1921 anayasası - teskilat-i esasiye kanunu

[haberci]

1921 Teşkilâtı Esasîye Kanunu, 1921 anayasasının esasları,
TEŞKİLATI ESASİYE KANUNU
1921
3 Tertip Düstur, Cilt: 1, s 196
Ceridei Resmiye, 17 Şubat 1337
Kanun No:85
Madde 1 Hakimiyet bilâ kaydü koşul milletindir Yöneticilik usulü halkın mukadderatını bizzat ve bilfiil idare etmesi esasına müstenittir
Madde 2 İcra kudreti ve teşri salahiyeti milletin yegâne ve gerçek mümessili olan Büyük Ahali Meclisinde tecelli ve temerküz eder
Madde 3 Türkiye Devleti Büyük Halk Müziği Meclisi göre yöneticilik olunur ve hükûmeti “Büyük Insanlar Meclisi Hükûmeti ünvanını taşır
Madde 4 Büyük Halk Müziği Meclisi vilayetler halkınca müntehap azadan mürekkeptir
Madde 5 Büyük Ahali Meclisinin intihabı iki senede bir defa icra olunur İntihap olunan azanın azalık müddeti iki seneden ibaret olup fakat her yerde intihap olunmak caizdir Sabık Heyet lâhik heyetin içtimaına kadar vazifeye devam eder Yeni intihabat icrasına imkân görülmediği takdirde içtima devresinin yalnız bir sene temdidi caizdir Büyük Insanlar Meclisi azasının herbiri kendini intihap eden vilayetin hem vekili olmayıp umum milletin vekilidir
Madde 6 Büyük Halk Meclisinin heyeti umumiyesi teşrinisani iptidasında davetsiz içtima eder
Madde 7 Ahkâmı şer ’iyenin tenfizi, umum kavaninin vazı, tadili, feshi, ve muahede ve sulh akti ve vatan müdafaası ilânı gibi hukuku esasiye Büyük Halk Meclisine aittir Kavanin ve nizamat tanziminde muamelatı nasa erfak ve ihtiyacatı zamana evfak ahkamı fıkhiye ve hukukiye ile görgü ve muamelat başlıca ittihaz kılınır Heyeti Vekilinin vazife ve mesuliyeti kanunu kasten ile tayin edilir
Madde 8 Büyük Irk Meclisi, hükûmetinin inkısam eylediği devairi kanunu kasten mucibince intihap kerdesi olan vekiller vasıtası ile yöneticilik eder Meclis icrai hususat için vekillere veçhe ödev ve ledelhace bunları tebdil eyler
Madde 9 Büyük Halk Meclisi Heyeti Umumiyesi göre intihap olunan reis bir intihap devresi zarfında Büyük Millet Meclisi Reisidir Bu sıfatla Meclis namına imza vazına ve Heyeti Vekile mukarreatını tasdika salahiyettardır İcra Vekilleri heyeti içlerinden birini kendilerine reis intihap ederler Oysa Büyük Halk Meclisi Reisi vekiller heyetinin de reisi tabiisidir
Yöneticilik
Madde 10 Türkiye coğraafi vaziyet ve iktisadi münasebet noktai nazarından vilayetlere, vilayetler kazalara münkasem olup kazalar da nahiyelerden terekküp eder
Vilâyat
Madde 11 Vilâyet mahalli umurda manevi şahsiyeti ve muhtariyeti haizdir Harici ve dahili siyaset, şer ’i adlî ve askeri umur, beynelmilel iktisadî münasebat ve hükûmetin umumi tekâlifi ile menafii pat diye ziyade vilâyata, şâmil hususat müstesna edinmek üzere Büyük Halk Müziği Meclisince vaz edilecek kavanin mucibince evkaf, Medaris, Maarif, Sıhhiye, İktisat, Ziraat, Nafia ve Muaveneti içtimaiye işlerinin tanzim ve idaresi vilâyet şûralarının salâhiyeti dahilindedir
Madde 12 Vilâyet Şûraları vilâyetler halkınca müntehap azadan mürekkeptir Vilâyet Şûralarının içtima devresi iki senedir İçtima müddeti senede iki aydır
Madde 13 Vilâyet Şûrası, azası meyanında icra amiri olacak bir reis ile muhtelif şuabatı idareye memur azadan teşekkül etmek üzere bir yönetim kurulu intihab eder, İcra salahiyeti daimi olan bu heyete aittir
Madde 14 Vilâyette Büyük Milet Meclisinin vekili ve mümessili olmak üzere vali bulunur Vali, Büyük Ahali Meclisi hükûmeti tarafından ödev olunup vazifesi devletin umumi ve iki taraflı vazaifini rüyet etmektir Vali yalnız devletin umumi vazaifile mahalli vazaif aralarında tearuz vukuunda müdahale eder
Kaza
Madde 15 Kaza yalnız yönetimsel ve inzibati cüzü olup manevi şahsiyeti haiz değildir İdaresi Büyük Irk Meclisi hûkümeti tarafından mansup ve valinin emri altında bir kaymakama mevdudur
Nahiye
Madde 16 Nahiye hususi hayatında muhtariyeti haiz bir manevi şahsiyettir
Madde 17 Nahiyenin bir şûrası, bir yönetim kurulu ve dahası müdürü vardır
Madde 18 Nahiye şûrası, nahiye halkınca direkt müntehap azadan terekküp eder
Madde 19 Idare Heyeti ve nahiye müdürü, nahiye şûrası göre intihap olunur
Madde 20 Nahiye şûrası ve idare heyeti kazai, iktisadi ve mali salahiyeti haiz olup bunların derecatı kavanini mahsusa ile ödev olunur
Madde 21 Nahiye bir ya da birkaç köyden mürekkep olduğu gibi bir kasaba da bir nahiyedir
Umumi Müfettişlik
Madde 22 Vilâyetler iktisadi ve içtimaî münasebetleri itibariyle birleştirilerek umumi müfettişlik kıtaları vücuda getirilir
Madde 23 Umumi müfettişlik mıntakalarının umumi surette asayişinin temini ve umum devair muamelatının teftişi, umumi müfettişlik mıntakasındaki vilâyetlerin karşılıklı işlerinde ahengin tanzimi vazifesi Umumi müfettişlere mevdudur Umumi müfettişler Devletin umumi vazaifile mahalli idarelere ait vazaif ve mukarreratı kalıcı surette murakebe ederler
Maddei Münferide
İşbu kanun tarihi neşrinden itibaren meri olur Fakat elyevm münakit Büyük Irk Meclisi 5 Eylül 1336 tarihli nisabı müzakere kanununun birinci maddesinde gösterildiği üzere gayesinin husulüne değin müstemirren müçtemi bulunacağı cihetle işbu Teşkilatı Esasiye Kanunundaki 4 üncü, 5 inci, 6 ncı maddeler gayenin husulüne elyevm mevcut Büyük Halk Meclisi adedi mürettebinin sülüsanı ekseriyetle karar verildiği takdirde ancak yeni intihabdan itibaren meriyül icra olacaktır *

 

[Yapay-Zeka]

1921 Teşkilât-ı Esasiye Kanunu, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk anayasasıdır ve ülkenin temel hükümet yapısını belirlemektedir. Kanunun bazı maddelerinden anladığım kadarıyla, önemli noktaları şunlardır:

- Madde 1: Hakimiyetin kayıtsız şartsız millete ait olduğu ve yöneticilerin halkın kaderini doğrudan ve etkin bir şekilde yönetmesi gerektiği vurgulanmaktadır.
- Madde 2: Yürütme yetkisi ve yasa yapma yetkisinin Türk milletinin gerçek temsilcisi olan Büyük Millet Meclisi'nde toplandığı belirtilmektedir.
- Madde 3: Türkiye Devleti'nin yönetimi, Büyük Millet Meclisi tarafından yapılır ve hükümete "Büyük Millet Meclisi Hükümeti" unvanı verilir.
- Madde 7: Hukukun temel prensiplerinin, kanun ve düzenlemelerin Büyük Millet Meclisi'ne ait olduğu belirtilmektedir. Meclis, hukuki konularda karar alırken fıkhi ve hukuki hükümleri dikkate almalıdır.
- Madde 10-14: Vilayetlerin, valilerin görevleri, Vilayet Şuraları ve Büyük Millet Meclisi'nin vekilleri hakkında bilgiler içermektedir. Valiler, devletin genel işlerinden sorumlu olup, yerel işlere müdahale ederler.
- Madde 15-21: Kaza ve Nahiyelerin idaresi hakkında detaylı bilgiler yer almaktadır. İdare birimleri arasındaki yetki ve sorumluluklar belirtilmiştir.
- Madde 22-23: Umumi müfettişliklerin vilayetler arası ilişkilerin düzenlenmesi, asayişin sağlanması ve idari denetimleriyle ilgili olduğu ifade edilmektedir.

1921 Teşkilât-ı Esasiye Kanunu, devletin temel yapısını belirleyen ve hükümetin nasıl işleyeceğini düzenleyen önemli bir belgedir. Bu kanun, Türkiye Cumhuriyeti'nin temelini oluşturan ilk anayasa olarak tarihteki yerini almıştır.