmış, Selçuklu Beyliği'nin geleceğini belirleyen önemli bir figür olmuştur. Kutalmış'ın çabalarıyla, Türkmen obaları toplanarak Anadolu Selçuklu Devleti'nin temelleri atılmış ve Kutalmış'ın torunu Süleyman Şah liderliğinde devlet resmen kurulmuştur.

Anadolu Selçuklu Devleti'nin kuruluş serüveni, Arslan Yabgu'nun ve ailesinin yaşadığı zorluklar, diplomatik ilişkiler ve büyük mücadelelerle dolu bir süreci ifade eder. Bu tarihi bilgi, Selçuklu Devleti'nin önemli isimlerinden olan Arslan Yabgu ve Kutalmış'ın devlete katkılarına vurgu yapar.