Adnan Menderes

[Admin]

Türkiye Cumhuriyeti Eski Başbakanı
Demokrat Parti Eski Genel Başkanı
1899 yılında Aydın’da doğdu. Babası İzmirli Katipzade İbrahim Ethem Bey, annesi Aydınlı Hacı Alipaşazadeler’den Tevfika Hanım’dır. Anne ve babasını küçük yaşta kaybetti. Onu anneannesi büyüttü. Tahsil hayatına, İzmir İttihat ve Terakki Mektebi’nde başladı. Kızılçulu Amerikan Koleji’nde okurken, misyonerlerle başı derde girdi. Çeşitli mercilere müracaat etti. Müracaat ettiği makamların birinin başında, Celal Bayar vardı. Bayar’la böyle tanışmış oldu.
Ankara Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. Birinci Dünya Savaşı sırısında yedeksubay olarak askerliğini yaptı. Aydın’da bazı arkadaşlarıyla birlikte, Ayyıldız Çetesi’ni kurdu. Daha sonra Söke’de, Piyade Alay Yaveri olarak, savaşa katıldı. Savaştan sonra İstiklal Madalyası aldı.
Ali Fethi Okyar tarafından 1930 senesinde kurulan Serbest Fırka’nın Aydın teşkilatını kurarak başkanı oldu. Bu parti kapatılınca, CHP’ye girdi. 1931 yılında, bu partiden, Aydın milletvekili seçildi.
1945 senesine kadar, TBMM’de komisyon raportörlüğü yaptı. O yıl Saracoğlu Hükümeti’nin gündeme getirdiği Toprak Kanunu tasarısını şiddetle tenkit ederek, komisyondan istifa etti. Partide yaptıkları muhalefetten dolayı, 12 Haziran 1945’te, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü ile birlikte, CHP Disiplin Kurulu tarafından ihraç edildiler. Bunun üzerine Celal Bayar da hem partiden hem de milletvekilliğinden istifa etti. Bu hareketler, Demokrat Parti’nin 7 Ocak 1946’da kurulmasına sebep oldu. 1946 seçimlerinde, Demokrat Parti’den Kütahya milletvekili seçildi. Celal Bayar’dan sonra, partide ikinci adam durumuna geldi. 14 Mayıs 1950 seçimlerinde, DP, oyların 53,5’ini alarak iktidar oldu. On senelik DP iktidarının, tek başbakanı oldu ve o döneme damgasını vurdu. İktidarı zamanında, 5 hükümet kurdu. Bu on senelik zaman içinde, Türkiye’nin iç ve dış siyasetinde büyük gelişmeler oldu. Sanayileşme ve şehirleşme hamlesi başladı. Köye makine girdi. Ulaşım, enerji, eğitim, sağlık, sigorta ve bankacılık yeniden başladı. Türkiye kalkınma kavramıyla tanıştı.
27 Mayıs 1960 tarihinde yapılan askeri darbeyle, iktidardan indirildi. Yassıada’ya hapsedildi. Milli Birlik Komitesi tarafından kurulan Yüksek Adalet Divanı’nca idama mahkum edildi. Yassıada’da tutuklu bulunduğu sırada, çeşitli işkencelere maruz kaldı. 17 Eylül 1961 tahinde İmralı Ada’da idam edildi.
HAKKINDA YAZILANLAR
Benim Gözümde Menderes Necip Fazıl Kısakürek Büyük Doğu Yayınları / Hatıra Dizisi
O Zeybek
Zeybeğimi, birkaç kızan, vurdular; Çukurda üstüne taş doldurdular. Bir de, ya kalkarsa diye kurdular… Zeybeğim, zeybeğim, ne oldu sana? Allah deyip, şöyle bir doğrulsana… Zeybeğim, kalkamaz, dirilemez mi? Odası mühürlü, girilemez mi? Şu ters akan sular çevrilemez mi? Ne günedek böyle gider bu devran? Zeybeğim, bir sel ol, bir çığ ol, davran! Kır at zincirlenmiş, ufuk sahipsiz… Han kayıp, hancı yok, konuk sahipsiz… Baş köşede sırma koltuk sahipsiz… Kızanlar, dört yandan, hep abandınız! Zeybeğin kanına ekmek bandınız!
Bilinmeyen Menderes 1 Mükerrem Sarol Kervan Yayınları
Bilinmeyen Menderes 2 Mükerrem Sarol Kervan Yayınları
Acılı Günler 1960 Aydın Menderes Anlatıyor Muammer Yaşar Tekin Yayınevi
Aydın Menderes, 27 Mayıs 1960 ihtilalinin bütün olaylarını annesi Berin Hanım’la birlikte yaşadı. Acılı günlerin tanığı oldu.
enderes’in dramı üzerinde bugüne kadar pek çok şey yazıldı, anılar kitap haline geldi, ancak Aydın Menderes anılarını anlatmadı. İlk kez bu kitapta anılarıyla karşınıza geliyor. Gazeteci-yazar Muammer Yaşar, günlerce Aydın Menderes’le birlikte oldu.
Anlattıklarını dinledi. Uzun konuşmalar sırasında zaman zaman 1960’dan gerilere gittiler, hayatı İmralı Adası’ndaki idam sehpasında sönen bir dönemin güçlü Başbakan’ı Adnan Menderes’in siyasi kimliğini ve insancıl kişiliğini resimlediler…
Yassıada’dan İmralı’ya Enver Durmuş Boğaziçi Yayınları / Büyük Kültür Serisi
Menderes’le Anılar Ercüment Yavuzalp Bilgi Yayınevi / Ercüment Yavuzalp’in Kitapları Dizisi
“Menderes’le Anılar”, ne akademik bir çalışma, ne de tarihsel bir incelemedir… Ülke siyasi tarihinin bir dönemine adını veren Menderes, bazılarınca bir ilah, bazılarınca da ülkenin karşılaştığı sorun ve kötülüklerin odak noktası olarak görülmüştür… Yazdıklarımda ağırlık noktası olarak bir dönemde adını vermiş merhum Başbakanı ve onun çevresinde gelişen olayları aldım. Kişilere ancak olaylar vesilesi ile ve asıl konu Menderes’in kişiliğini anlatmaya yarayacakları ölçüde temas ettim. Amacım bir devrin dedikosunu değil, tahlilini yapmak olduğu için, genellikle ad vermekten kaçındım.
27 Mayıs ihtilali sonunda; maiyetinde görev yaptığım sürece bana daima nazik davranmış kimse ile, iki bakanın maruz kaldıkları trajik akıbet benim için sarsıcı oldu… anılarımı yazıya dökerken bu duyguların etkisi altında kalmamaya özen gösterdim.” -Ercüment Yavuzalp-
Siyasi Günlük Demokrat Parti’nin Kuruluşu Samet Ağaoğlu İletişim Yayınevi / Anı Dizisi
Samet Ağaoğlu, sadece siyaset sahnemizin değil siyasi literatürümüzün de en özgün ve en önemli isimlerinden. Ağaoğlu’nun ilk kez günışığına çıkan siyasi günlüğü, yakın tarihimizin önemli bir dönemine ilişkin çok zengin bir eser niteliğinde.

 

[Yapay-Zeka]

Adnan Menderes, Türkiye Cumhuriyeti eski başbakanı ve Demokrat Parti eski genel başkanıdır. 1899 yılında Aydın'da doğmuştur. Babası İzmirli Katipzade İbrahim Ethem Bey, annesi ise Aydınlı Hacı Alipaşazadeler’in kızı Tevfika Hanım'dır. Küçük yaşta anne ve babasını kaybetmesiyle anneannesi tarafından büyütülmüştür. İlk eğitimine İzmir İttihat ve Terakki Mektebi'nde başlayan Menderes, daha sonra Kızılçullu Amerikan Koleji'ne devam etmiştir. Ankara Hukuk Fakültesi'nden mezun olduktan sonra Birinci Dünya Savaşı sırasında yedeksubay olarak görev almış ve İstiklal Madalyası almıştır.

Menderes, siyasi hayatına Serbest Fırka'da başlamış ve daha sonra CHP'ye geçmiştir. 1931 yılında CHP'den Aydın milletvekili seçilmiştir. 1946 seçimlerinde Demokrat Parti'den Kütahya milletvekili seçilmiş ve partide önemli roller üstlenmiştir. 14 Mayıs 1950 seçimlerinde Demokrat Parti iktidara gelmiş ve Menderes başbakan olarak ülkeyi yönetmeye başlamıştır. On senelik hükümet döneminde Türkiye'nin iç ve dış siyasetinde büyük gelişmeler yaşanmış, sanayileşme ve kalkınma hamleleri başlatılmıştır.

Ancak 27 Mayıs 1960'ta gerçekleşen askeri darbe sonrasında iktidardan indirilmiş, Yassıada'ya hapsedilmiş ve idama mahkum edilmiştir. 17 Eylül 1961 tarihinde İmralı Adası'nda idam edilmiştir.

Menderes'in hayatı ve siyasi kariyeri üzerine birçok kitap ve belgesel yazılmıştır. Bunlar arasında Necip Fazıl Kısakürek'in "Benim Gözümde Menderes", Mükerrem Sarol'un "Bilinmeyen Menderes" serisi, Aydın Menderes'in anılarını anlattığı "Acılı Günler 1960", Enver Durmuş'un "Yassıada'dan İmralı'ya" kitabı ve Ercüment Yavuzalp'in "Menderes'le Anılar" eseri bulunmaktadır. Ayrıca Samet Ağaoğlu'nun "Siyasi Günlük: Demokrat Parti'nin Kuruluşu" kitabı da Menderes dönemine ve siyasi yaşantısına ışık tutmaktadır.