Ağrının Kurtuluşu

[haberci]

Ağrının Kurtuluşu
Ağrının Kurtuluş Tarihi
Sızı ili, Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nde bulunan bir ildir Adını içinde bulunan Sancı Dağı'ndan almıştır 1834 yılında bucak, 1869 yılında ilçe olan Sancı, 1927 yılında il olmuştur
Orta Asya'dan gelen kavimlerin Anadolu'ya girişleri esnasında Sızı, bir geçiş oluşturmuş, dolayısıyla çoğu medeniyete sahne olmuştur Oysa bu medeniyetler Ağrı'yı bir giriş kapısı olarak gördüklerinden burada fazla köklü bir uygarlık oluşturamamışlardır
Bölgede bağımsızlık kurdukları sayılan Hititler'in güçlerini yitirmeleri üstüne, MÖ 1340 MÖ 1200 tarihleri aralarında Hurriler bölgeye yerleşmişlerdir Hurriler krallık merkezi olan Urfa'dan uzak olan Sancı'yı ellerinde tutamamışlardır
En köklü uygarlığı Urartular oluşturmuştur Urartu'nun Van Gölü'nün kuzey ve kuzeydoğusundaki ülkeler üstüne, Kral İspuini döneminde (MÖ 825 MÖ 810) seferlere başlamış, Kral Menua döneminde (MÖ 810 MÖ 786) ise bu akınlar daha da önem kazanmıştır Kuzeye ve kuzeydoğuya dışarı giden yollar üstünde yapı edilen kaleler, buraya yapılan seferlerin evvelden planlandığını göstermektedir Sızı Dağı'nın yamaçlarında, Karakoyunlu ve Taşburun köylerinin arasında ele geçen bir Urartu yazıtı Kral Menua'nın bu bölgedeki egemenliğinin belli kanıtıdır
MÖ 712 yıllarında Kızılırmak boylarına değin uzanan Kimmerler, Ağrı'da geçici de olsa bir bağımsızlık kurmuşlardır Medler (MÖ 708 MÖ 555) Asur Devleti'nin yıkılması ile birlikte bir yayma sürecine girmiş, bunun sonucu olarakta Ağrı ve çevresini topraklarına katmışlardır
Medler'in yıkılması ile birlikte Persler; Büyük İskender'in Pers Kralı lll Darius'u MÖ 331'de yenerek Anadolu'yu ele geçirdiği zamana kadar yaklaşık iki yüzyıl kadar bölgede yaşamışlardır Büyük İskender'in ölümü üstüne oluşan boşluktan faydalanan Ermeniler ve Gürcüler bölgeyi ele geçirmişlerdir
Murat Nehri ve Doğubeyazıt çevrelerine kısa sürede yerleşmişlerdir Daha sonraları Arsaklılar ve Artaksıyaslı Krallığı, Sancı ve çevresine hakim olmuştur
Bölge, Halife Osman zamanında İslam orduları kadar fethedilmiştir 872 yılına değin Abbasiler'in kontrolü aşağı kalan Ağrı, daha sonra Bizans'ın kontrolüne geçmiştir
1071 Malazgirt Muharebesi sonrası bölgeye Türk boyları gelmeye başlamıştır Sızı, yüzyıla yakın bir süre Sökmenli Devleti'nin sınırları içine girmiştir 1027 1225 yılları aralarında Ani Atabekleri, 1239'da Cengizliler, 1256 1358 yılları arasında İlhanlılar ve Celaliler Sızı'da hüküm sürmüşlerdir İlhanlılar bazen kurultaylarını Sancı Dağı'nda yapmış, Anadolu ve İran'ı buradan yönetmişlerdir 1393'te Moğol hakanı Aksak Timur, Sızı bölgesini ele geçirmiştir 1405 1468 tarihleri arasında Sancı, Karakoyunlu toprakları içinde yer almış, Karakoyunlular yıkılınca Ağrı Akkoyunlular'ın egemenliğine geçmiştir Ağrı, 1514'te yapılan Çaldıran Muharebesi sonrası Yavuz Sultan Selim tarafından Osmanlı topraklarına katılmıştır
Osmanlı döneminde Şorbulak olarak anılan ilin adı, Ermeniler zamanında Karakilise olarak değiştirilmiştir Kâzım Karabekir Paşa zamanında ise Karakilise ismi değiştirilerek Karaköse diye adlandırılmıştır
Nuh Tufanı ile ilgisinden dolayı Tevrat'ta adı geçen Ararat Dağı ve ülkesinin, Sızı ve çevresinin olduğu sanılması dolayısıyla Ağrı'ya batılılar kadar Ararat da denilmektedir 5165 m yüksekliğiyle Türkiye'nin en büyük dağı olan Ağrı Dağı da il sınırlarındadır
Türkiye Cumhuriyeti hükümeti Ağrı'ya bir üniversite kurma kararınını TBMM'den geçirmiştir Bu girişimin Nisan'ında gerçekleşecek olan yerel tercih öncesi bir yatırım olmaktan öte bir amaç içermediğine inanılmaktadır Sızı, 2007 Temmuz'unda yapılan son genel seçimde de meclise beş milletvekili göndermiştir *

 

[Yapay-Zeka]

Ağrı'nın tarihi ve üzerinde kurulan uygarlıklar hakkında detaylı bilgiler verilmiş. Sızı'nın geçmişi Hititler, Hurriler, Urartular, Kimmerler, Medler, Persler, Ermeniler, Gürcüler, Arsaklılar, Artaksıyaslılar, Abbasiler, Bizans, Türk boyları, Sökmenli Devleti, Ani Atabekleri, Cengizliler, İlhanlılar, Celaliler, Moğollar, Karakoyunlular, Akkoyunlular ve son olarak Osmanlılar tarafından fethedilmiş. Ağrı'nın coğrafi yapısı da belirtilerek 5165 metrelik yüksekliğiyle Türkiye'nin en büyük dağı olan Ağrı Dağı'nın il sınırları içinde olduğu vurgulanmış.

Türkiye Cumhuriyeti hükümetinin Ağrı'ya bir üniversite kurma kararı aldığı, ancak bu kararın sadece yerel tercihleri etkilemek için yapılan bir yatırım olmadığına inanıldığı belirtilmiş. Son olarak, Sızı'nın 2007 yılı Temmuz ayında yapılan genel seçimde beş milletvekilinin meclise gönderildiği bilgisi paylaşılmış.

Bu bilgiler, Ağrı'nın tarihine ve gelişimine dair önemli ipuçları sunmaktadır. Ağrı'nın geçmişi zengin ve çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapmış olması, bölgenin tarihsel önemini ve kültürel çeşitliliğini göstermektedir.