1 Mayis Nedir?Neden Kutlanir?

[haberci]

1 Mayıs 19 yuzyılın ikinci yarısında sekiz saatlik iş gunu mucadelesi icinde doğdu, daha sonra uluslararası planda işcilerin dayanışma gunu, emeğin bayramı olarak kutlandı 1 Mayıs vahşi kapitalizme karşı daha insanca calışma ve yaşama talebinin, sosyal adalet mucadelesinin ve dayanışmanın simgesi oldu Zaman zaman iceriğinden uzak yaklaşımlarla, devlet torenleriyle de kutlandığı oldu Calışanların sorunların daha ağır olduğu ulkelerde daha gergin kutlamalar gundeme geldi, egemen sınıfların şiddete başvurarak engellediği kutlamalar yaşandı Batı ulkelerinde zaman zaman şenliklerle ya da cılız gosterilerle kutlandı Ama 120 yılı aşkın bir suredir sendikalar, işciler, emek yanlısı partiler 1 Mayısı kutlamaya ve onemli gordukleri siyasalsosyal talepleri dile getirmeye devam ettiler Bugun yeryuzunde 1 Mayıs gunu gosteri yapılmayan pek az ulke kaldı
1 Mayıs’ın Kokleri: Vahşi Kapitalizme Karşı İnsanca Yaşama Mucadelesi
Sanayi devriminin urunu olan işci sınıfı sermayenin devasa gucu karşısında tek başına bir hicti Bırakınız yapsınlar bırakınız gecsinler anlayışı buyuk sosyal yıkımlara, acılara yol acmış ve sanayi devrimi beraberinde sosyal sefaleti de getirmişti Varoşlardaki ağır yaşama koşulları yanında, fabrikalardaki ağır calışma koşulları; uzun calışma saatleri, duşuk ucretler; kadın ve cocuk emeğinin yoğun bicimde kullanılması donemin karakteristik ozelliğidir Robert Owen, bu donemde cocuk emeğinin kullanımı hakkında “Britanya’nın İşveren Fabrikatorlerine Mektupta (1818) şu ifadelere yer vermektedir:
“Cocukların, neredeyse bebekliklerinden itibaren, hepsi de az veya cok sağlıksız olan fabrikalarımızda calıştırılmalarına izin veriliyor Butun zamanlarını acık havada yapacakları sağlıklı egzersizlerle okul arasında paylaştırılması gereken bir yaşta, dort duvar arasında uzun, tekduze ve yorucu bir calışmaya mahkUm ediliyorlar
Owen, cocukların o donemde tekstil fabrikalarına altı yaşında işe başlatıldıklarını, bazen beş yaşında da calıştırıldıklarını, calışma suresinin kışın ve yazın yasal olarak sınırsız olduğunu, genellikle on dort saat, bazen on beş saat hatta para canlısı ve insanlık dışı işverenler tarafından on altı saate kadar uzatıldığını yazmaktadır
Uzun ve ağır calışma koşullarına karşı yukselen tepkiler ve toplumun kendini savunmak icin geliştirdiği hareketler klasik liberalizmi geriletmeye başladı ve calışma yaşamının duzenlenmesi gundeme gelmeye başladı İngiltere’de 1802’de kabul edilen ilk fabrika yasası sadece cocukları kapsıyordu Yetişkin işciler bu yasanın dışında tutuldu Bu yasa ile tekstil fabrikalarında cocuk işcilerin calışma sureleri 12 saat ile sınırlandırıldı fakat uygulamada bu kural işlemedi Cunku hic bir denetci atanmadı 1833 Fabrika Yasası ile dokuz yaşından kucuk cocukların tekstil fabrikalarında calışmaları yasaklandı 9–13 yaş arası cocukların gunluk calışma suresi ise gunde 9 saat ve haftada 48 saat ile sınırlandı1418 yaş arası cocuklar gunde 12, haftada 69 saat calıştırılabilecekti Bu donemde mufettişler gorevlendirildi ancak mufettiş sayısı son derece sınırlı olduğu icin mufettiş başına 2700 fabrika ve 250 bin işci duşuyordu 1847’de cıkarılan bir On Saat Yasası ile kadın ve genc işcilerin tekstil sektorundeki gunluk calışma sureleri on saat ile sınırlandırıldı Bu yasa yetişkin erkek işcileri kapsamıyordu
1830’ların ortasından 1848’e kadar İngiltere’de sosyal muhalefete damgasını vuran ve başlangıcta bir genel oy hareketi olan Chartism daha sonra bir sosyal iceriğe kavuştu Chartistler 1840’lı yıllarda sekiz saatlik iş gunu, cocukların calıştırılmasının yasaklanması, emekcilerin maddi koşullarının iyileştirilmesi gibi talepleri genel oy hakkı talebi ile birlikte savunmaya başladılar
1848 Fransız Anayasası, bir yandan secme ve secilme hakkını guvence altına aldı, diğer yandan ise gunumuzun cağdaş sosyal devlet anlayışının dayandığı ilkeleri ilk kez hukme bağlandı 1848 devriminde onemli rolleri olan işciler “sosyal cumhuriyet ilanını; calışma surelerinin azaltılmasını ve calışma hakkının tanınmasını istiyordu 1848 devrimi ile kurulan gecici hukumet işcilerin talebi olan “calışma hakkını tanıdı, iş saatleri Paris’te on saate, Paris dışında 11 saate indirildi 1848 Devrimi yenilince calışanların taleplerinin uygulanması mumkun olmadı
Ancak devletin, piyasaya yonelik mudahale girişimleri ve calışma yaşamına ilişkin iyileştirmeler her donemde olduğu gibi sermaye cevrelerinde hoş karşılanmıyordu Charles Dickens, sermaye sahiplerinin bu ayak direyişlerini şoyle hicveder:
“Emin olun, Coketown’lu fabrikatorler kadar narin bir porselen bulamazsınız Onlardan cocuk işcileri okula yollamaları istenince hemen iflasın eşiğine gelirler Fabrikalarını denetlemek icin mufettişler atanınca iflas ederler Mufettişler, makineleri ile insanları doğramaya pek hakları olmadığını soylediklerinde mahvolurlar Bu kadar cok duman cıkarmak zorunda olmadıkları ihsas edildiğinde tumuyle yıkıma uğrarlar